Майя халқы Орталық Америкадағы қалың джунгли орманы басқан Юкатан түбегін мекендеді. Жер қауымға қарады. Қауым әр отбасына орманнан тазартылған жер үлесін бөліп беріп отырды. Қатардағы қауымдастарға шонжарлар мен абыздар үстемдік етті. Олар қауымдастардың егін өнімінің бір бөлігін алып отырды. Тұтқындар мен борыштылардан құралған құлдарды да қанады. Біздің заманымыздың I мыңжылдығында өмір сүрген майяларда қала-мемлекеттер пайда болды. Әр қаланы «ұлы адам» деп аталатын билеуші басқарды. Билік мұрагерлікпен ауысып отырды. Ол өлкенің халқынан салық жинады. Шонжарлар қала орталығындағы тастан салған сарайларда, ал «төменгі адамдар» - шаруалар мен қолөнершілер қала шетіндегі төбесін амыс құрағымен жапқан лашықтарда, едені жер үйлерде тұрды. Біздің заманымыздың бас кезінде Майяда жазу пайда болды. Иеороглифтерді қышқаламмен қағазға түсірді, қолжазбаларды уреттермен безендірді. Храмдардың қабырғаларына да, биік тас бағаналарға да ойып жазу жазды. Абыздар дұғаларды, аңыздар мен тарихи оқиғаларды жазып отырды. Абыздар қауымдастарға егіншілік жұмыстарын жүргізу мерзімдерін белгіледі. Егіншілік күнтізбе жасауды қажет етті. Ол ертедегі халықтар күнтізбелері ішіндегі ең дәл күнтізбе болды. Күнтізбе асау математика жетістіктерімен байланысты еді. Олар басқа тайпалардың ішінде ең алғаш нөл сандық белгісін енгізді. Майя қалаларының орнынан астрономиялық обсерваториялар табылған. Абыздар планетаның Күнді айналып шығуын есептеп шығарды. Күннің және Айдың тұтылуын алдын ала болжай білді. Сәулет өнерінде де майялардың жетістіктері үлкен болды. Олар биік тұғырларға және жасанды төбелерге сарайлар мен текшелі пирамида түрінде храмдар салды. Құрылыстарды бедер өрнекпен, құдайлардың мүсіндері және фрескалармен безендірді.
Ацтектер империясы
Ацтектер Мексикадағы теңіз деңгейінен 2000 м биіктіктегі қыратта, тау шыңдарының етегінде, ауа райы жұмсақ және топырағы құнарлы, табиғаты сұлу алқапта орналасқан. XIV ғасырда солтүстіктен келген ацтектер үлкен көлдің ортасындағы аралдарға Теночтитлан қаласын салды. Аралдарды бөгеттермен жалғастырды. Қаланы түзу көшелер мен каналдар бөліп жатты, оларды жағалай храмдармен сарайлар бой көтерді. Алғашқы кезде ацтектерде жер жетіспеді. Сондықтан олар енсіз түбектерге көл түбінен шығарылған балдыр мен құнарлы қайыр топырақты бірге төгіп отырды. Жауынсыз кездерде егінді каналдан суарды. Бұл «көшпелі егістік» жылына бірнеше рет өнім берді. Ацтектер көрші тайпаларды жаулап алып, өзіне бағынышты етті. Олар бағынышты тайпалардан қыруар төлем және құлдар алып отырды. Тайпаларды бұрынғысынша жергілікті көсемдер билегенімен, басты қалаларды ацтек әкімдері мен алым жинаушылар басқарып түрды. Мемлекетті мұрагер билеуші басқарды. Шонжарлар лауазымды қызметтерге қойылып, атқарған қызметі үшін жалақы алды. Олар керектінің бәрін қарауындағы бағыныштыларынан алды. Соғыс кезінде саны 400 мың адамга дейін баратын қуатты әскер жасақтау мүмкіндігі болды. Ацтектер қолөнерде үлкен жетістіктерге жетті. Алтын мен күмістен нақышты әшекейлер соқты, зергерлер қымбат тастарды шебер қырлады, нәзік өрнек салу жұмыстарын орындады. Қолөнершілер өрнектелген ыдыстар жасады, мата тоқыды, матаның астына құс қауырсындарын салып кестеледі. Ол түрлі түсті болып құбылып тұрды.
