Ақынның позициясы анық аңғарылып отыратын поэмада Шәкәрім екі жастың махаббатын қолдап, елдің ұрда-жық надандығына налып, күйінеді. Халықтың қарабайыр тобырлығы қыршын кеткен екі жастың өліміне себеп болады. Бұл тұстарда ақын тіптен шиыршық атып, буырқана жырлайды.
Объяснение:
«Еңлік-Кебек» – екі жастың махаббатын жыр ететін шығарма. Еңлік пен Кебек туралы хикаялар оқиға болған 18 ғасырдан бастап ел арасына кең тараған. Бүгінде жыр түрінде жеткен «Еңлік – Кебек» дастанының екі нұсқасы белгілі. Оның біріншісі – 1912 жылы Семейдегі «Жәрдем» ба жеке кітап болып жарық көрген, Абай ұсынған тақырып бойынша Шәкәрім жазған «Жолсыз жаза яки кез болған іс» деген шығарма да, екіншісі – Мағауия Абайұлы жазған «Еңлік – Кебек» дастаны. Шәкәрім нұсқасы 1988 жылы қайта жарық көрді.
«Бұл әңгіме - 1780 жылы шамасында осы Шыңғыс тауында Матай мен Тобықты арасында болған іс. Шариғатта әкесінің атастырғаны жас қызға неке есепті десе де, өзге дүниелік пайдасын ойламай, жалғыз ғана қызының қамын ойлап берер дегені. Әйтпесе «жас баланы сатып, пайдаланып, кем-кетікке беріп обалына қал» демейді. Мен соны ойлап, Еңлік-Кебекті соншалық жазалы демеймін»,- деп қара сөзбен бастаған Шәкәрім ақын.
Ақын поэмасы адам болмысының қыр-сырынан сыр шертуден басталып, кісі бойындағы достық, махаббат, ақыл-парасат жайлы толғайды. Толғай келе «Ақтабан шұбырынды» заманының кейпін айтып, тарихи оқиғалар мен елдің атажұртынан ауа көшуі, кейін хан Абылай заманында өз қоныстарына бытырай келіп қайта қоныстануы жайлы жырлайды. Онан соң Кебек батырдың ер мінезді, кішіні аялап, үлкенді сыйлайтын ақылды, парасатты ер екені, елі мен жері үшін жаудан жасқанбайтын азамат екені жырланады.
Бірде Кебек батыр аңға шығып, бұрқасын боранға тап болып, кеш бата адасып кетеді. Бұны жырлаған ақын:
«Бораннан байқай алмай барар бетті,
Түн ішінде адасып Кебек кетті.
Осы Хақан өзеннің аяғында
Қыстаған бір Матайға келіп жетті»,- дейді.
Осылайша Кебек батыр Еңлік сұлудың үйіне тап болады. Сол түнде бірін-бірі сынасқан тұста Кебек Еңліктің бақытсыз екенін, басы шарасыздан қортық еркекке байланғанын біледі. Ақын бұл тұстарды ерекше шеберлікпен суреттеп, қыздың ақыл-парасатын, сөз бен жүйеге жүйрік шешендігін дәлелдейді. Бір айтқан сөзге нана салу ер жігітке сын, сондықтан Кебекке де Еңлікті бірнеше рет сынатып, көңілінен шығарады. Бұл тұста ақындық шабыттың нағыз биік үлгісін көрсеткен Шәкәрім ақын екі жас ортасындағы нәзік махаббат, шарасыздық, екі ел ортасындағы бірлік, халықтың надандығы, тағдыр ісі жайлы айтқандарын өте жоғары шеберлікпен суреттеп, поэзияның тым биік, жоғары деңгейдегі үлгісін көрсетеді.
Осы кездесуден кейінгі кездерді де, ел ісінің ушығуын, Еңлік пен Кебектің кейінгі тағдырын жүрекке жетер шынайылықпен, суреткерлікпен жеткізе білген.
