Написать названия тыңНДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ -тапсырма.
МӘТІНМЕН ЖҰМЫС
З мәтінді тыңда. Түсініп оқы. Тақырып қой.
Шеген менің аяғымдағы толып жатқан жара мен жарықтарын көріп, басын шайқады да:
гуай, мынауың болмайды, — деді, «түсінемісің» дегендей, көзіме қадала қарап. — Ең ал-
дымен, адамға бас керек. Онсыз өмір оған молданың көрінен де қараңғы болады. Онсыз өмір
«Құраннан» жаман, түсіне алмайсың. Екінші бізге аяқ керек. Қашсаң - құтылатын бол, қусаң-
жететін бол. Керек боп қалса, құстай ұшатын бол! Мынадай табан бола ма екен. Қырық тесін!
"ay,
Аяғыңның жалпы бітімі жаман болмағанмен, қазіргі халi қанағаттанарлық емес деп танимын.
жата тұр құмның үстінде. Мен қазір келем, — деп, Шеген қалаға қарай жүгіріп кетті.
Дәрі әкеледі. Екі күнде жазып береді! — деді Бораш ұзай берген Шегенге риза көзбен
қарап. Жүзіндегі күрсініс ізі осы арада ғана түгел бір жойылып кетті.
Сен қалай ақсадың? — дедім Борашқа іскен оң тізесіне қолымды апарып.
Әй апам қораның төбесінен құлатып жіберді.
«Әй апасы» өгей шешесі екенін түсіндім де одан арғыны қазбалағаным жоқ. Бораш шорла-
нып бітіп келе жатқан оң тізесін сипалай отырып:
Соқаның үстіне құлап түстім... Шеген ағам жазды ғой әйтеуір... Енді бір айда жүруге
жарайсың дейді...Балық майынан жазылды. Тіпті жазылып қалып еді, әнeугүні дегдoм ұстап ала
жаздап, содан қашқанда тағы бүлдіріп алдым, – деді.
Бұл жолы өзінің қашып құтылғанына мақтанатындай жымиып та қойды.
ает уйрікпін! — дедім мақтанғым келіп кетіп,
Түркістан — Қазақстандағы қала, Түркістан облысының әкімшілік орталығы. [4]. Түркістан – V-VІ ғасырларда іргетасы қаланған. Есім ханнан бастау алып, XІV-ХVIIІ ғасырларда Қазақ хандығының астанасы болған. Оңтүстік Қазақстан облысында орналасқан. ХІV ғасырда Ақсақ Темір іргетасын қалаған Қожа Ахмет Ясауи кесенесі бар. Бұл қалада Қожа Ахмет Ясауи өзінің уағызшылық қызметін жүргізген. Кесене аумағында Қаз дауысты Қазыбек би, Абылай хан, Есім хан, Хақназар хан, Тәуке хан, Қанжығалы қарт Бөгенбай батыр тағы басқалар жерленген Қаланың іргетасы біздің заманымыздың 1-мыңжылдықтың бас кезінде каланған. Археологтар Түркістан қаласының тарихы тереңде жатқанын дәлелдеп отыр. Түркістан қаласының айналасындағы аймақта тас дәуірі ескерткіштері — Шоқтас, Қошқорған бұл өңірде әуелгі адам кем дегенде 550 мың жыл бұрын мекен еткенін көрсетеді. Біздің заманымыздан бұрынғы 1-мыңжылдықтан Түркістан қаласы төңірегінде Қазақстанның басқа да өңіріндегідей Андронов мәдениетін жасаушылар тұрған. Түркістанның ежелгі аты — Ясы. Археологтар ертедегі Ясының орны қазіргі Күлтөбеге сәйкес келетінін дәлелдеп отыр. 7—12 ғасырлар- да Түркістан төңірегі Шауғар өңірі атанған. Бұл өңір Түрік қағанатына қарады. 9 ғасырда қарлұқтар мен оғыздардың қол астында болды. Бұл өңірге 809-819 жылы аралығында Хорасан билеушісі әл-Манун, 10 ғасырдың соңында саманилік билеуші Наср жаулаушылық жорықтар жасаған. 