Астанада қарапайым ацтектер мен шонжарларға арналған мектептер болды. Әдеттегі мектептерде егіншілікке, қолөнерге және соғыс ісіне үйретті. Шонжарлардың балаларына жазуды, тарих пен дінді, мәнерлеп оқуды, есептеуді, астрономияны, поэзияны, шешендік өнерін оқытты. Әнші-ақындар гимндер, дастандар, табиғат жөнінде өлеңдер шығарды. Астанада жыл сайын әнші-ақындардың айтысын өткізіп, үздіктеріне жүлде берілді.
Инктер империясы
Оңтүстік Американың батысында инктер елі - Перу жатыр. Инктер көрші тайпаларды бағындырып, олардың еңбегін пайдаланды. Каналдар қазып, егін екті, аспалы көпірлер салды. Қоладан балта, орақ, пышақ, түйреуіш, ине, қоңыраушалар, найзаның ұшы сияқты заттарды құйып, алтын мен күмістен әшекей бұйымдар жасады. Инктерде 4 жылдық мектеп болған, онда бірінші жылы кечуа тілін үйретіп, екінші жылы дінге оқытып, үшінші және төртінші жылдары өмірге қажетті білім берген. Сөйтіп еуропалықтар келгенге дейін-ақ Америка халықтары өздерінің бай мәдениетін жасаған. Алайда еуропалықтардың басып алуы бұл елдердің табиғи дамуына кедергі жасады. Франсиско Писсаро 1475-1541 жылдар аралығында Инктер империясын жаулап алып Лима қаласының негізін калады.
На Зимних Олимпийских Играх 2010 годапосле 12-летнего перерыва Елена Хрусталёва завоевала серебряную медаль по биатлону (в индивидуальной гонке на 15 км).
На летних Олимпийских играх в Лондонеспортсмены Казахстана завоевали 7 золотых, одну серебряную и 5 бронзовых медалей. В общем медальном зачетеКазахстан занял 12-место. Золото в Лондоне выиграли: Александр Винокуров(велоспорт), Зульфия Чиншанло, Майя Манеза, Светлана Подобедова, Илья Ильин (все тяжелая атлетика), Ольга Рыпакова (легкая атлетика) и Серик Сапиев (бокс). Единственное серебро выиграл боксёр Адильбек Ниязымбетов, бронзовые медали выиграли Даниял Гаджиев (греко-римская борьба), Гюзель Манюрова, Акжурек Танатаров (оба вольная борьба) и боксеры Иван Дычко,Марина Вольнова. В Лондоне спортсмены Казахстана установили 4 мировых и 7 олимпийских рекордов, по этому показателю заняли 4-место, после таких олимпийских держав как США (6;10), Китай (7;8), Россия (4;8). Серик Сапиевстал обладателем Кубка Вэла Баркера.
Зимние Олимпийские игры 2014 должны были ответить на главный вопрос для казахстанского спорта- достиг ли зимний спорт в стране определённых успехов после проведение Азиатских Игр, или всё осталось, как прежде. Казахстан отправил в Сочи самую сильную делегацию за всю историю своего участия в Зимних Олимпиадах, но в итоге остался всего с одной медалью- бронзовой. Её завоевал фигурист Денис Тен. Другие фавориты казахстанской сборной- чемпион мираДенис Кузин, бронзовые призёры Чемпионата мира Алексей Полторанин иНиколай Чеботько не смогли добраться до олимпийских медалей.
В настоящее время Казахстан подал вМОК Заявку на участие в торгах за право провести в Алматы 24-е Зимние Олимпийские Игры 2022 года.
СтатистикаПравить
Казахстан принимал участие в 4-х летних и 4-х зимних Олимпийских играх. До 1988 года входила в состав сборной СССР. Налетних Олимпийских играх 1992 годаказахстанские спортсмены входили в состав объединённой команды.
