"Төрт түлік малдың адамға пайдалы екенін білесіз бе?" тақырыбында диалог.
– Ата,мен сізге сұрақ қояйыншы?
– Қоя ғой,құлыным!
– Ата-бабамыздың төрт түлікке айрықша көңіл бөлу себебі неде?
– Төрт түлікке түйе,сиыр,жылқы,қой жатады.Олар ертеден бізге ас-ауқатымыз,әрі киіміміз,әрі көлігіміз болған ғой.
– Мысалы,түйенің адамға берер пайдасы қандай?
– Түйе – төрт түлік малдың ішіндегі ең қасиеттісі.Ол қырық күн шөлге шыдамды,жүк артса – көлік,жесе – ет,ал жүні киімге жараған.Қазақ халқы түйенің жүнінен түйе жүн шекпендер киген,ол жеңіл әрі жұмсақ сырт киім болған.
– Түсінікті.Ал халқымыз үшін ең сүйіктісі қайсысы?
– Ол – қой.Өйткен,қой майда,өсімтал,момақан,тез ет алып,қонақ кәдеге жарап отырған.
– Дұрыс айтасың,балам.Зеректігінен өзінің.Ал енді мен саған сұрақ қояйын.Қой туралы мақал-мәтел білесің бе?
– Ия.“Қойдың сүті – қорғасын,қойды құртқан оңбасын” деген мақалды білемін.Осы сөзден-ақ қойдың қазақ халқының өмірінде алар орны зор екендігіне көзімді жеткізген болатынмын.
– Бәрекелді.Бар,енді әкеңе көмектес.
– Жарайды, ендеше мен кеттім.Жауаптарыңыз үшін рахмет!
Аң патшасы - арыстан. Ол құрлықтағы жыртқыш аңдардың ең ірісі әрі ең мықтысы саналады. Орта африкалық тұқымы шамамен 350 фунтов (160 килограмм) тартады, 8.5зындығы шамамен 8.5 футқа (2.6 метр) жетеді. Осы бір мысық тұқымды жыртқыш жануардың біз білмейтін басқа қандай ерекшеліктері бар? Соны біліп көрейік.
1. Арыстанның дене ұзындығы - 2,5 м кейде 3 м-ден де асып кетеді. Мұнысымен ол құрлықтағы ұзын жануар болып есептеледі.
2. Еркек арыстандар - 270-280 кг, ғрғашылары - 170-180 кг тартады. Бербер арыстандары (Barbary Lion) арыстандардың ішіндегі ең ірісі болып есептеледі. Олардың салмағы 310-320 кг-нан асады.
3. Арыстанның көзі түнде өте жақсы көреді. Тіпті түнгі көріністі адамнан 4 есе анық көреді.
4. Арыстандардың тырнақтары 10 см, ұрғашыларында 8 см-дей болады. Өте өткір, әрі мықты жаратылған.
5. Арыстан мысық тұқымдылардың ішіндегі топпен, яғни, праидпен өмір сүретін жалғыз жануар. Пр праидта 1-2, арасында 3 еркек арыстан, 10-15 ұрғашы арыстан болады. Праидты еркек арыстан басқарады. Және әр праидтың мекендейтін жерлері, шекарасы болады.
6. Арыстан ұсақ жануарларды да, ірі жануарларды да аулайды. Аррғашы арыстандар көбіне аңаулаумен айналысса, ектектері көбіне шекараны күзетеді. Ұрғашы арыстандар топпен жүріп аң аулайды.
7. Арыстан күркіреп ақырған кезде дауысы 8 шақырымға дейін еділеді.
8. Арыстан салмағының ауырлығына қарамастан, жылдам жүгіреді. Ұрғашы арыстандар 80 км / сағ жылдамдықпен, ал, еркек арыстандар 60-70 км / сағ жылдамдықпен жүгіреді.
9. Еркек арыстандардың басқа жануарлардан айырмашылығы - олардың мойындарын айнала өсетін шаштары болады. Олардың мойнындағы шаштары шайқас кезінде зақым алудан қорғап тұрады. Ұрғашыларында өспейді.
