Тұман басқан ылғалды салқын түндердің бірінде лашықтың есігі жер сыза ашылып, сақалы ұзын зор тұлғаның көлеңкесі көрінді.
Ошақта сөне бастаған емен шоқтарының әлсіз қызғылт сәулесі күтпеген түнгі қонақтың кескінін зорайта түскендей. Оның бар кейпінен бір жұмбақ сыр байқалады.
Қария лашықтың төр жағында отырған отбасының қасына барып жайғасты.
Арша ұйықтап жатқан болып әкесі мен бейтаныс адамның әңгімесіне құлақ тікті.
Естігенінен Аршаның әсерленгені сонша, денесі бір ысып, бір суыды, ұшып тұрып түнгі қонаққа қарағысы келсе де өзін өзі шақ тежеп жатты. Ол егер менің ояу жатқанымды білсе, олар әңгімені доғарады деп қорықты.
– Сол зәулім ағашты қалайда табу керек, - деп әр сөзін нықтай сөйледі келген қарт. – Жалғыз үміт сонда. Әйтпеген күнде бүкіл тайпаға жойылып кету қаупі төніп тұр! – Одан әрі бейтаныс қария алыстағы таңғажайып бәйтерек туралы, оның адам жанын алып қалатын сиқырлы күші, алайда оны табу қиянның қияметі екенін бір сарынды жай дауыспен ұзақ баяндады.
Аршаның кеудесінен жүрегі шығып кете жаздады. «Міне, міне енді мен Наризаны құтқарамын!» деп қуанғаннан айқайлап жіберуге шақ қалды. Ол үстіндегі қой терісінен иленген жамылғысын тұмшалай тәтті қиялға шомып, ұйықтап кетті.
Өзен дегеніміз - өзінің табиғи арнасымен ағып жататын ағынды су немесе ағып жатқан тұщы судың табиғи жолы.
Өзен басқа бір өзенге, көлге, теңізге, мұхитқа немесе үлкен су қоймасына барып құяды. Өзен жаңбыр суынан, еріген қар мен мұздықтардан, қайнар бұлақтардан немесе арнасынан тасыған көл суларынан нәр алады. Көптеген өзендер қыраттар мен таулардан басталады. Бірақ, төмен қарай ағып келе жатқанда оған өзгеде жылғалар, өзен-бұлақтар мен су көздері қосылады. Елді мекендердің басым бөлігі өзен жағаларында орналасады. Өзендер, сондай-ақ, ауыл шаруашылығына да қолайлы. Өйткені, өзен аңғарлары мен жазықтарының топырағы өте құнарлы болады.
Қазақстан аумағында ірілі-ұсақты 85 мың өзен бар. Олардың ішінде 7 өзеннің (Ертіс, Тобыл, Есіл, Жайық, Сырдария, Іле, Шу) ұзындығы 1000 км-ден асады.
Ұзындықтары 500 м асатын өзендер: Нұра, Торғай, Ойыл, Сарысу, Жем, Талас, Үлкен Өзен, Кіші Өзен, Елек, Ырғыз, Сағыз өзені, Шідерті өзені.
Табиғат - тіршілік көзі. Оның әрбір әсері адам өмірінде үлкен роль атқарады. Аяулы табиғатсыз осы ғаламда өмір сүру, тіршілік ету мүмкін емес еді. Жыл мезгілдерінің өзгеруі де, табиғатты одан әрі әсерлейді. Әр жыл мезгілі әр қилы. Төрт жыл мезгілі бізге төрт түрлі ғажайып күйін сыйлайды. Таудан сарқырап аққан өзеннің айналасында өксіген оттай жанған жануарларды көрудің өзі керемет көрініс емес пе?! Бау-бақшада өскен жеміс-жидектердің иісі мұрын жарады. Жайқалып өскен түрлі гүлдер көзге өз кереметтігін сыйға тартады. Аспаннан күннің көзі түскенде, жердің жүзі қуана қыбырлайды. Көлдер қойнын ашса, қаңқылдап оған құстар қонар.
Табиғат жайлы өнегелі сөздер, мақалдар мен өлең- жырлар да аз емес. Оның керемет әсемдігін жырлаған, суреттеп жазған ақындар баршылық.
Біздің әрбір басқан қадамымыз, әрбір істеген ісіміз табиғатқа байланыты болғандықтан, оның біздің өмірімізде ерекше орын алуы сөзсіз. Бірақ, адамзаттың кейбір істері табиғатқа кері әсер етуде. Оның кері әсері біздің денсаулығымызға да зиян келтіреді.
Табиғатты қорғау- табиғатты аялау әр адамның міндеті. Үлкен- кіші әрдайым оны таза ұстап, құрмет тұту қажет. Оның бізге қаншалықты қажет екені баршамызға мәлім.