Казахстан на зимних Олимпийских играх 1994Казахстан на летних Олимпийских играх 1996Казахстан на зимних Олимпийских играх 1998Казахстан на летних Олимпийских играх 2000Казахстан на зимних Олимпийских играх 2002Казахстан на летних Олимпийских играх 2004Казахстан на зимних Олимпийских играх 2006Казахстан на летних Олимпийских играх 2008Казахстан на зимних Олимпийских играх 2010Казахстан на летних Олимпийских играх 2012Казахстан на зимних Олимпийских играх 2014Олимпийские чемпионы от Республики КазахстанПравитьАртаев, Бахтияр КарипуллаевичВинокуров, Александр НиколаевичЖиров, Василий ВалерьевичИбраимов, Ермахан СагиевичИльин, Илья АлександровичМанеза, Майя СалахаровнаМельниченко, Юрий ВасильевичПарыгин, Александр ВладимировичПодобедова, Светлана НиколаевнаРыпакова, Ольга Сергеевна — лучшая легкоатлетка Казахстана.[10]Сапиев, Серик ЖумангалиевичСарсекбаев, Бакыт , Бекзат СеилхановичСмирнов, Владимир МихайловичЧиншанло, Зульфия СалахаровнаШишигина, Ольга ВасильевнаИзвестные спортсменыПравитьЛюдмила Прокашёва — наиболее успешная казахстанская конькобежка. Бронзовый призёр Олимпийских игр 1998 годаДенис Тен — первый представитель казахстанского фигурного катания, выигравший олимпийскую медаль.Жансая Даниярқызы ӘбдумәлікГончаров Евгений Владимирович — казахстанский гиревик, 12-кратный чемпион мира, 21-кратный чемпион Республики Казахстан по гиревому спорту.Антонина Сон (р.1938) - почетный мастер спорта СССР по альпинизму. Неоднократная чемпионка Казахстана по альпинизму. Большая Золотая медаль Спорткомитета СССР "За спортивные достижения". В 1972 году участница команды от Казахстана (вместе с Галиной Рожальской, Эльвирой Шатаевой, Ильсияр Мухамедовой) первого в мире успешного женского восхождения на семитысячник -пик Евгении Корженевской (Памир, 7 105 м).
Майя
Майя халқы Орталық Америкадағы қалың джунгли орманы басқан Юкатан түбегін мекендеді. Жер қауымға қарады. Қауым әр отбасына орманнан тазартылған жер үлесін бөліп беріп отырды. Қатардағы қауымдастарға шонжарлар мен абыздар үстемдік етті. Олар қауымдастардың егін өнімінің бір бөлігін алып отырды. Тұтқындар мен борыштылардан құралған құлдарды да қанады. Біздің заманымыздың I мыңжылдығында өмір сүрген майяларда қала-мемлекеттер пайда болды. Әр қаланы «ұлы адам» деп аталатын билеуші басқарды. Билік мұрагерлікпен ауысып отырды. Ол өлкенің халқынан салық жинады. Шонжарлар қала орталығындағы тастан салған сарайларда, ал «төменгі адамдар» - шаруалар мен қолөнершілер қала шетіндегі төбесін амыс құрағымен жапқан лашықтарда, едені жер үйлерде тұрды. Біздің заманымыздың бас кезінде Майяда жазу пайда болды. Иеороглифтерді қышқаламмен қағазға түсірді, қолжазбаларды уреттермен безендірді. Храмдардың қабырғаларына да, биік тас бағаналарға да ойып жазу жазды. Абыздар дұғаларды, аңыздар мен тарихи оқиғаларды жазып отырды. Абыздар қауымдастарға егіншілік жұмыстарын жүргізу мерзімдерін белгіледі. Егіншілік күнтізбе жасауды қажет етті. Ол ертедегі халықтар күнтізбелері ішіндегі ең дәл күнтізбе болды. Күнтізбе асау математика жетістіктерімен байланысты еді. Олар басқа тайпалардың ішінде ең алғаш нөл сандық белгісін енгізді. Майя қалаларының орнынан астрономиялық обсерваториялар табылған. Абыздар планетаның Күнді айналып шығуын есептеп шығарды. Күннің және Айдың тұтылуын алдын ала болжай білді. Сәулет өнерінде де майялардың жетістіктері үлкен болды. Олар биік тұғырларға және жасанды төбелерге сарайлар мен текшелі пирамида түрінде храмдар салды. Құрылыстарды бедер өрнекпен, құдайлардың мүсіндері және фрескалармен безендірді.