Объяснение:
"Төрт түлік малдың адамға пайдалы екенін білесіз бе?" тақырыбында диалог.
– Ата,мен сізге сұрақ қояйыншы?
– Қоя ғой,құлыным!
– Ата-бабамыздың төрт түлікке айрықша көңіл бөлу себебі неде?
– Төрт түлікке түйе,сиыр,жылқы,қой жатады.Олар ертеден бізге ас-ауқатымыз,әрі киіміміз,әрі көлігіміз болған ғой.
– Мысалы,түйенің адамға берер пайдасы қандай?
– Түйе – төрт түлік малдың ішіндегі ең қасиеттісі.Ол қырық күн шөлге шыдамды,жүк артса – көлік,жесе – ет,ал жүні киімге жараған.Қазақ халқы түйенің жүнінен түйе жүн шекпендер киген,ол жеңіл әрі жұмсақ сырт киім болған.
– Түсінікті.Ал халқымыз үшін ең сүйіктісі қайсысы?
– Ол – қой.Өйткен,қой майда,өсімтал,момақан,тез ет алып,қонақ кәдеге жарап отырған.
– Ия, кішігірім қонақтардан анам қойдың етін асады ғой.
– Дұрыс айтасың,балам.Зеректігінен өзінің.Ал енді мен саған сұрақ қояйын.Қой туралы мақал-мәтел білесің бе?
– Ия.“Қойдың сүті – қорғасын,қойды құртқан оңбасын” деген мақалды білемін.Осы сөзден-ақ қойдың қазақ халқының өмірінде алар орны зор екендігіне көзімді жеткізген болатынмын.
– Бәрекелді.Бар,енді әкеңе көмектес.
– Жарайды, ендеше мен кеттім.Жауаптарыңыз үшін рахмет!
Подробнее - на -
Аң патшасы - арыстан. Ол құрлықтағы жыртқыш аңдардың ең ірісі әрі ең мықтысы саналады. Орта африкалық тұқымы шамамен 350 фунтов (160 килограмм) тартады, 8.5зындығы шамамен 8.5 футқа (2.6 метр) жетеді. Осы бір мысық тұқымды жыртқыш жануардың біз білмейтін басқа қандай ерекшеліктері бар? Соны біліп көрейік.
1. Арыстанның дене ұзындығы - 2,5 м кейде 3 м-ден де асып кетеді. Мұнысымен ол құрлықтағы ұзын жануар болып есептеледі.
2. Еркек арыстандар - 270-280 кг, ғрғашылары - 170-180 кг тартады. Бербер арыстандары (Barbary Lion) арыстандардың ішіндегі ең ірісі болып есептеледі. Олардың салмағы 310-320 кг-нан асады.
3. Арыстанның көзі түнде өте жақсы көреді. Тіпті түнгі көріністі адамнан 4 есе анық көреді.
4. Арыстандардың тырнақтары 10 см, ұрғашыларында 8 см-дей болады. Өте өткір, әрі мықты жаратылған.
5. Арыстан мысық тұқымдылардың ішіндегі топпен, яғни, праидпен өмір сүретін жалғыз жануар. Пр праидта 1-2, арасында 3 еркек арыстан, 10-15 ұрғашы арыстан болады. Праидты еркек арыстан басқарады. Және әр праидтың мекендейтін жерлері, шекарасы болады.
6. Арыстан ұсақ жануарларды да, ірі жануарларды да аулайды. Аррғашы арыстандар көбіне аңаулаумен айналысса, ектектері көбіне шекараны күзетеді. Ұрғашы арыстандар топпен жүріп аң аулайды.
7. Арыстан күркіреп ақырған кезде дауысы 8 шақырымға дейін еділеді.
8. Арыстан салмағының ауырлығына қарамастан, жылдам жүгіреді. Ұрғашы арыстандар 80 км / сағ жылдамдықпен, ал, еркек арыстандар 60-70 км / сағ жылдамдықпен жүгіреді.
9. Еркек арыстандардың басқа жануарлардан айырмашылығы - олардың мойындарын айнала өсетін шаштары болады. Олардың мойнындағы шаштары шайқас кезінде зақым алудан қорғап тұрады. Ұрғашыларында өспейді.