Қалың елім қазағым қайран жұртым» деген өлең сол кездегі қазақтың рухани ахуалынан хабар беретін өте бір терең талғамды өлең. Қарап отырып бұл өлеңнен Абайдың ұлттық, елдік санаға көтерілген даналығын аңғарамыз. Хакім «Қалың елім қазағым қайран жұртым» дейді, «қайран тобықтым», «қайран арғыным», «қайран орта жүзім» демейді. Міне, осындай санаға көтерілген ғұламаның ойы өте өзекті. Неге? Өйткені бүгін біздің қоғамда ондай сана жоқ. Ел болу үшін жұртым десе қабырғасы қайысатын адамдар керек-ақ. Өкінішке қарай ондай адамдар өте аз, санаулы ғана. Ұлттық идеологияға идеал болатын адамдарды насихаттау, Абайды насихаттау, «қалың елім» деп айта алатын адамдарды көтермелеу, әр кез соларды ел ішнен тауып, мәсілихат құру бізде жоқ. Бүгінгі Рулық, тайпалық деңгейде қалып қойған адамдарды сынау, заманға сай келмейтін пасық әрекеттерді басып-басып айту - дәуір талабы. «Жауырды жаба тоқып» жүре берсек, жаңағы Абай айтып кеткен жағдайдан түзелуіміз өте қиын. Хакімнен алатын ең үлкен сабақ - елдік сана. Кейбір адамдарда «Абай қазақты сынай береді, сынай береді. Абайды оқыған қазақтың баласы түңіліп кетеді» деген ұшқары пікір де қалыптасқан. Хакімнің қазақты сынауында қазір бізде жоқ, бізге жетіспейтін ұлы махаббат жатыр. Жұртын шын сүйген адам ғана оның кемшілігін көріп, түзелсе екен деп, жанына батырып-батырып айта алады. бар. Шәкәрім атамыз «сөккенің болсын - сүйгенің, достығың болсын - күйгенің, ащы тілмен тигенің, жоғалсын деп міндері», - деп, Абайдың тағылымын жалғастырды. Бұл өлеңдерде маймөңке жоқ, бітеу жараны іреп жаратын қылпып тұрған ащы сарказм, ащы мысқыл бар. «Ащы сия долы қол, не жазып кетті жайы сол. Өкпелесең өзің біл», - деген ғұламаны «қазаққа өкпелейді екен», - деген теріс пікірге таңғанымыз «баяғы жартастығымыз». Жаратушыны таныған, Алланың хиқыметін сезген адамдарда бүгілу, маймөңкелеу, кібіртіктеу болмайды. Тура тартады. Шәкәрім абыздың «жақсы адам мінін айтса кектене ме» дейтіні сол. Бізге бабаларымыз айтқандай кемшіліктерімізді түзеу жетіспейді. «Құлға құл десең -, өлгісі келеді, биге құл десең күлкісі келеді», - дейді қазақ. Рухани жағдайымыз сондай қазір. Біз Ресей империясының құлы болған адамдармыз. Сынды көтере алмайтындығымыз, теріміздің тарлығы, шатынап шыға келетініміз құлдық психологияның көріністері. Сынаған адамның жағасына жармасып, ғұмыр бойы кектесіп өтетініміз сол құлдық синдромдар қалдығы..
Тәуелсіздік - ең алдымен Қазақ халқының бостандыққа ұмтылған асқақ армандары мен қайсар рухының жемісі. Тәуелсіздік бізге бір күнде берілген жоқ, оның тарихы тым тереңде.