Ақынның позициясы анық аңғарылып отыратын поэмада Шәкәрім екі жастың махаббатын қолдап, елдің ұрда-жық надандығына налып, күйінеді. Халықтың қарабайыр тобырлығы қыршын кеткен екі жастың өліміне себеп болады. Бұл тұстарда ақын тіптен шиыршық атып, буырқана жырлайды.
Жалпы, «Еңлік-Кебек» поэмасы – қазақ поэзиясының біртуар тұлғасы Шәкәрім қаламынан туған кесек туынды.
Магжан Жумабаев родился и вырос в зажиточной многодетной казахской семье. Его отец Бекен, предок и Жумабай-хаджи, Шонай, Утеген, Утемис — известные, знатные люди из подрода Құдайберд рода атыгай племени Аргын[1]. Бекен от своей первой жены — узбечки Гульсум — имел семерых мальчиков и двух девочек: Мусилима, Кахармана, Магжана, Мухаметжана, Салтая, Галижана, Сабыржана, Гуляндан, Гульбарам. Благодаря заботе отца все дети получили необходимое начальное образование, тогда как не каждый родитель мог позволить такую роскошь [2]. Так же имел племянника по имени Шамиль,которого хотел сделать своими наследником
1905—1910 гг. — учёба в медресе Петропавловска[3], где преподавали арабский, фарси, турецкий языки.
1910—1911 гг. — учёба в медресе «Галия» в Уфе, среди наставников — классик татарской литературы Галимджан Ибрагимов.
В 1912 году в Казани выходит его первый поэтический сборник «Шолпан» арабским шрифтом на казахском языке. Он получает известность среди казахской интеллигенции.
1913—1916 гг. — учёба в Омской учительской семинарии, где учится с Сакеном Сейфуллиным, заканчивает семинарию с золотой медалью.
Большое участие в его судьбе приняли академик Григорий Николаевич Потанин, крупнейший поэт и учёный Мыржакип Дулатов и директор семинарии Александр Никитич Сидельников. Г. Н. Потанин после первых встреч с Магжаном предсказал, что юноша в будущем станет вторым Чоканом Валихановым. Предсказание великого ученого сбылось. Магжан Жумабаев впоследствии стал крупнейшим тюркологом, историком, лингвистом, педагогом в духе русской классической школы, автором учебников по казахскому языку и литературе, книги «Педагогика».
В 1917 году на Втором всекиргизском съезде в Оренбурге избран с Ахметом Байтурсыновым в комиссию по составлению школьных учебников.
В начале 1918 года поэт был арестован представителями партии «Уш жуз» и около 7 месяцев просидел в тюрьме Омска. Здесь им написаны полные грусти и страдания стихотворения: «Жан-жарым-ды бір суйеін тусімде» («Поцелую любимую во сне»), посвященную молодой жене (Магжан перед окончанием семинарии женился на внучатой племяннице Чокана Валиханова красавице Зейнеп, которая умерла при родах).
В 1918 году открывает в Омске и Петропавловске курсы казахских учителей и становится их директором.
В 1922 году приглашен председателем Совнаркома Туркестанского края Тураром Рыскуловым преподавать в Казахско-кыргызском институте просвещения в Ташкенте. Активно сотрудничает в газетах и журналах («Акжол», «Сана», «Шолпан» и др.), публикует множество стихов и поэм, а также ряд исследовательских литературных работ. Выпускает второй сборник стихов и поэм в Ташкенте и издаёт в Оренбурге фундаментальный научный труд «Педагогика».
В 1923 году по приглашению наркома просвещения РСФСР Анатолия Луначарского преподает восточные языки в Коммунистическом университете трудящихся Востока.