12 ғасырдың 1-ширегінде қидандар шабуылынан Шауғар құлағаннан кейін, Ясы өлкенің орталығына айналды. Қожа Ахмет Ясауи осында келіп қоныс тепкен кезде атақ-даңққа бөленді. Қожа Ахмет Ясауи қайтыс болғаннан кейін оның қабірі басы¬на мазар тұрғызылды. Ол касиетті орын деген атқа ие болды. Қаланың Ұлы Жібек жолының бойында, Дешті Қыпшақ пен Орта Азияның аралығында болуы, географиялық жағдайдың қолайлылығы, сонымен бірге адамдардың мазарға төуөп етуі, сауданың қызу жүруі елді мекеннің өркендеуіне ықпал етті. Ясы қаласы туралы деректер 13 ғасырда жарык көрген Киракос Гандзакенцидің "Армения тарихы" атты еңбе¬гінде кездеседі. Бұл еңбекте Ясы қаласы Асон деген атаумен берілген. Ясы атауы 14 ғасырдан бастап тарихи шығармалардың беттерінде жиі көріне бастады. Шараф әд-Дин Әли Йездидің хабарларына қарағанда, 1388 жылы Ясыны Тоқтамыстың әскерлері талқандап, түрік тайпаларының қасиетті мекеніне айналған Қожа Ахмет Ясауи мазарын тонайды. Әмір Темір Тоқтамысты талқандағаннан кейін жаулап алған олжаның бір болігін Қожа Ахмет Ясауи кесенесін салуға жұмсайды. Ясы орта ғасырларда Орта Азия ғимараттары үрдісі бойынша дамыды: қамал, шахристан, рабад қалыптасты. 15 ғасырдың 1-жартысында Шараф әд-Дин Әли Иезди Ясыны шағын елді мекен болды деп атап көрсетсе, ал 16 ғасырда Рузбехан Исфахани "Михманнаме-и Бухари" атты шығармасында Ясыны былайша суреттейді: "Аса қасиетгі Қожаның сағанасы орналасқан Ясы қаласы өрісі кең әрі құнарлы жер, Түркістан аймағының орталығы. Ясы қаласына тауарлар мен қымбат бағалы заттар жеткізеді де, сол жерде оларды сату басталады. Сондықтан ол көпестердің тең-тең жүктерін шешіп, саяхатшылар тобын ор елге аттандыратын орын болды". 15—17 ғасырларда зираттың төңірегіне ақсүйектер күмбездері салынып, олардың ішінде Рабига Сұлтан Бегім (15 ғ), Есімхан (17 ғ.) күмбездері ерекше маңызды болды. 1579 жылы Ясы қаласы Ақназар ханның иелігіне айналды. Түркістан Есім ханнан бастап Қазақ хандығының орталығы болды. Сол кезден Ясы қаласы Түркістан деп атала бастады. 18 ғасырда жоңғар шапқыншылықтары каланы құлдыратып жіберді. 1819—64 жылы Түркістан Қокан хандығының қол астына қарады. Сол кезеңде Түркістан қаласының аумағы 10 гектарға жуық болды. Оны балшықтан соғылған қамал қоршап тұрды. Қабырғада 12 мұнара мен 4 қақпа болған. 19 ғасырдың 60-жылдары Түркістанда 20-ға жуық мешіттер, 2 медресе, базар, 22 су диірмені, 5 мыңдай тұрғыны болды. 1864 жылы 11 маусымда Түркістанды Ресей әскер¬лері жаулап алды. 1872 жылдан уездік қала аталды. 20 ғасырдың басында Түркістан 1400 гектардай жерді алып жатты. 1903 жылы Түркістанда темір жолы вокзалы салынды. 