Кешегі 90 жылдары, тәуелсіздіктің ақ таңы атып, қазақ өз тамырынан, өзегінен нәр ала бастады. Әрине, бұл күнде Қазақстан әлем таныған елдердің қатарында. Өзін тану, өз болмысын түпкілікті білуге деген құштарлық тәуелсіздіктің алғашқы тұсында үлкен екпінмен басталған-ды. Тарихтың ақтаңдақ беттері ашылып, кешегі күнімізге еркін үңіле бастадық. Мұның барлығы жарқын тәуелсіздіктің арқасы. Бұл күнге қазақ елі оңай жеткен жоқ, қаншама қиын-қыстау зұлмат күндерді басынан өткізді. Қазақ жазушылары өткен күндердің куәсі ретінде, сол кезеңдердегі тарихи шындықты, нақты қоғамдық өмірді бейнелейтін том-том кітаптар, кесек-кесек туындылар жазды. Тарихын білмейтін ұлттың болашағы бұлыңғыр. Тәуелсіздіктің 25 жылдығы қарсаңында ҚазАқпарат халықаралық ақпараттық агенттігі ТӘУЕЛСІЗДІК ТҰҒЫРЫМ атты жаңа жобаны іске қоспақ. Бұнда оқырман назарына еліміздің танымал жазушылары жазған, кешегі күніміздің келбетін көз алдымызға әкелетін құнды шығармалар ұсынылмақ.
Бұл жобаның басты мақсаты: Еліміздің тарих қойнауына кеткен кезеңдеріне, қоғамдық өміріне қайта үңілу, сол арқылы жас ұрпаққа бүгінгі жарқын тәуелсіздіктің қадірін сезіндіру, маңызын ұғындыру, сонымен бірге қазіргі ақпараттық заманда құнды шығармаларды интернет тіліне аударып оқырманымен қайта қауыштыру.
...Уақыт қарқыны зымыран. Күні кеше өткен сияқты оқиғалар бүгінде тарих беттеріне айналып та үлгерді. Бұл жаңа мемлекет пен жаңа қоғамның дүниеге келуінің азапты толғаққа толы, сонымен бірге ғаламат сәті еді. Сол сәт әлі аяқталған жоқ, бірақ ең қиын белестерден аса білдік. Ең қиын жылдар дәл қазір артымызда қалды. Сондықтан да мен еліміздің еңсесі биіктей беретініне сенемін (Н.Назарбаев)
Қалың елім қазағым қайран жұртым» деген өлең сол кездегі қазақтың рухани ахуалынан хабар беретін өте бір терең талғамды өлең. Қарап отырып бұл өлеңнен Абайдың ұлттық, елдік санаға көтерілген даналығын аңғарамыз. Хакім «Қалың елім қазағым қайран жұртым» дейді, «қайран тобықтым», «қайран арғыным», «қайран орта жүзім» демейді. Міне, осындай санаға көтерілген ғұламаның ойы өте өзекті. Неге? Өйткені бүгін біздің қоғамда ондай сана жоқ. Ел болу үшін жұртым десе қабырғасы қайысатын адамдар керек-ақ. Өкінішке қарай ондай адамдар өте аз, санаулы ғана. Ұлттық идеологияға идеал болатын адамдарды насихаттау, Абайды насихаттау, «қалың елім» деп айта алатын адамдарды көтермелеу, әр кез соларды ел ішнен тауып, мәсілихат құру бізде жоқ. Бүгінгі Рулық, тайпалық деңгейде қалып қойған адамдарды сынау, заманға сай келмейтін пасық әрекеттерді басып-басып айту - дәуір талабы. «Жауырды жаба тоқып» жүре берсек, жаңағы Абай айтып кеткен жағдайдан түзелуіміз өте қиын. Хакімнен алатын ең үлкен сабақ - елдік сана. Кейбір адамдарда «Абай қазақты сынай береді, сынай береді. Абайды оқыған қазақтың баласы түңіліп кетеді» деген ұшқары пікір де қалыптасқан. Хакімнің қазақты сынауында қазір бізде жоқ, бізге жетіспейтін ұлы махаббат жатыр. Жұртын шын сүйген адам ғана оның кемшілігін