Одновременно в 1923-26 годах учится в Московском литературно-художественном институте, возглавляемом В. Брюсовым. В Москве переводит на казахский произведения Лермонтова, Кольцова, Бальмонта, Мережковского, Вс. Иванова, Мамина-Сибиряка, Горького, Блока, а также стихи и поэмы Гете, Гейне и др. зарубежных поэтов. «Его называли казахским Пушкиным, сравнивали с Байроном и Шекспиром, говорили, что внешне он чем-то, даже, похож на Сергея Есенина — то ли волнами вьющихся волос, только не русых, а черных, как смоль, то ли открытой, как североказахстанская степь, и распахнутой навстречу самой жизни искренностью в глазах, только не синих и озорных, а темных, как степная ночь, и кажется, чуть подёрнутых дымкой печали, что по утрам таяла над войлоком юрт его родного аула, то ли по-есенински пронзительными до слез, полными глубочайшего лиризма стихами, музыка которых понятна душе» (В. Шестериков).
В 1927 году, завершив учёбу, возвращается в Казахстан, работает учителем.
После этого через некоторое время его приговаривают к смертной казни, и 19 марта 1938 года он был казнён, в возрасте 44 лет.
Политическая деятельность Править
Летом и зимой 1917 года в Оренбурге принимает участие в создании партии «Алаш» и правительства «Алаш-Орда» на обоих Общеказахских съездах, как делегат от Акмолинской области.
Создание Союза писателей Казахстана
Репрессии и реабилитация
Память
Произведения
Труды
Литература Править
„Свеча в ураганной ночи“ (жизнь и творчество М. Жумабаева). Редактор-составитель, автор вступительного слова и предисловий к разделам — член Союза писателей Казахстана Владимир Шестериков. Петропавловск: Областной комитет по культуре,1993.
„Поэзия и судьба“ (О творчестве Магжана Жумабаева): Библиографический указатель/ОУНБ им. С. Муканова; Сост. Ашимова, Петрова, Пискунова. Петропавловск, 1993.
Кошенова Р. Н. „Педагогические взгляды М. Жумабаева“, Алматы, 1995 г.
Елеукенов Ш. Магжан. Творческая биография», Алматы, «Санат», 1995.
«Пророк и падишах национальной поэзии» (библиографический указатель), Алматы, Центр. научная библиотека АН Казахстана, 2001.
Ақынның позициясы анық аңғарылып отыратын поэмада Шәкәрім екі жастың махаббатын қолдап, елдің ұрда-жық надандығына налып, күйінеді. Халықтың қарабайыр тобырлығы қыршын кеткен екі жастың өліміне себеп болады. Бұл тұстарда ақын тіптен шиыршық атып, буырқана жырлайды.
Объяснение:
«Еңлік-Кебек» – екі жастың махаббатын жыр ететін шығарма. Еңлік пен Кебек туралы хикаялар оқиға болған 18 ғасырдан бастап ел арасына кең тараған. Бүгінде жыр түрінде жеткен «Еңлік – Кебек» дастанының екі нұсқасы белгілі. Оның біріншісі – 1912 жылы Семейдегі «Жәрдем» ба жеке кітап болып жарық көрген, Абай ұсынған тақырып бойынша Шәкәрім жазған «Жолсыз жаза яки кез болған іс» деген шығарма да, екіншісі – Мағауия Абайұлы жазған «Еңлік – Кебек» дастаны. Шәкәрім нұсқасы 1988 жылы қайта жарық көрді.
«Бұл әңгіме - 1780 жылы шамасында осы Шыңғыс тауында Матай мен Тобықты арасында болған іс. Шариғатта әкесінің атастырғаны жас қызға неке есепті десе де, өзге дүниелік пайдасын ойламай, жалғыз ғана қызының қамын ойлап берер дегені. Әйтпесе «жас баланы сатып, пайдаланып, кем-кетікке беріп обалына қал» демейді. Мен соны ойлап, Еңлік-Кебекті соншалық жазалы демеймін»,- деп қара сөзбен бастаған Шәкәрім ақын.