1908 жылы 3616 үй, 41 мешіт, 2 класты қалалық училище, қыздар училищесі, 1 медресе, 23 мектеп, 2 шіркеу болған. Қала халқы 1910 жылы 15236 адам болды. Өнеркәсіп және сауда орындарынан 1912 жылы мақта тазалайтын, 10 май шайқайтын, 8 сабын қайнататын, кірпіш зауытттары, 15 су диірмені жұмыс істеді. 1918 жылы 6—9 каңтар аралығында Түркістанда Сырдария облысы қазақтарының съезі етті. Съез¬де Сырдария облысының Алаш автономиясына қосылу моселесі каралды. Онда Сырдария қазақтары Алаш автономиясына қосылған жағдайда Түркістан қаласы Алаш астанасы болады деген шешім кабылданды. Түркістан қаласы 1928 жылдан Түркістан ауданының әкімшілік орталығы. Қалада жөндеу-механик, мақта тазалау, жем, кірпіш зауыттары, темір-бетон бұйымдарын шығаратын, тұр¬мыс қажетін өтейтін комбинаттар т.б. кәсіпорындар жұмыс істейді. Саттар Ерубаев мұражайы қызмет көрсетуде. 1991 жылы "Әзіреті Сұлтан қорық-мұражайы" ашылды. Түркістанда орта білім беретін мектептерден баска, арнаулы білім беретін оқу орындары бар.
Ата-бабаларымыз "өмірде екі нәрседе қателеспеу керек" деген тұшымды пікір қалыптастырған. Олардың біреуі-мамандық таңдауда болса, екіншісі - жар таңдауда. Бала кезімізде ата-анамыз бізге қажетті шешімдерді өздері қабылдайтын. Ал қазір біз есейдік. Өмірлік жолымызды,мамандығымызды таңдайтын сәтке де келіп жеттік. Жүздеген мамандықтар ішінен жаныма жақын,өзіме ұнайтын журналистика саласын таңдай отырып, алдыма сан мыңдаған мақсаттар мен самсаған міндеттер қойдым. Өз қалауыммен сүйікті мамандығымды тауып, зор құлшыныспен, шынайы сүйіспеншілікпен армандадым.
Не себепті журналистиканы таңдадым? Бұл таңдауыма не түрткі болды? Осы сынды сұрақтарға жауап іздеп көрдім. Өзім жастайымнан әдебиет пәніне жақын болдым. Шығарма, эссе жазу, өлең шығару, әр түрлі тақырыпта мақала жазу-менің хоббиіме айналды. Қазақтың небір-небір жазушыларының шығармаларынан өзіме қажетті қорек іздеп, нәр алдым. Би-шешендердің ғибратты сөздерімен сусындай отырып, әдебиеттің сырлары мен қырларын өмірімнің басты ұстанымына айналдырдым. Сондықтан болар, мамандық таңдауда көп ойланған жоқпын, бірден журналистика саласына жол тарттым.
Журналистика саласы сонау ықылым заманнан бастап қалыптаса бастады. Ұлт зиялылары негізін қалаған беделді газеттер мен журналдар - сол заманның ащы шындығының көрінісі. Әрісі Мұхамеджан Сералин, Ахмет Байтұрсынов, Міржақып Дулатов,Ғайнижамал Дулатова, Аққағаз Досжанова және Гүлайым Балғынбаева сынды және де тұңғыш журналист қыз Нәзипа Құлжановадан бастау алатын, берісі Бейсен Құранбек, Дана Нұржігіт, Маңғыстауда журналистиканың пұшпағын илеп жүрген Жамиля Қибасова сияқты журналистерге жалғасып жатыр.
Журналистика жолы-ауыр жол. Журналистика мамандығы-қиындығы мен қызығы мол, жан-жақты білімділікті талап ететін жауапты сала. Өз шығармашылығы арқылы қоғамға да, адамға да қызмет ететін, ешқашан жаңылуға болмайтын, қашанда жаңалықтардың ортасында жүретін бұл кәсіп иелері - журналист деп аталады.