надо
Тапсырма
1. Мәтіндерді оқып, оларды тақырыбы, жалпы мазмұнын салыстырыңыз. олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтаңыз.
1-мәтін
Су
Сусыз өмір сүру мүмкін емес. Жер бетінің төрттен үш бөлігін су алып жатыр. Ол – мөлдір, түссіз. Судың үш күйі болады: сұйық-су, қатты-мұз, газ-бу. Нөл градустан төмендегенде су мұз болып қатады, ал қайнағанда ол буға айналады. Аналарың кір жуғанда далаға жайып қояды. Ол кеуіп кетеді. Неліктен? Себебі күн суды буландырады. Күн қатты ыстық, ал жапырақтар, өсімдіктер неге қурап кетпейді? Себебі, ол тамырмен су сорып, оны буландырып жібереді. Жер бетінде су тұщы және ащы су болып бөлінеді. Ащы су бұл теңіз, мұхит сулары, ал тұщы су өзен, көл, жер асты сулары. Жердегі әрбір 100 л судың 98 л тұзды су, 2 л тұщы су екен. Көл суларының кейбірі ащы, кейбірі тұщы суға жатады.
Құрлық бетінде әртүрлі ойыстар кездеседі. Ондай ойысқа су толса, көл пайда болады. Көлемі әртүрлі. Шағын көлдердің ені мен ұзындығы бірнеше ондаған метрден аспайды. Ал ірі көлдердің бір шетінен екінші шетіне көз жетпейді. Балық ауланады, ауыз су алынады, мал суарылады.
Каспий - дүниежүзіндегі ең ірі көл. Солтүстігінен оңтүстігіне дейін мың километрден қашықтыққа созылып жатыр. Тереңдігі - 800 м. Балық көп.
Құбырдан алынған су 100% таза бола бермейді. Ол өзеннен хлор қосылып, тазартылып келеді. Адам күніне 2 литрге жуық су ішеді екен. Ол - су, шай, шырын, сусын, минералды су. Адам тек қайнатылған су ғана ішу керек. Себебі, қайнамаған судан кейде гипатит ауруына да шалдығып жатады. Оның құрамында микробтар болуы мүмкін.
2-мәтін
Су - тіршілік көзі
Су − тіршілік көзі. Осы мөлдір сұйықтыққа бар тіршілік тәуелді. Алайда күнделікті тұрмыстың ажырамас бөлігіне айналған судың емдік қасиеттері жайында көбі біле бермейді. Су адамның шөлін қандыру немесе тұрмыстық қажеттілігінен басқа да жайларда пайдаға асады. Назарларыңызға судың пайдасы, емдік қасиеттері жайында мәлімет ұсынамыз. Жапон ғалымы Масару Эмото бірнеше жыл бойы судың қасиетін зерттеген. Ол тазартылған суды бір ыдысқа құйып, сол судың жанына адамдар келіп «махаббат», «періште», «рақмет», «бейбітшілік» деген сияқты жақсы сөздер айтқан. Ғалым осы суды қатырып, суретке түсірген кезде кристалдары керемет әдемі, үйлесімді болып шыққанын байқаған. Ал дәл осы суға «ыза», «соғыс», «қан», «өлім» сияқты жағымсыз сөздер айтқан кезде кристалдары мүлде басқа, бей-берекет, көмескі, қара лай болып шыққанын көріпті. Жапон ғалымы су біздің барлық эмоциямызды, сезімімізді, сөзіміз бен дұғамызды, музыканы қабылдайтынын осылай дәлелдеген.
Дәрігерлердің айтуынша, сумен емделудің қарапайым әдіс-тәсілі көп. Мәселен, суды алдымен қатырып, кейін ерітіп ішуге болады. Тек үстіңгі қабатын төгіп тастау керек. Өйткені ауыр металдар судың бетіне көтеріледі. Осы суды адам күнде таңертең аш қарынға ішіп отырса, емдік қасиеті зор. Адам ағзасы бірден жұмысқа кіріседі. Ағзаға таза су енеді де, ол біздің сұйықтық қанымызға әсер етеді және тазалық ақпаратын жеткізеді. Сөйтіп бойымыздағы сұйықтықтардың құрылымдануына ықпал жасайды. Адам денесінің 70% судан тұрады. Ендеше ағзадағы судың құрамын өзгерте отырып, сауығуға әбден болады.
1-мәтін 2-мәтін
Тақырыптары
Мазмұны не туралы?
Ұқсастықтары
Айырмашылықтары
12 ноября 1993 года Президент Н.А. Назарбаев подписал указ «О введении национальной валюты Республики Казахстан». Этим указом в 8 часов 15 ноября того же года была введена национальная валюта – тенге.
Разработка национальной валюты содержалась в строжайшем секрете и во многом напоминала не госзаказ, а детективный роман. Одним из главных действующих лиц его был известный архитектор и дизайнер Кайрулла Габжалелов.
В 1991 году в парламенте шло бурное обсуждение национального герба и флага. Тогда же зашла речь о национальной валюте. Были предложены первые образцы. Среди них была и банкнота с портретом первого президента Казахстана. Однако Нурсултан Абишевич отклонил проект.