Ақын поэмасы адам болмысының қыр-сырынан сыр шертуден басталып, кісі бойындағы достық, махаббат, ақыл-парасат жайлы толғайды. Толғай келе «Ақтабан шұбырынды» заманының кейпін айтып, тарихи оқиғалар мен елдің атажұртынан ауа көшуі, кейін хан Абылай заманында өз қоныстарына бытырай келіп қайта қоныстануы жайлы жырлайды. Онан соң Кебек батырдың ер мінезді, кішіні аялап, үлкенді сыйлайтын ақылды, парасатты ер екені, елі мен жері үшін жаудан жасқанбайтын азамат екені жырланады.
Бірде Кебек батыр аңға шығып, бұрқасын боранға тап болып, кеш бата адасып кетеді. Бұны жырлаған ақын:
«Бораннан байқай алмай барар бетті,
Түн ішінде адасып Кебек кетті.
Осы Хақан өзеннің аяғында
Қыстаған бір Матайға келіп жетті»,- дейді.
Осылайша Кебек батыр Еңлік сұлудың үйіне тап болады. Сол түнде бірін-бірі сынасқан тұста Кебек Еңліктің бақытсыз екенін, басы шарасыздан қортық еркекке байланғанын біледі. Ақын бұл тұстарды ерекше шеберлікпен суреттеп, қыздың ақыл-парасатын, сөз бен жүйеге жүйрік шешендігін дәлелдейді. Бір айтқан сөзге нана салу ер жігітке сын, сондықтан Кебекке де Еңлікті бірнеше рет сынатып, көңілінен шығарады. Бұл тұста ақындық шабыттың нағыз биік үлгісін көрсеткен Шәкәрім ақын екі жас ортасындағы нәзік махаббат, шарасыздық, екі ел ортасындағы бірлік, халықтың надандығы, тағдыр ісі жайлы айтқандарын өте жоғары шеберлікпен суреттеп, поэзияның тым биік, жоғары деңгейдегі үлгісін көрсетеді.
Осы кездесуден кейінгі кездерді де, ел ісінің ушығуын, Еңлік пен Кебектің кейінгі тағдырын жүрекке жетер шынайылықпен, суреткерлікпен жеткізе білген.
Ақынның позициясы анық аңғарылып отыратын поэмада Шәкәрім екі жастың махаббатын қолдап, елдің ұрда-жық надандығына налып, күйінеді. Халықтың қарабайыр тобырлығы қыршын кеткен екі жастың өліміне себеп болады. Бұл тұстарда ақын тіптен шиыршық атып, буырқана жырлайды.
Жалпы, «Еңлік-Кебек» поэмасы – қазақ поэзиясының біртуар тұлғасы Шәкәрім қаламынан туған кесек туынды.
Объяснение:
Магжан Жумабаев родился и вырос в зажиточной многодетной казахской семье. Его отец Бекен, предок и Жумабай-хаджи, Шонай, Утеген, Утемис — известные, знатные люди из подрода Құдайберд рода атыгай племени Аргын[1]. Бекен от своей первой жены — узбечки Гульсум — имел семерых мальчиков и двух девочек: Мусилима, Кахармана, Магжана, Мухаметжана, Салтая, Галижана, Сабыржана, Гуляндан, Гульбарам. Благодаря заботе отца все дети получили необходимое начальное образование, тогда как не каждый родитель мог позволить такую роскошь [2]. Так же имел племянника по имени Шамиль,которого хотел сделать своими наследником
1905—1910 гг. — учёба в медресе Петропавловска[3], где преподавали арабский, фарси, турецкий языки.
1910—1911 гг. — учёба в медресе «Галия» в Уфе, среди наставников — классик татарской литературы Галимджан Ибрагимов.
В 1912 году в Казани выходит его первый поэтический сборник «Шолпан» арабским шрифтом на казахском языке. Он получает известность среди казахской интеллигенции.
1913—1916 гг. — учёба в Омской учительской семинарии, где учится с Сакеном Сейфуллиным, заканчивает семинарию с золотой медалью.
