Мәтінді түсініп оқыңыз. Мәтін мазмұны бойынша жоспар құрыңыз.
Күн жүйесінде а барып, қоныстануға үміттенген
ғаламшарлар Ай, Марс, Шолпан, Ганимед пен Ио. Соның ішінде
Жерге ең жақыны — Ай. Ай — Жердің жалғыз табиғи серігі. Ғылымға
жүгінсек, ай қараңғы, суық шар. 1969 жылы адамзат тұңғыш рет Айға
сапар шекті. Ал не суы, не атмосферасы жоқ Ай бетінде адамдар қалай
өмір сүрмек?
Ай бетіне ел орнатуды көздеген ғалымдардың ғылыми
дәйектемелеріндегі қызықты деректер мынадай:
Айдың ешқашан Күн сәулесі түспейтін полярлық бүйіріндегі қат-қат
мұзды тазалап, ауыз суға айналдыратын құралдарды пайдалансақ, су
алуға болады-мыс.
Айдың сарғыш-қоңыр құмды көзге елестететін топырағы таптырмайтын
құрылыс материалы болатынын дәлелдепті.
Айдың бір күні біздің бір аптамызға, бір түні жеті күнге созылады екен.
Таңертең Ай температурасы минус 200 градусқа, түсте плюс 150
градусқа жететін көрінеді. Мұнда жел соғу, жаңбыр жауу, найзағай ойнау
деген болмайды.
Айда травматолог дәрігердің қажеті шамалы. Өйткені қанша құласаңыз
да, еш жеріңіз ауырмайды-мыс. Мұнда ауыр көтеру де аса үлкен
проблема емес. Өйткені Жердегі 70 килограмм салмақ Айда небәрі 11,5
килограмм тартады. Яғни, Айда жүк тасу ешқандай қиындық келтірмейді
екен... (162 сөз)
ВСЕ ЧТО ЕСТЬ

Қазақ халқының ұлттық ойындары.

Халқымыздың екі жүзге жуық салт – дәстүрі мен ұлттық ойындары бар, олардың әрқайсысының тәрбиелік те, танымдық та маңызы зор.

Қазіргі кезде ұлттық ойындарды бес түрге бөліп қарастыруға болады. Олар: аңға байланысты, малға байланысты, түрлі заттармен ойналатын, зеректікті, ептілікті және икемділікті қажет ететін, соңғы кезде қалыптасқан ойындар.

1. Аңға байланысты ойындар: ақсерек-көксерек, аңшылар мен қояндар, кірпіше қарғу, қас-құлақ, ордағы қасқыр.

2. Малға байланысты ойындар: аларман, асау көк, бура-қотан, көксиыр, соқыр-теке, түйе мен бота.

3. Түрлі заттармен ойналатын ойындар: ағаш аяқ, аққала, ақпа, ақсүйек, ақшамшық, алакүшік, алты-бақан, арқан аттау, арқан тартпақ, арқан тартыс, арынды арқан, асау мәстек, асық, аттамақ, ауыртаяқ.

4. Зеректілікті, ептілікті және икемділікті қажет ететін ойындар: айгөлек, айдапсал, атқума, аударыспақ, бағана өрмелеу,бөріктастамақ, бұқатартыс, бұрыш, орын тап, отырмақ, санамақ, сұрақ-жауап, ұшты-ұшты т.б.

5. Соңғы кезде қалып-тасқан ойындар: әріп таңдау, сымсыз телефон, сыңарын табу т.б.

Ұлттық ойындарымыз Наурыз мейрамы кезінде, түрлі той - томалақ, мерекелік іс - шараларда, есік алдында балалар арасында ойналады. Қазақтың ұлттық ойындары күні бүгінге дейін жоғалмай, ұрпақтан ұрпаққа мирас болып қалып келе жатыр.

Барыс септік (Дательный падеж)

Барыс септік соответствует русскому дательно­му падежу без предлога и с предлогами в, с, за, на. Отвечает на вопросы кімге? (кому?) неге? (чему?) ?айда? (куда?)

Барыс септік в казахском языке обозначает на­правление действия (дукенге кетті — пошла в мага­зин) и цель действия (к?руге келді — пришел по­смотреть).

Барыс септік имеет окончание после гласных, звонких и сонорных —?а, -ге:

?ала-?а (в город), ?й-ге (в дом);

после глухих согласных и звонких б, в, г, д -?а, -ке:

клуб-ка (в клуб), кітап-?а (в книгу);

после притяжательной формы Его и 2-го лица —а,-е:

а?а-м-а (моему старшему брату), ?й-і?-е (в твой дом);

после притяжательной фор­мы 3-го лица —на, -не: а?а-сы-на (к своему стар­шему брату), іні-сі-не (своему младшему брату).