Мағынаны тану: Баяндау - әңгімешінің, жазушының оқиғаны өз атынан айтып беруі. Баяндау ұтымды әдіс
ретінде көркем
әдебиеттежәне
әдебиеттегі баяндау жазушының шеберлігіне, тілінің табиғилығы мен ойнақылығына
байланысты ұтымды көркемдік әдіс болып қалыптасқан. Әсіресе, ұлттық
қазақ прозасындағы бұл әдіс шығармаға дәстүрлі әңгімешілдік сипат дарытатын пішім
ретінде бағаланып жүр.
Әңгімелеу – тұтасым, байласым және мағыналық аяқталғандық, ақпарат беру
категорияларына ие композициялық-сөйлеу формаларының бірі. Шығарма мазмұнын
құраушы бірлік ретінде әңгімелеу мәтіні өз бойына қатысымдық, логика-семантикалық,
психолингвистикалық, құрылымдық-композициялық қасиет-сапаларды жинақтаған
категория. Әңгімелеу мәтінінің өзіне тән табиғаты жалпы мәтін мәселелері аясында
айтылып
жүргенмен,
арнайы
Суреттеу - әр түрлі жануарларды, табиғат құбылыстарын немесе жансыз нәрселерді адам
кейпіне келтіріп суреттейтін көркемдік тәсіл. Қазақ халқының бірқатар эпостық
жырларында атқа тіл бітіп, адамша ойлап, сезетіндей етіп бейнеленеді. Ертегілер мен
сықақ-мысалдарда қасқыр, түлкі, қоян,тағы басқа жануарлар адам кейпінде суреттеледі.
Жазба әдебиетте кейіптеудің жаңа үлгілері мол ұшырасады.
Монолог – сөз өнерінде кейіпкердің ішкі жай-күйін, толғаныс-тебіренісін бейнелеу
мақсатында қолданылатын тәсіл. Монологтың ерекшелігі бір адамның ойы, сөзі көрініс
табады. Сахналық Монологта кейіпкер өзімен-өзі сырласқандай болып, тыңдаушы не
көрерменнен жауап күтпейді. Монологта кейіпкердің ой-тұжырымдары айтылып, оның
жай-күйі айқын аңғарылады. Монологты ғылыми тұрғыда интраперсоналды сөйлеу деп те
атайды. Монолог сөйлеудің жанрлық сипатына байланысты, қызметтік-коммуникативтік
жағдайға қатысты (хабарлау, пайымдау, үгіттеу, т.б.) кейіпкердің төл сөзі, ғылыми
баяндама, насихаттық сөздер болып бөлінеді. Мәтінде монолог диалог үлгісінде де,
диалогпен араласып та келе береді. Соңғы жағдайда диалогтық, монологтық сөз кестелері
араласып, әрекеттесіп қолданылады.
Диалог – екі не бірнеше адамның кезектесіп сөйлесуі арқылы берілетін ауызекі тілдегі
ерекше форма.
Құрылымы: Диалогта сұрақ / жауап / қарсы сұрақ / сөйлеушілердің көңіл-
күйі, реакциясы (сөзбен берілмейтін) болады. Диалогтар қысқа (2-3 сөйлем) және
«мазмұнды» яғни ұзын болуы мүмкін.
Тапсырма: Диалог, монолог құрастыр. Өзің қалаған сурет бойынша мәтін құрастырып
жаз.
Следуйте за главным.
С восходом выйдет солнце правды,
Лентяйство, ленивость уйдите с привычек.
Хитрость, подлость уничтожайте по корни,
Перестаньте говорить ложь и сплетни.
Соберите в себе силы
И всегда будьте на стороне правды.
Единство вложите в труд,
Берите пример с трудолюбивых народов.
Не думайте всегда о себе
Всегда оставайтесь народом.
Совесть исправит человеческую душу,
Светлое в человеке победит темное.
Честный труд, светлое сердце
Здравый разум, решат любой вопрос.
Все люди одинаковы, нету плохих,
Их портит похоть
Но где правит совесть
Там все будут трудиться.
Если не дерясь поделят богатство природы.
То земля накормит всех.
Тот кто работает с любовью,
Тот увидет много счастья.
Как то так, как смогла перевела.
Но главная идея в том, что нужн отрудиться и всегда всем вместе, всегда быть едиными. Ведь хорошее всегда побеждает. Никогда не лениться и не сдаваться, ведь всегда приходит новый день.
Сән әлемінде өткен ХХ ғасырдағы киім кию үлгісін өзіндік эстетикалық, ұлттық және философиялық ерекшеліктеріне қарап, бірнеше онжылдықтарға бөлу дәстүрі қалыптасқан: 40 жылдары – әскери киім үлгілерінің жаппай белең алуы; 50 жылдары – париждік шиктің гүлдену дәуірі; 60 жылдары – ағылшындық эксцентрика десек, 70 жылдары – хиппизм; 80 жылдары – итальяндық тенденциялар басым болса, 90 жылдары – жапондық дамыған жоғары технология заманы. Сол кезеңдегі киім кию үлгісі сән әлемінде өзіндік стильдер туғызды. Олар мыналар: «ретро», «гранж», «хаус», «байкерлер» мен «рокерлердің» стилінің әсерінен туған «панк» стильдері. «Классикалық үлгідегі» сәнқойларды сән тілінде «фрик» деп атайды, ағылшын тілінен аударғанда «ұсқынсыз» деген мағына білдіреді. Шын мәнісінде, нағыз фрик, панк пен хаустағылар стиліндегідей, өзгеден бөлек киімімен жұртшылық көзіне бірден түсуді өзіне басты мақсат етпейді, мұндағы бар бәле костюмнің ерекше көрінісінде. Костюмнің ұқыпты, ыңғайлы әрі өзгеше болуына ерекше мән беріліп, әсем көрінісімен хаустық стильді сүйетіндерді басып озады.