Большое участие в его судьбе приняли академик Григорий Николаевич Потанин, крупнейший поэт и учёный Мыржакип Дулатов и директор семинарии Александр Никитич Сидельников. Г. Н. Потанин после первых встреч с Магжаном предсказал, что юноша в будущем станет вторым Чоканом Валихановым. Предсказание великого ученого сбылось. Магжан Жумабаев впоследствии стал крупнейшим тюркологом, историком, лингвистом, педагогом в духе русской классической школы, автором учебников по казахскому языку и литературе, книги «Педагогика».
В 1917 году на Втором всекиргизском съезде в Оренбурге избран с Ахметом Байтурсыновым в комиссию по составлению школьных учебников.
В начале 1918 года поэт был арестован представителями партии «Уш жуз» и около 7 месяцев просидел в тюрьме Омска. Здесь им написаны полные грусти и страдания стихотворения: «Жан-жарым-ды бір суйеін тусімде» («Поцелую любимую во сне»), посвященную молодой жене (Магжан перед окончанием семинарии женился на внучатой племяннице Чокана Валиханова красавице Зейнеп, которая умерла при родах).
В 1918 году открывает в Омске и Петропавловске курсы казахских учителей и становится их директором.
В 1922 году приглашен председателем Совнаркома Туркестанского края Тураром Рыскуловым преподавать в Казахско-кыргызском институте просвещения в Ташкенте. Активно сотрудничает в газетах и журналах («Акжол», «Сана», «Шолпан» и др.), публикует множество стихов и поэм, а также ряд исследовательских литературных работ. Выпускает второй сборник стихов и поэм в Ташкенте и издаёт в Оренбурге фундаментальный научный труд «Педагогика».
В 1923 году по приглашению наркома просвещения РСФСР Анатолия Луначарского преподает восточные языки в Коммунистическом университете трудящихся Востока.
Одновременно в 1923-26 годах учится в Московском литературно-художественном институте, возглавляемом В. Брюсовым. В Москве переводит на казахский произведения Лермонтова, Кольцова, Бальмонта, Мережковского, Вс. Иванова, Мамина-Сибиряка, Горького, Блока, а также стихи и поэмы Гете, Гейне и др. зарубежных поэтов. «Его называли казахским Пушкиным, сравнивали с Байроном и Шекспиром, говорили, что внешне он чем-то, даже, похож на Сергея Есенина — то ли волнами вьющихся волос, только не русых, а черных, как смоль, то ли открытой, как североказахстанская степь, и распахнутой навстречу самой жизни искренностью в глазах, только не синих и озорных, а темных, как степная ночь, и кажется, чуть подёрнутых дымкой печали, что по утрам таяла над войлоком юрт его родного аула, то ли по-есенински пронзительными до слез, полными глубочайшего лиризма стихами, музыка которых понятна душе» (В. Шестериков).
В 1927 году, завершив учёбу, возвращается в Казахстан, работает учителем.
После этого через некоторое время его приговаривают к смертной казни, и 19 марта 1938 года он был казнён, в возрасте 44 лет.
Политическая деятельность Править
Летом и зимой 1917 года в Оренбурге принимает участие в создании партии «Алаш» и правительства «Алаш-Орда» на обоих Общеказахских съездах, как делегат от Акмолинской области.
Создание Союза писателей Казахстана
Репрессии и реабилитация
Память
Произведения
Труды
Литература Править
„Свеча в ураганной ночи“ (жизнь и творчество М. Жумабаева). Редактор-составитель, автор вступительного слова и предисловий к разделам — член Союза писателей Казахстана Владимир Шестериков. Петропавловск: Областной комитет по культуре,1993.
„Поэзия и судьба“ (О творчестве Магжана Жумабаева): Библиографический указатель/ОУНБ им. С. Муканова; Сост. Ашимова, Петрова, Пискунова. Петропавловск, 1993.
Кошенова Р. Н. „Педагогические взгляды М. Жумабаева“, Алматы, 1995 г.
Елеукенов Ш. Магжан. Творческая биография», Алматы, «Санат», 1995.
«Пророк и падишах национальной поэзии» (библиографический указатель), Алматы, Центр. научная библиотека АН Казахстана, 2001.