Daria20081

11.06.2021 12:47 •  Қазақ тiлi

Мәтінді түсініп оқыңыз, жалғаулар мен шылауларға мән беріңіз. Ха. Халық ауа райын қалай болжаған?
(Сейіт Кенжеахметұлының «Жеті қазына» кітабынан)
Жылан мезгілінде ұйықтамаса - күз ұзақ әрі жылы болады. Ордалы жылан, құрт-құмырсқа топ-тобымен басқа жаққа көше бастаса, көп ұзамай жер сілкінеді, болмаса басқа бір табиғаттың тосын апаты болады. Ит ұлыса жаманшылық немесе табинат апатының белгісі. Аяқ-қолы сынған адамдардың сүйегі сырқыраса, ауа райы өзгереді. Жазда құйын көп болса, қыс аязды болады. Егер караша айында күн күркіресе, кыс қысқа болады. Жаз найзағайлы болса, кыс жайлы болады, Көктемде күн көп күркіресе, егін, шөп мол болып шығады. Егер қой тұяғымен төсін қаситын болса, кыс боранды болады. Қой тісін қайраса боран немесе дауыл болады. Батар күн қызыл шапакқа малынса, келер күн жазда ыстық, қыста жұмсақ болады. Қыста күн құлақтанып шықса суық болады, баста суық сынады. Егер бұл ортасынан ыдыраса, ауа райы бұзылады, егер шетінен ыдыраса күн жылынады деген сөз. Оңтүстіктен ұзак соққан жел өзгеріп шығыстан соқса, ауа райы жақсарады да, батыстан соқса, ауа райы қатты бұзылады, Жаз айында аңызақ ыстық болса, ол қыста қатты аяз болатындығының анық белгісі. Қызара баткан күн мен ашық сары болып батқан күн желдің және жаңбырдың белгісі болып табылады. Күн шыжып, тымырсық болса, артынша найзағайды күте беріңіз. Ай қызыл түспен қораланып, әлгі шеңбер кеңейіп жоғалса, келесі күні ашық болады, Осындай екі шеңбер, немесе күңгірт бір шеңбер қатты суыққа көрінеді. Егер ай бұлыңғыр болса жанбырға карсы, ал ашық түсті ай ауа райының ашық болатындығын білдіреді, Аққу солтүстіктен оңтүстікке карай кеш кайтса күз әрі ұзақ, әрі жайлы болмақ.
- Мысық босаганы немесе ағаш тіреулі тырналап мазаланса, ауа райы қатты бұзылады, жел туралы немесе боран болады. Мүндайда үй иелері «боран шақырып тұр» деп мысықты зәбірлеп, ұрысып жатады. Бұл дұрыс емес, ол боран шақырып тұрған жоқ, күн райының бұзылатынын хабарлап тұрғаны. Мысық керіліп ұйқыға берілсе, ұзақ уақыт бойы ауа райы колайлы болады. Тауық биікте конактаса, жаңбыр болады. Қыста тауық ерте қонақтаса, күн суытады, Тауық жерге аунап, қанатын қағып тазалана бастаса, жаңбыр жауады, Жаңбыр сіркіреп тұрғанда тауықтар далала жем іздеп жүрсе, онда ақ жаңбыр болады, яғни жаңбыр ұзаққа созылады, Әтеш қыстыгүні бір аяғын көтеріп тұрса, аяз болады. Жаңбырлы күндері