Мәтінді оқып шығыңыз . Мәтіндегі детальді ақпаратты анықтап , мазмұндауда қолданыңыз Ақпараттарды шынайы өмірмен байланыстырып , көтерілген басты мәселені анықтаңыз . Өз көзқарасыңызды жан - жақты тұжырымдап , мысалдар арқылы дамытып , дәлелдеңіз . 1 - мәтін Қасиетті қазақ халқының салт - дәстүрлері өте көп . Соның ішінде қазіргі жастар біле бермейтіндеріне қысқаша тоқталсақ . Ат тергеу . Ол – адамды сыйлауға арналған ізеттілік әдет ғұрып . Ұлттық болмыс бойынша әйелдер атасына , қайнағасына , қайнысына , қайын сіңілісіне атын атамау үшін қосымша ат қояды . Мұны ат тергеу деп атайды . Мұндайда қойылатын аттардың кейбірі мынандай : « Мырза қайнаға » , « бай атам » , « би аға » , « тентегім » , « еркежан » , « шебер шешей » , « ақ әже » , « сырғалым » , « шашбаулым » . Жеңгелері қайныларына әзілдеп , бойлары тапал болса « сұңғақтым » , жайбасар болса « жүйрігім » деп те ат қояды . Ер адамдар да өзінен үлкендерді Мәке , Сәке деп құрметтейді . Анттасу . Жаудан кек қайтару үшін , адамдар бір - біріне деген адалдықтан айнымау үшін , еларалық тату келісімді сақтау үшін ант айтатын салт - дәстүр бар . Халық антын бұзған адамды « Ант атқан » деп жек көріп , « Уа , айтылған ант , серттескен уәде , алысқан қол қайда ? » » - деп , кінəласады .2 - мәтін Байғазы беру . Үлкеннің кішіге , яғни балаға беретін сыйы . Жас ұл - қыз , бойжеткен , бозбала жаңа киім кигенде , жаңа зат алғанда аға , апа , ата - әжесінен , туған - туыстарынан оған байғазы сұрайды . Олар байғазыға ақша , мал , мүлік , әйтеуір бір зат беріп , құтты болсын айтады . Базарлық әкелу . Алыс сапарға шыққан , қыдырып қайтқан , сауда жасап келген адамдар туған - туысқандарына , көрші - көлемдеріне , дос жарандарына ірілі - ұсақты сыйлықтар әкеліп береді . Мұны базарлық деп атайды . Ол - жақсы көргеннің , сыйлағанның белгісі . Бастаңғы жасау . Үйдегі үлкендер жолаушылап кеткенінде қалған жастар өздері бас қосып ( келіндер , абысындар , күйеулер , балдыздар болып ) , немесе замандастарын шақырып ойын суық өткізеді , әңгіме - дүкен құрады , әртүрлі дәмді тағамдар жасап ішеді . Бұл әдет - ғұрыпты бастаңғы жасау деп атайды . Көрісу . Қазақ салты бойынша сағынысып кездескен адамдар бір - бірімен құшақтасып амандасады , кісі қайтыс болғанында құшақтасып жыласады , қыз ұзатылғанда да қимастықпен қоштасып , жылайды . Мұны көрісу деп атайды . 2. Екінші мәтінді оқы . Оның мәтіні бойынша маңызды деп санайтын 2 сұрақ қойыңыз . Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып , пікіріңізді білдіріңіз .
Жаңа жыл туралы шығарма.
Жаңа жыл – барша адамдардың тағатсыздана күтетін таңғажайып қызыққа, қуанышқа, сиқырға толы мереке. Кішкене бөбектермен қоса ересек адамдардың да ең сүйікті мерекесі десек те болады. Жаңа жыл жақындаған сайын жан – жақтың бәрі безендіріліп, жаңа жылдық әуендер ойнатылып, құдды барлық әлем ертегі әлеміне айналғандай күй кешеді. Балалар Аяз атаға хат жазып, жыл бойы тәртіптерінің жақсы болғанын айтып, қалған сыйлықтарын күтеді.