Бүгінгі күні сән, стиль жайы сөз болғанда, заманауи киім кию үлгісінің келбетін жасаушылар: отандық Құралай Нұрқаділова, Берік Ысмайылов тәрізді сәнгерлердің есімдерімен қоса, жақын шет елдер арасынан, біздің елге анағұрлым жақын, бүгінде өздерінің сән үйлері бар ресейлік Вячеслав Зайцев, Валентин Юдашкиннің есімдері ауызға оралады. Олар қазіргі таңдағы сән үлгісін қалыптастыруда өзіндік қолтаңбалары бар алдыңғы қатарлы, көпшілік тарапынан сұраныстағы сәнгерлер.
Заманауи сән үлгісі ешқандай реттілік, шектеу қоюға келмейді. Әркімнің өзіндік талғамымен, көңілі қалаған затты ешкімге тәуелсіз түрде таңдап алу құқығы болуымен сипатталады. Тіпті, ешқандай үйлесімсіз дейтін киім кию үлгісі жастар арасында «ерекше сәнді» деген атауға лайық болып барады. Бұл ретте де атақты Коко Шанельдің жекелей талғам көп нәрсе шешеді, ал көпшілік талғам ештеңе шешпейді деген сөздері еске түседі. Бүгінде қисыны келсін, келмесін, көпшілік қауым жиі киетін қысқа шортылар мен гавайлық жейделерді былай қойғанда, үстіңе бағасы анағұрлым арзан футболка мен классикалық үлгідегі пиджак киіп, не болмаса, джинсымен қымбат ресторандарға барып ешкімді де таңғалдыра алмайсың.
«Киімге қарап қарсы алып, ақылыңа қарап шығарып салу» белең алып тұрған мына күнде үлкен буын аға-апайларды қойып, кішкентай бүлдіршіндердің өздері киім-кешекке, оның құнына аса мән береді. Әрине, өзінің қалауына сүйене отырып, өз стилін қалыптастыру әркімнің өз еркінде. Дегенмен, кейбір кезде жұртшылық естен шығаратын бір жайт, жас мөлшеріне, қоғамда міндеттейтін ережелерге сай белгілі бір заңдылықтар болатынын ескеріп, биік моральдық, эстетикалық, ұлттық принциптер, адамгершілік көзқарас тұрғысынан киім таңдаған жөн сияқты. Бұл ретте киім кию үлгісі ұлт идеологиясын қалыптастырушы маңызды фактордың бірі екенін де ұмытпау керек сияқты. Ел арасында бұрынырақта, «советский» деген заттар сапалы саналса, бүгінде халық «қытайлық» дегеннен гөрі, «түріктікі» дегенге елең етеді. «Көк етікті алмай жүр, көне етіктіге бармай жүр» дегендей, бойжеткендер анағұрлым жұпыны, қарапайымдау киінген ер- азаматтарға қарап мұрнын шүйірсе, өз кезегінде, ер- азаматтар сәнқой қыздардың мінезін бір бөлек, қарапайым киінген қыздардың мінездерін бір бөлек көретін тәрізді.
Психолог Айнұр Қасымованың айтуынша, өзіміз ғұмыр кешетін қоғамдағы барлығы күнделікті көретін белгілі бір формада, костюмде жүрген жандардың мамандығын білгеннен бір бөлек, адамдардың киім кию стиліне, көбірек ұнататын түсіне қарап, мінез-құлқындағы ерекшеліктерін аңғаруға болады екен. Мысалға алғанда, салмақты мінезділер жасыл түсті, зейінді, ойлау қабілеті дамыған жандар сары, ақ түсті, ашушаңдар көбінде күлгін түсті ұнатса, шығармашылық топтағы жандар түрлі әшекейлермен әсемделген, көпшілік тәуекел етіп, таңдай бермейтін түрлі киімдерді ұнатуен қоса, сары , алқызыл түсті жақсы көреді екен. Флегматиктер мен холериктер қара мен көк түсті көбірек таңдаса, өзіне көпшілік назарын аударуды жаны сүйетін адамдар қызыл түсті жөн көретін көрінеді.
Қалай дегенмен де, ертеңгі күні сән әлеміндегі киім кию стилінде қандай өзгерістер болмақ деген сұрақ көпшілікті ойландырғанымен, нақты жауабын ешкім дөп басып айта алмайды. Жылдың төрт мезгіліне сай, «жаздық», «қыстық», «көктемдік», «күздік» ауысым, алуантүрлілік пен өзгеріске толы, үнемі құбылу үстіндегі жиынтық үлгі бүгінгі «сән» ұғымымен түсіндіріледі және уақыт талабына сай өзіндік белгілерімен ерекшеленеді.