Макал мателдер
колданылған
есімдік түрі
менін
ойымша, бүл
макал да ,
не ексең, соны орарсын.
казактын осы жер дегені кеш
жер,
өз елімнің басы болмасам да,
сайының тасы болайын,
киіз кімдікі болса, білек соныкі.
оркімнің өз қолы өзіне қарай
бүкір,
сен салар да мен салар, атка
жемді кім салар.
біреу тойып секіреді, біреу
тоңып секіреді.
бір түлікке бай болғанша, өр
түлікке сай бол. мағынасын және колданылған есімдік түрі
Мыслға біз Христофор Колумбты алсақ болады. Колумб Испаниядағы 7 жыл соғыс болған жердегі банкирлер мен саудагерлерге.сүйеніп, дүние жүзіндегі мгхиттарға экспедиция жасайтын арнайы топтың жетеклісі болады. Ең алғашқы экспедиция 1492-93 жылдар аиалығында 90 адам, 3 кемемен,3 тамызда 1942 жылы Палос аймағынан Атлант мұхитын іздеуое шығады. 15 наурыз 1493 ж. КолумбИспанияға қайта оралады. Ал 2-ші экспедиция 1493-96 жылы 1500 адаммен Кадистан жолеа шығады.3 қараша 1493 жылы Доминика, Гваделупа,Антигуа мен Виргин аралдарын, 19 қарашада Пуэрто Рико, 5 мамырда Ямайка аралдарын ашқан.
1498-1500 жылдары 300тадаммен мамыр айының соңында Тринидад, 1 тамызда Оңтнстік Америка жағалауын, 15 тамызда Маргарита аралдарын ашқан 4-ші экспедиция барысында 1502-1504 жылдары Америка материгін ашқан.
Дыбыстық талдау.
Дыбыстық (фонетикалық талдау) - сөздерді дыбыс, буын түрлеріне қарай талдау.
1. Дауысты дыбыстарға арналған фонетикалық талдаудың үлгісі:
а - жуан, ашық, езулік дауысты;
ә - жіңішке, ашық, езулік дауысты;
о – жуан, ашық, еріндік дауысты;
ө - жіңішке, ашық, еріндік дауысты;
е - жіңішке, ашық, езулік дауысты;
ұ – жуан, қысаң, еріндік дауысты;
ү - жіңішке, қысаң, еріндік дауысты;
ы - жуан, қысаң, езулік дауысты;
і - жіңішке, қысаң, езулік дауысты;
у - жуан, қысаң, еріндік дауысты;
и - жіңішке, қысаң, езулік дауысты;
э – ашық, езулік дауысты; (орыс тілінен енген сөздерде ғана кездеседі).
2. Дауыссыз дыбыстарға арналған фонетикалық талдаудың үлгісі:
б – ұяң дауыссыз;
в - ұяң дауыссыз;
ғ - ұяң дауыссыз;
д - ұяң дауыссыз;
ж - ұяң дауыссыз;
з - ұяң дауыссыз;
й – үнді дауыссыз;
к – қатаң дауыссыз;
л – үнді дауыссыз;
м - үнді дауыссыз;
н - үнді дауыссыз;
ң - үнді дауыссыз;
п - қатаң дауыссыз;
р - үнді дауыссыз;
с - қатаң дауыссыз;
т - қатаң дауыссыз;
у - үнді дауыссыз;
ф - қатаң дауыссыз;
х - қатаң дауыссыз;
ц - қатаң дауыссыз;
ш - қатаң дауыссыз;
щ - қатаң дауыссыз (орыс тілінен енген сөздерде кездеседі, бірді – екілі қазақ сөздерінде ұшырайды. Ащы, тұщы)
Мысалы, "шығарма" сөзіне фонетикалық талдау жасап көрейік:
Ең алдымен дауысты дыбыстарды тауып, астын бір сызады, содан кейін дауыссыздарын тауып, астын екі сызу керек. Осыдан соң оларды бір дыбыс екі қайталанбайтын етіп, жеке – жеке тізіп жазамыз:
шығарма: шы – ашық буын, ғар – бітеу буын, ма - ашық буын.
ш – қатаң дауыссыз;
ы – жуан, қысаң, езулік дауысты;
ғ – ұяң дауыссыз;
а – жуан, ашық, езулік дауысты;
р – үнді дауыссыз;
м – үнді дауыссыз;
а – жуан, ашық, езулік дауысты;
7 әріп, 7 дыбыс бар.