Барлығымыз да Жаңа жылды ерекше ықыласпен күтетініміз құпия емес. Жаңа жыл жақсылық пен қуанышқа толы болып, армандарымыз іске асатын мезгіл деп те қабылдаймыз. Жасымыз есейе келе ертегіге сенбесек те, Жаңа жылдан бір ерекше сиқырды күтетініміз тағы бар.
Әдетте, Жаңа жыл - отбасымен тойланатын мейрам. Аналарымыз, апаларымыз, жеңгелеріміз алдын ала дайындалып, тәттілерін пісіріп, жаңа жылдық дастарқан әзірлейді. Барлығымыз осы кең дастарқан басында жиналып, әңгімелесіп, қалжыңдасып, бір – бірімзге сыйлықтар сыйлап, естелік суреттерге түсеміз. Жыл сайынғы дәстүр бойынша Елбасымыздың құттықтауын тыңдап, келер жылға зор үмітпен қараймыз. Ал сағат он екіні соғысымен бір – бірімізді құттықтап, есік алдына мерекелік от шашуды тамашалауға шығамыз.
Ауыз әдебиеті — халық шығармашылығының айрықша саласы, ауызша шығарылып, ауызша тараған көркем-әдеби туындылардың жиынтық атауы.
Қазақ халқының мұндай сөз өнерін ғалымдар ауыз әдебиеті деп атаған. Сонымен бірге ғылым мен мәдениетте “халық шығармашылығы”, “халық поэзиясы”, “халықтың ауызша сөз өнері” дейтін атаулар да осыған жақын мағынада қолданылады. 1846 жылы ағылшын Вильям Томс ұсынған “фольклор” (ағылшынша lolk — халық, lore — білім, даналық) сөзі де ауыз әдебиеті атауы үшін халықаралық ғылым атау ретінде орныққан. Бұлардың қай-қайсысы да бірінің орнына бірі қолданыла береді. Бірақ мағыналары бір емес.[1]
Мысалы, “халық поэзиясы” дейтін ұғым өлең түрінде айтылатын поэзиялық жанрларды жинақтап атауға лайық болса, “халық шығармашылығы” — халық шығармашылығы мен өнерінің барлық түрлерінің жалпы атауы, “ауызша сөз өнері” — прозалық та, поэзиялық та шығармалардың ортақ ұғымы. Бұларға қоса “халық даналығы”, “халық білімі” деп аударылатын “фольклор” терминінің мән-мағынасында да елеулі айырма бар. Батыс Еуропа, Америка, Австралия халықтарының ұғымында бұл сөздің мағынасы тым ауқымды. Ол халықтың киім-кешек, құрал-жабдық, әдет-ғұрып, тұрмыс-салт, наным-сенім, сондай-ақ түрлі көркем өнерін (поэзия, музыка, би, ою-өрнек, тоқыма өнері, т. б.) тұтастай атау үшін қолданылады. Бұл жағынан алғанда ол тек ауыз әдебиетін ғана емес, “этнография”, “этномәдениет” дейтін ұғымдармен де сабақтасып жатыр. “Фольклор” атауы орыс ғалымдарының зерттеулері арқылы халықтың ауызша поэтикалық шығармашылығы деген мағынада қалыптасқан. Қазақ әдебиеттану ғылымындағы “ауыз әдебиеті” деген ұғым да “фольклордың” осы мәнімен сабақтас.[2] Бұлар бірін-бірі толық алмастыра береді.[3] Ауыз әдебиетіін зерттейтін ғылымды “фольклортану” деп атау да осыған байланысты. Қазақ халқының ауыз әдебиеті өзінің көркемдік-идеялық нәрімен, эстетикалық қуат-тегеурінімен, түрі мен жанрларының молдығымен, тақырыптық және сюжеттік байлығымен, қоғамдық-әлеуметтік және тәрбиелік терең мән-мазмұнымен ерекшеленеді.