27 августа 1992 года, правление Национального банка утвердило образцы купюр. А уже на следующий день Тимур Сулейменов, Мендыбай Алин, Агмысалы Дузельханов и Кайрулла Габжалелов улетели в Англию. Наши банкиры решили сотрудничать со старейшей банкнотной фабрикой Великобритании (“Харрисон и сыновья” печатает деньги почти четыреста лет). Но в тот момент никто не хотел брать на себя ответственность и заключать с договор с дизайнерами.
Специалисты-компьютерщики сканировали первоначальные рисунки и совмещали их по-особому, чтобы получался неповторимый, практически невоспроизводимый цвет. Это одна из форм защиты банкнот от подделки. Постепенно от первоначальных рисунков оставались лишь утвержденные портреты. Специальную бумагу для тенге заказали там же, в Англии, а краску изготовила швейцарская фирма - единственная в мире, выпускающая краски для банкнот.
Чтобы представить объем работы, нужно сравнение. Английский фунт рисовали шесть лет. Год-два на купюру уходит в любой стране. Все же первые банкноты создали за несколько месяцев.
Несмотря на авторитет фирмы, англичане хотели на нас, “диких”, подхалтурить. Первые отпечатанные эталонные образцы денег от одной до пяти тенге были отпечатаны как на плохом цветном принтере. Это был единственный инцидент.
Впоследствии фирма подтвердила свою репутацию. Начиная с 10-тенговой купюры качество было отменным. Самая лучшая по качеству купюра — 200 тенге. На обороте изображен мавзолей Ходжи Ахмеда Ясави, а на куполе и стенах можно прочитать суру из Корана.
Все эскизы банкнот были утверждены, и предстояло определить, сколько банкнот каждого номинала требуется. У казахстанских финансистов такого опыта не было. Поэтому они обратились к восьмидесятилетнему английскому экономисту доктору Пейну. Он запросил данные по промышленности, торговому обороту, географии, населению и вывел общую сумму. Наши все же решили перепроверить, подняли данные начиная с 1961 года. И оказалось, что англичанин попал в точку.
Он же предложил вместо “двадцатипятки” печатать 20-тенговые банкноты.
До 1997 года нарисовали и заказали последнюю, пятитысячную купюру. Кстати, не все знают, что начиная с 500-тенговой купюры надписи идут на казахском и русском языках. Нигде, кроме нашей страны, “двуязычной” национальной валюты вы не увидите.
Когда встал вопрос об оплате, в Национальном банке никто не знал, как, из каких расчетов платить за наш труд.
Вообще-то везде в мире дизайн оплачивается из расчета от 5 до 27 процентов от суммы заказа. То есть речь идет о миллионах долларов, которые получает фирма - разработчик денег. Двум же главным разработчикам выписали в 1995 году по одному миллиону тенге. За вычетом налогов они получили по шестьсот тысяч (или по десять тысяч долларов по курсу), или по сто долларов в месяц. Первоначальные расходы на поездки в Англию не считали...
В 2003 года исполнилось 10 лет со дня введения казахстанской национальной валюты - тенге. Этот срок уже достаточен для оценки исторической значимости данного события для Казахстана.
Введение собственной денежной единицы позволило Национальному банку и Правительству Республики Казахстан проводить самостоятельную экономическую и денежно-кредитную политику. Основная цель денежно-кредитной политики была определена как достижение внутренней и внешней стабильности национальной валюты.
Үстеулері бар мақал мәтелдер:
1. Еріншектің ертеңі бітпес.
2. Ақсақ қой түстен кейін маңырайды.
3. Жылы - жылы сөйлесең, жылан інінен шығады.
4. Көш жүре түзеледі.
5. Қайтып келер есікті қатты жаппа.
6. Еріншекке бүгіннен ертең оңай.
7. Ерте жатып, кеш тұру - еріншектің белгісі.
Үстеулері бар жұмбақтар:
1) Айуан ЕКІ аяқты, асқан батыр,
Басына о батырдың тіккен шатыр.
Шешерсің дана болсаң бұны біліп,
Кел-кел деп, қан майданға шығысқанда,
Бір айла адамзатта болып жатыр. (Бүркіт)
2) БЕС жігіт біреуінен біреуі аласа,
Тұрады төрті көрші, бірі оңаша.
Бастары бірікпесе кетер әлі,
Ырқына бір-бірінің ұнамаса.
Тастайды тау қпарып, көл қотарып,
Бесеуі бір ниетпе шыға қалса. (5 саусақ)
3) БІР итім бар үрмейді,
Ары-бері жүрмейді.
Тамақ берсең жемейді,
Су ішуді білмейді.
Ол тұрғанда еш адам,
Үй ішіне кірмейді. (Құлып)
4. Түнде адассаң егерде, Компасың бар төбеңде. (Ай)
Үстеулері бар жаңылтпаштар:
1. Абжылаңдай арбамасаңшы, абдырамай тал жинасаңшы.
2. Алты алманы алды Алма,
Алды алманы Алдан да.
Алдан, Алма алды алма,
Ал есебін, алданба.
3. Қырық үш қызғыш құсқа
қырық үш қызғыш құсты қосса
қанша қызғыш болады?
4. Үш кісі ішік пішті,
Бес кісі ішік пішті,
Қанша кісі ішік пішті?
5. Сексен сегіз сәбізді
Күнде өгізге жегізді.
Күнде сексен сегіз
Сәбіз жеген өгіз семіз.