МӘТІНМЕН ЖҰМЫС TRASNOSUSIN
3
Таа. Мәтінді оқы. Түсініксіз сөздерді тап.
Кешенді түркілерді әрқашан аспан әлемінің құпиясы қызықтырған. Кең далада емір
сурген ұлы кешпенділер ежелден аспан әлемінің құпиясын меңгерген. Техника жоқ кез-
де қазақтар аспан денелерінің қозғалысын білген. Аспан әлемін бақылайтын адамдар
болған. Аспан жұлдыз әлемін бақылайтын адамдарды «жұлдызшы» деп атаған. Қазақ
у дызшылары ежелгі дәуір мен орта ғасырда аспан денелерінің қозғалысын бақылаған. Он-
дад тулдызшылар Ежелгі Мысырда (Египетте), Үндістанда, Грекияда да болған. Олар аспан
Абылыстарын зерттеген күнтізбе есебін жүргізген.
Ежелгі түркі жұлдызшылары «Жетіқарақшы», Үркер, Темірқазық. Босаға, Таразы
жұлдыздарын ашқан. Мұлдызшылар ауа райын, мектемнің келуін, жаздың шығуын болжаған.
Бұл мәліметтер көшпелі түркілер үшін өте маңызды болған. Көшпенділер жұлдызшылардың
бақылауын тұрмыста пайдаланған. Кейбір жұлдызшылар астрологиямен айналысқан,
Қазақтар - ұлы түркілердің ұрпағы. Қазақтар жазда жайлауға, кешіп, қыста қыстауда тұрған.
Қазақстан археологтері Орталық Қазақстандағы Жанғабыл өзенінің маңынан
VIII-X ғасырларда өмір сүрген жұлдызшының зиратын тапқан. Зиратта жұлдызтас, метеорит
болған. Зираттың жанына гранит мүсін қойылған.
Alashainasy.kz сайтынан составить план
Дәйек сөз, цитата (лат. cіto– келтіремін, шақырамын) – түпнұсқадан сөзбе-сөз алынған үзінді. Автордың ойын беделді пікірлермен тиянақтау үшін, біреудің пікіріне сын айту үшін, құнды дерек ретінде пайдалану үшін қолданылады.[1]
Дәйек сөз, негізінен, ба з материалдарында, ғылым еңбектерде, кітаптар мен әр түрлі қолжазбаларда, баяндамалар мен сөйлеген сөздерде келтіріледі. Дәйек сөздер ғылым еңбектерде пайдаланғанда, сол еңбекте айтылатын оймен логикалық тұрғыдан қабысып, жарасым табуы тиіс. Айтылмақ ойды одан әрі дамытып, жаңа деректермен толықтырып тұру керек. Сонда ғана ол өз міндетін атқарады. Әдетте, зерттеу еңбектерінде, көбінесе әдебиет, мәдениет, өнер, ғылым қайраткерлері пікірлерінен дәйек сөздер алынып отырады. Мұның өзі үлкен талғаммен, орынды алынса, еңбектің сапасын арттыруға есебін тигізеді.
Дәйек сөз көбінесе ықшам түрде алынады. Сөйлем ұзақ болған жағдайда керекті жерін алып, қысқартылған сөздер орнына көп нүкте қою шарты бар. Дәйек сөз, әдетте, тырнақшаға алынып жазылады. Міндетті түрде дәйек сөз алынған еңбек, оның авторының аты-жөні сілтемелерде анық, нақтылы көрсетілуі тиіс. Эпиграф та дәйек сөздің бір түріне жатады
Қырғыз халқының мәңгілік мәдени ескерткіші, бүкіл тарихнама шежіресі, эпостық жүздеген дастандардың-поэзияның асыл маржанынан соғылған мұнарасы МАНАС ғасырлар бойы өзімен бірге ғажайып манасшылар әулетін, өзге де сирек жыраулар тобын, шеруін туғызып келеді. Манасшылар сонау көне ғасырлар бойына бір өздері бүкіл театр міндетін атқарған. Онда бір адам әрі баяндаушы, әрі шығарушы, әрі орындаушы, еркек-әйел рольдерін атқарушы, ойнаушы, қимыл-әрекет суретшісі, қомызшы, сазгер-бәрін кереметтей басын қосқан өлшеусіз талант иелері болған. Ең ғажабы- әлденеше айлар бойына айтылатын бұл ұзақ хикаяларды еш шатастырмай миында, зердесінде ұстау қасиеті.