Менің Отаным - Қазақстан! Сонау Каспий теңізі мен Алтай тауларын алып жатқан атырапты қаншама адам өлең - жырларына қосқан. Кіндік қаным тамған туған жерім қасиетті әрі жұмбақ өлкелерге толы. Әсіресе Оңтүстік және Шығыс Қазақстан облыстары тарихқа бай. Сонымен қатар, біз білмейтін құпия да жетерлік. Биыл жаз айларында Шығысымның көрікті, киелі өңірлерінде болып қайттым. Солардың бірі - Бөрілі, Жидебай және Қарауыл аудандарына тоқталып кетейік.
Жалпы көпшілік білетін Абай Құнанбайұлы, Шәкәрім Құдайбердіұлы, Мұхтар Әуезов - Шығыстан шыққан ұлы тұлғалар. "Абай жолы" роман - эпопеясын жазған Мұхтар Әуезов Бөрілі ауылының тумасы. Бөріліге келген сәтте бізді адамдар құшақ жая қарсы алды. Далада үлкен киіз үй тігіліп, қойылым көрсетуге дайын тұр еді. Бізге "Абай жолы" роман - эпопеясындағы "Қайтқанда" тарауын көрініс ретінде қойып берді. Адамдар тап бір сол ғасырға түскендей күй кешті. Айта кетсек, Мұхтар Әуезов шығармаларының көпшілігін осы Бөрілі ауылында жазған екен. Бұл жерде жазушыға арнайы салынған мұражай бар. Мұражайда оның қолданған қаламы, мүсіні, суреттері, сол уақыттарда пайдаланылған әртүрлі бұйымдары сақтаулы, өмірі мен шығармашылығы жайында мол мағлұматтар жинақталған. Бұған қоса, мұнда қазақтың ұлттық салт - дәстүрін айқындайтын, аса бір шеберлікпен жасалған сандықшалар, ас үй жабдықтары бөлек орынға ие. Тіпті, жолаушылардың саяхаттан алған әсерін жазуға кітапша да бар екен. Меніңше, бұл Абай ауданын жер - жерге танытуда үлкен рөл атқарады. Себебі, қазіргі таңда, жастар Абайды әрі шәкірттерін толық танып білмейді. Бөріліден шыға салысымен, алғаш "Еңлік - Кебек" пьесасын қойған жер - Ойқұдық жайлауы көзге көрінеді. Пьеса Абайдың аяулы жары Әйгерімнің сегіз қанат үйінде қойылған. Қазір де бұл жер - Ералы жайлауы деп аталады. Ералы баба Абай елінің шежіресінде ерекше орын алады. Бабамыздың елдің береке-бірлігін нығайтуда үлесі зор екендігінен бүгінгі ұрпақ хабардар. Халық оны жас кезінде ел билеу ісіне араласқан, сырқат адамдарды емдеген, емдік шөптерді шәй ретінде қайнатып ішуді шығарған жан деседі.
Өзі қаңбақ болсын,
Онда қайдан салмақ болсын,
Тұрақтай алмай тегістікке,
Тірелді бір күн егістікке.
Бидайға қаңбақ тым қатты,
Дауыспен былай тіл қатты:
— Сен осы бидайсың ба?
— Бидаймын.
— Ақыл айтсам тыңдайсың ба?
— Тыңдаймын.
— Ашып айтсақ дұрысын,
Осы қай тұрысың?!
Жүрмейсің, көрмейсің, кезбейсің,
Не бар, не жоқты да сезбейсің.
Көктемде шығып,
Бастарың салбырап,
Күз болса бұғып,
Тұрғандарың маужырап...
Мен болсам міне,
Күні мен түні
Ұшарымды жел біліп,
Қонарымды сай біліп,
Сайран салып жүргенім,
Қызық өмір сүргенім...
— Ей, қаңбақ! — деді бидай,
Қанасына симай:
— Ашып айтсақ дұрысын,
Осы қай жүрісің?
Белгілі тұрағың жоқ,
Бас түгіл құлағың жоқ,
"Уф " десе қонасың,
"Суф " десе қонасың,
"Уф " десе ұшасың,
Қаңғырған қаңбақсың,
Кімге тұлға болмақсың ?
Біз болсақ міне,
Күні мен түні
Жинағанымыз дән,
Айналамыз толған ән...
Абырой да, бақ та,
Атақ та, даңқ та
Ерлік те, жеңіс те —
Барлығы осы егісте...
Бидайдың сөзі осымен бітті,
Қаңбақ жөніне зытты...
Дұрысын айтқан:
Бидай ма, қаңбақ па, —
Оны өздерің салмақта.
Менің Отаным - Қазақстан! Сонау Каспий теңізі мен Алтай тауларын алып жатқан атырапты қаншама адам өлең - жырларына қосқан. Кіндік қаным тамған туған жерім қасиетті әрі жұмбақ өлкелерге толы. Әсіресе Оңтүстік және Шығыс Қазақстан облыстары тарихқа бай. Сонымен қатар, біз білмейтін құпия да жетерлік. Биыл жаз айларында Шығысымның көрікті, киелі өңірлерінде болып қайттым. Солардың бірі - Бөрілі, Жидебай және Қарауыл аудандарына тоқталып кетейік.
Жалпы көпшілік білетін Абай Құнанбайұлы, Шәкәрім Құдайбердіұлы, Мұхтар Әуезов - Шығыстан шыққан ұлы тұлғалар. "Абай жолы" роман - эпопеясын жазған Мұхтар Әуезов Бөрілі ауылының тумасы. Бөріліге келген сәтте бізді адамдар құшақ жая қарсы алды. Далада үлкен киіз үй тігіліп, қойылым көрсетуге дайын тұр еді. Бізге "Абай жолы" роман - эпопеясындағы "Қайтқанда" тарауын көрініс ретінде қойып берді. Адамдар тап бір сол ғасырға түскендей күй кешті. Айта кетсек, Мұхтар Әуезов шығармаларының көпшілігін осы Бөрілі ауылында жазған екен. Бұл жерде жазушыға арнайы салынған мұражай бар. Мұражайда оның қолданған қаламы, мүсіні, суреттері, сол уақыттарда пайдаланылған әртүрлі бұйымдары сақтаулы, өмірі мен шығармашылығы жайында мол мағлұматтар жинақталған. Бұған қоса, мұнда қазақтың ұлттық салт - дәстүрін айқындайтын, аса бір шеберлікпен жасалған сандықшалар, ас үй жабдықтары бөлек орынға ие. Тіпті, жолаушылардың саяхаттан алған әсерін жазуға кітапша да бар екен. Меніңше, бұл Абай ауданын жер - жерге танытуда үлкен рөл атқарады. Себебі, қазіргі таңда, жастар Абайды әрі шәкірттерін толық танып білмейді. Бөріліден шыға салысымен, алғаш "Еңлік - Кебек" пьесасын қойған жер - Ойқұдық жайлауы көзге көрінеді. Пьеса Абайдың аяулы жары Әйгерімнің сегіз қанат үйінде қойылған. Қазір де бұл жер - Ералы жайлауы деп аталады. Ералы баба Абай елінің шежіресінде ерекше орын алады. Бабамыздың елдің береке-бірлігін нығайтуда үлесі зор екендігінен бүгінгі ұрпақ хабардар. Халық оны жас кезінде ел билеу ісіне араласқан, сырқат адамдарды емдеген, емдік шөптерді шәй ретінде қайнатып ішуді шығарған жан деседі.