Ғ) Мәтіннен баяндауыштарды теріп жазыңдар. Дара баяндауыш:
Құрама баяндауыш:
Күрделі баяндауыш:
...Ал енді ол жүнді неғыласың дейсіз ғой. О, ол жүннен шекпен
тоқымаймыз, киіз де бастырмаймыз. Ол жүннен қолдың басындай доп
жасаймыз.Оның өз технологиясы бар. Өлі жүнді ыстық суға малып алып,
кос қолдап уқалай берсең, басы бірігеді. Үстемелеп тағы жүн қосып
болуы үшін өзегіне тас салып қойсаң, тіптен әйбат.
Ол допқа таяқ керек. Құдайға шүкір, сол кезде Мыңбұлақтың
бойында әлі әдемі сәмбі талдың тамтығы бар болатын. Содан тұмсығы
қайқы бір-бір таяқ кесіп аламыз. Содан соң – ойын дайын.
Осы күні ойласам, ол ойынымыз –
кекірігі азған бай ел – Америкада
«Гольф» дейтіннің сыңары сияқты. Ортадан бір шұңқыр қазып қойып,
әлгі киіз допты алыстан ұрып, соған түсіру керек. Кім түсірсе, сол
ұтады, кім түсіре алмаса, белгілі бір мәреге дейін қашуы керек...
Көптеген адамдардың арманы бар. Өз қалауыңызға сену сізге міндеттер қоюға және дамуға, мақсатқа жетуге мүмкіндік береді.
Қазір мен көп қабатты үйдің қарапайым пәтерінде тұрамын, бірақ елдік тұрғын үй туралы армандаймын. Менің идеалды үйім қаладан тыс, кең және жарық. Аулада көптеген гүлдер мен бұталар бар, ал жақын жерде қайың тоғайы мен көл бар. Мен үйдің жанында беседка мен үлкен әткеншек, дәмді алма мен шие бар БАҚ алғым келеді.
Менің отбасым менімен бірге Арман үйінде тұрады, ал достар қонаққа келеді. Бізбен бірге өзінің кішкентай үйі бар мысық тұрады.
Атмосфера жайлы, отбасының әр мүшесінің бір нәрсе жасауы керек - мысалы, үлкен кітапханада Кітап оқу, шахмат ойнау. Камині бар кең қонақ бөлмеде барлығы кешке жиналып, өз істерін талқылай алады.
Менің идеалды бөлмемде төсек, шкаф, теледидар және компьютер бар. Үлкен терезелерден бөлмеге көп жарық түседі, ал терезелерде гүл құмыралары бар. Бөлменің төбесі аспан бейнеленген жабынмен қапталған. Қабырғаларда маған жақын адамдардың көптеген суреттері, сондай-ақ сағаттар ілулі.
Менің арманымдағы үй-бұл оқудан кейін оралғым келетін орын. Онда олар мені күтіп, жақсы көреді.
Менің ойымша, Міржақып Дулатов өз туындысында Жамал қыздың тағдыры арқылы, тар заманның шынайы бет бейнесін, халықтың сол кездегі жағдайының бәрін ашып көрсеткендей. Себебі, романда Сәрсенбай мен Жамал арасындағы, юай мен кедей деп бөлінген таптық өкілдердің арасында қарама қайшылықтар мен адамдардыңрузани жағынан емес, байлығына қарап бөлінуі, адами қасиеттерді бағаламауы шынайы көрсетіледі. Сонымен қатар, заманының кесірінен өзгерген әке мінезі осыған дәлел болады. Міржақып оны басында; « Момын, мал баққан кісі» деп суреттесе, бірте бірте ол да байлықтың буына масайрап, тіпті өз қызын табан астына салып, тағдырының күл талқанын шығарған еді.
Қорыта келе, халқының халі үшін ширығып, жан беруге даяр болған қаламгер М.Дулатовтың романында сол уақыттағы қазақ халқының тұрмыс тіршілігі мен салт санасы бір адамның тағдырымен байланыс тапқандай. Жамал қыздың басынан өткен оқиғалары арқылы біз, қазақтың сол кездегі рухани өсу жолы мен кері кеткен замана шындығын анық тани білдік.