көріп, түзелсе екен деп, жанына батырып-батырып айта алады. бар. Шәкәрім атамыз «сөккенің болсын - сүйгенің, достығың болсын - күйгенің, ащы тілмен тигенің, жоғалсын деп міндері», - деп, Абайдың тағылымын жалғастырды. Бұл өлеңдерде маймөңке жоқ, бітеу жараны іреп жаратын қылпып тұрған ащы сарказм, ащы мысқыл бар. «Ащы сия долы қол, не жазып кетті жайы сол. Өкпелесең өзің біл», - деген ғұламаны «қазаққа өкпелейді екен», - деген теріс пікірге таңғанымыз «баяғы жартастығымыз». Жаратушыны таныған, Алланың хиқыметін сезген адамдарда бүгілу, маймөңкелеу, кібіртіктеу болмайды. Тура тартады. Шәкәрім абыздың «жақсы адам мінін айтса кектене ме» дейтіні сол. Бізге бабаларымыз айтқандай кемшіліктерімізді түзеу жетіспейді. «Құлға құл десең -, өлгісі келеді, биге құл десең күлкісі келеді», - дейді қазақ. Рухани жағдайымыз сондай қазір. Біз Ресей империясының құлы болған адамдармыз. Сынды көтере алмайтындығымыз, теріміздің тарлығы, шатынап шыға келетініміз құлдық психологияның көріністері. Сынаған адамның жағасына жармасып, ғұмыр бойы кектесіп өтетініміз сол құлдық синдромдар қалдығы..
Тәуелсіздік - ең алдымен Қазақ халқының бостандыққа ұмтылған асқақ армандары мен қайсар рухының жемісі. Тәуелсіздік бізге бір күнде берілген жоқ, оның тарихы тым тереңде.
Кешегі 90 жылдары, тәуелсіздіктің ақ таңы атып, қазақ өз тамырынан, өзегінен нәр ала бастады. Әрине, бұл күнде Қазақстан әлем таныған елдердің қатарында. Өзін тану, өз болмысын түпкілікті білуге деген құштарлық тәуелсіздіктің алғашқы тұсында үлкен екпінмен басталған-ды. Тарихтың ақтаңдақ беттері ашылып, кешегі күнімізге еркін үңіле бастадық. Мұның барлығы жарқын тәуелсіздіктің арқасы. Бұл күнге қазақ елі оңай жеткен жоқ, қаншама қиын-қыстау зұлмат күндерді басынан өткізді. Қазақ жазушылары өткен күндердің куәсі ретінде, сол кезеңдердегі тарихи шындықты, нақты қоғамдық өмірді бейнелейтін том-том кітаптар, кесек-кесек туындылар жазды. Тарихын білмейтін ұлттың болашағы бұлыңғыр. Тәуелсіздіктің 25 жылдығы қарсаңында ҚазАқпарат халықаралық ақпараттық агенттігі ТӘУЕЛСІЗДІК ТҰҒЫРЫМ атты жаңа жобаны іске қоспақ. Бұнда оқырман назарына еліміздің танымал жазушылары жазған, кешегі күніміздің келбетін көз алдымызға әкелетін құнды шығармалар ұсынылмақ.
Бұл жобаның басты мақсаты: Еліміздің тарих қойнауына кеткен кезеңдеріне, қоғамдық өміріне қайта үңілу, сол арқылы жас ұрпаққа бүгінгі жарқын тәуелсіздіктің қадірін сезіндіру, маңызын ұғындыру, сонымен бірге қазіргі ақпараттық заманда құнды шығармаларды интернет тіліне аударып оқырманымен қайта қауыштыру.
...Уақыт қарқыны зымыран. Күні кеше өткен сияқты оқиғалар бүгінде тарих беттеріне айналып та үлгерді. Бұл жаңа мемлекет пен жаңа қоғамның дүниеге келуінің азапты толғаққа толы, сонымен бірге ғаламат сәті еді. Сол сәт әлі аяқталған жоқ, бірақ ең қиын белестерден аса білдік. Ең қиын жылдар дәл қазір артымызда қалды. Сондықтан да мен еліміздің еңсесі биіктей беретініне сенемін (Н.Назарбаев)