Тұман басқан ылғалды салқын түндердің бірінде лашықтың есігі жер сыза ашылып, сақалы ұзын зор тұлғаның көлеңкесі көрінді.
Ошақта сөне бастаған емен шоқтарының әлсіз қызғылт сәулесі күтпеген түнгі қонақтың кескінін зорайта түскендей. Оның бар кейпінен бір жұмбақ сыр байқалады.
Қария лашықтың төр жағында отырған отбасының қасына барып жайғасты.
Арша ұйықтап жатқан болып әкесі мен бейтаныс адамның әңгімесіне құлақ тікті.
Естігенінен Аршаның әсерленгені сонша, денесі бір ысып, бір суыды, ұшып тұрып түнгі қонаққа қарағысы келсе де өзін өзі шақ тежеп жатты. Ол егер менің ояу жатқанымды білсе, олар әңгімені доғарады деп қорықты.
– Сол зәулім ағашты қалайда табу керек, - деп әр сөзін нықтай сөйледі келген қарт. – Жалғыз үміт сонда. Әйтпеген күнде бүкіл тайпаға жойылып кету қаупі төніп тұр! – Одан әрі бейтаныс қария алыстағы таңғажайып бәйтерек туралы, оның адам жанын алып қалатын сиқырлы күші, алайда оны табу қиянның қияметі екенін бір сарынды жай дауыспен ұзақ баяндады.
Аршаның кеудесінен жүрегі шығып кете жаздады. «Міне, міне енді мен Наризаны құтқарамын!» деп қуанғаннан айқайлап жіберуге шақ қалды. Ол үстіндегі қой терісінен иленген жамылғысын тұмшалай тәтті қиялға шомып, ұйықтап кетті.
Өзен дегеніміз - өзінің табиғи арнасымен ағып жататын ағынды су немесе ағып жатқан тұщы судың табиғи жолы.
Өзен басқа бір өзенге, көлге, теңізге, мұхитқа немесе үлкен су қоймасына барып құяды. Өзен жаңбыр суынан, еріген қар мен мұздықтардан, қайнар бұлақтардан немесе арнасынан тасыған көл суларынан нәр алады. Көптеген өзендер қыраттар мен таулардан басталады. Бірақ, төмен қарай ағып келе жатқанда оған өзгеде жылғалар, өзен-бұлақтар мен су көздері қосылады. Елді мекендердің басым бөлігі өзен жағаларында орналасады. Өзендер, сондай-ақ, ауыл шаруашылығына да қолайлы. Өйткені, өзен аңғарлары мен жазықтарының топырағы өте құнарлы болады.
Қазақстан аумағында ірілі-ұсақты 85 мың өзен бар. Олардың ішінде 7 өзеннің (Ертіс, Тобыл, Есіл, Жайық, Сырдария, Іле, Шу) ұзындығы 1000 км-ден асады.
Ұзындықтары 500 м асатын өзендер: Нұра, Торғай, Ойыл, Сарысу, Жем, Талас, Үлкен Өзен, Кіші Өзен, Елек, Ырғыз, Сағыз өзені, Шідерті өзені.
Табиғат - тіршілік көзі. Оның әрбір әсері адам өмірінде үлкен роль атқарады. Аяулы табиғатсыз осы ғаламда өмір сүру, тіршілік ету мүмкін емес еді. Жыл мезгілдерінің өзгеруі де, табиғатты одан әрі әсерлейді. Әр жыл мезгілі әр қилы. Төрт жыл мезгілі бізге төрт түрлі ғажайып күйін сыйлайды. Таудан сарқырап аққан өзеннің айналасында өксіген оттай жанған жануарларды көрудің өзі керемет көрініс емес пе?! Бау-бақшада өскен жеміс-жидектердің иісі мұрын жарады. Жайқалып өскен түрлі гүлдер көзге өз кереметтігін сыйға тартады. Аспаннан күннің көзі түскенде, жердің жүзі қуана қыбырлайды. Көлдер қойнын ашса, қаңқылдап оған құстар қонар.
Табиғат жайлы өнегелі сөздер, мақалдар мен өлең- жырлар да аз емес. Оның керемет әсемдігін жырлаған, суреттеп жазған ақындар баршылық.
Біздің әрбір басқан қадамымыз, әрбір істеген ісіміз табиғатқа байланыты болғандықтан, оның біздің өмірімізде ерекше орын алуы сөзсіз. Бірақ, адамзаттың кейбір істері табиғатқа кері әсер етуде. Оның кері әсері біздің денсаулығымызға да зиян келтіреді.
Табиғатты қорғау- табиғатты аялау әр адамның міндеті. Үлкен- кіші әрдайым оны таза ұстап, құрмет тұту қажет. Оның бізге қаншалықты қажет екені баршамызға мәлім.