1. Өткен шақ Іс-әрекеттің сөйлеп тұрған кезден бұрын болғанын білдіретін шак түрін өткен шақ дейміз. Қазақ тілінде өткен шақтың үш түрі бар. Олар: жедел өткен шақ, бұрынғы өткен шақ және ауыспалы өткен шақ. 2. Осы шақ Іс-әрекет, қимылдың сөйлеп тұрған кезде өтіп жатқанын білдіретін етістік шағының түрін осы шақ деп атайды.Осы шақ жасалуы мен мағынасына қарай нақ осы шақ және ауыспалы осы шақ деп бөлінеді. 3. Келер шақКелер шақ - сөйлеп тұрған кезден кейін болатын іс-қимылды білдіретін шақ түрі. Мысалы: 1. Кітапханага ертең барамыз. 2. Ауылға жол түссе бармақпыз. Келер шақ жасалуы мен мағынасына қарай болжалды келер шақ, мақсатты келер шақ, ауыспалы келер шақ деп үшке бөлінеді.
2. Осы шақ Іс-әрекет, қимылдың сөйлеп тұрған кезде өтіп жатқанын білдіретін етістік шағының түрін осы шақ деп атайды.Осы шақ жасалуы мен мағынасына қарай нақ осы шақ және ауыспалы осы шақ деп бөлінеді.
3. Келер шақКелер шақ - сөйлеп тұрған кезден кейін болатын іс-қимылды білдіретін шақ түрі. Мысалы: 1. Кітапханага ертең барамыз. 2. Ауылға жол түссе бармақпыз. Келер шақ жасалуы мен мағынасына қарай болжалды келер шақ, мақсатты келер шақ, ауыспалы келер шақ деп үшке бөлінеді.
Үстеулері бар мақал мәтелдер:
1. Еріншектің ертеңі бітпес.
2. Ақсақ қой түстен кейін маңырайды.
3. Жылы - жылы сөйлесең, жылан інінен шығады.
4. Көш жүре түзеледі.
5. Қайтып келер есікті қатты жаппа.
6. Еріншекке бүгіннен ертең оңай.
7. Ерте жатып, кеш тұру - еріншектің белгісі.
Үстеулері бар жұмбақтар:
1) Айуан ЕКІ аяқты, асқан батыр,
Басына о батырдың тіккен шатыр.
Шешерсің дана болсаң бұны біліп,
Кел-кел деп, қан майданға шығысқанда,
Бір айла адамзатта болып жатыр. (Бүркіт)
2) БЕС жігіт біреуінен біреуі аласа,
Тұрады төрті көрші, бірі оңаша.
Бастары бірікпесе кетер әлі,
Ырқына бір-бірінің ұнамаса.
Тастайды тау қпарып, көл қотарып,
Бесеуі бір ниетпе шыға қалса. (5 саусақ)
3) БІР итім бар үрмейді,
Ары-бері жүрмейді.
Тамақ берсең жемейді,
Су ішуді білмейді.
Ол тұрғанда еш адам,
Үй ішіне кірмейді. (Құлып)
4. Түнде адассаң егерде, Компасың бар төбеңде. (Ай)
Үстеулері бар жаңылтпаштар:
1. Абжылаңдай арбамасаңшы, абдырамай тал жинасаңшы.
2. Алты алманы алды Алма,
Алды алманы Алдан да.
Алдан, Алма алды алма,
Ал есебін, алданба.
3. Қырық үш қызғыш құсқа
қырық үш қызғыш құсты қосса
қанша қызғыш болады?
4. Үш кісі ішік пішті,
Бес кісі ішік пішті,
Қанша кісі ішік пішті?
5. Сексен сегіз сәбізді
Күнде өгізге жегізді.
Күнде сексен сегіз
Сәбіз жеген өгіз семіз.