Ацтектер империясы
Ацтектер Мексикадағы теңіз деңгейінен 2000 м биіктіктегі қыратта, тау шыңдарының етегінде, ауа райы жұмсақ және топырағы құнарлы, табиғаты сұлу алқапта орналасқан. XIV ғасырда солтүстіктен келген ацтектер үлкен көлдің ортасындағы аралдарға Теночтитлан қаласын салды. Аралдарды бөгеттермен жалғастырды. Қаланы түзу көшелер мен каналдар бөліп жатты, оларды жағалай храмдармен сарайлар бой көтерді. Алғашқы кезде ацтектерде жер жетіспеді. Сондықтан олар енсіз түбектерге көл түбінен шығарылған балдыр мен құнарлы қайыр топырақты бірге төгіп отырды. Жауынсыз кездерде егінді каналдан суарды. Бұл «көшпелі егістік» жылына бірнеше рет өнім берді. Ацтектер көрші тайпаларды жаулап алып, өзіне бағынышты етті. Олар бағынышты тайпалардан қыруар төлем және құлдар алып отырды. Тайпаларды бұрынғысынша жергілікті көсемдер билегенімен, басты қалаларды ацтек әкімдері мен алым жинаушылар басқарып түрды. Мемлекетті мұрагер билеуші басқарды. Шонжарлар лауазымды қызметтерге қойылып, атқарған қызметі үшін жалақы алды. Олар керектінің бәрін қарауындағы бағыныштыларынан алды. Соғыс кезінде саны 400 мың адамга дейін баратын қуатты әскер жасақтау мүмкіндігі болды. Ацтектер қолөнерде үлкен жетістіктерге жетті. Алтын мен күмістен нақышты әшекейлер соқты, зергерлер қымбат тастарды шебер қырлады, нәзік өрнек салу жұмыстарын орындады. Қолөнершілер өрнектелген ыдыстар жасады, мата тоқыды, матаның астына құс қауырсындарын салып кестеледі. Ол түрлі түсті болып құбылып тұрды.
Астанада қарапайым ацтектер мен шонжарларға арналған мектептер болды. Әдеттегі мектептерде егіншілікке, қолөнерге және соғыс ісіне үйретті. Шонжарлардың балаларына жазуды, тарих пен дінді, мәнерлеп оқуды, есептеуді, астрономияны, поэзияны, шешендік өнерін оқытты. Әнші-ақындар гимндер, дастандар, табиғат жөнінде өлеңдер шығарды. Астанада жыл сайын әнші-ақындардың айтысын өткізіп, үздіктеріне жүлде берілді.
Инктер империясы
Оңтүстік Американың батысында инктер елі - Перу жатыр. Инктер көрші тайпаларды бағындырып, олардың еңбегін пайдаланды. Каналдар қазып, егін екті, аспалы көпірлер салды. Қоладан балта, орақ, пышақ, түйреуіш, ине, қоңыраушалар, найзаның ұшы сияқты заттарды құйып, алтын мен күмістен әшекей бұйымдар жасады. Инктерде 4 жылдық мектеп болған, онда бірінші жылы кечуа тілін үйретіп, екінші жылы дінге оқытып, үшінші және төртінші жылдары өмірге қажетті білім берген. Сөйтіп еуропалықтар келгенге дейін-ақ Америка халықтары өздерінің бай мәдениетін жасаған. Алайда еуропалықтардың басып алуы бұл елдердің табиғи дамуына кедергі жасады. Франсиско Писсаро 1475-1541 жылдар аралығында Инктер империясын жаулап алып Лима қаласының негізін калады.
На летних Олимпийских играх в Лондонеспортсмены Казахстана завоевали 7 золотых, одну серебряную и 5 бронзовых медалей. В общем медальном зачетеКазахстан занял 12-место. Золото в Лондоне выиграли: Александр Винокуров(велоспорт), Зульфия Чиншанло, Майя Манеза, Светлана Подобедова, Илья Ильин (все тяжелая атлетика), Ольга Рыпакова (легкая атлетика) и Серик Сапиев (бокс). Единственное серебро выиграл боксёр Адильбек Ниязымбетов, бронзовые медали выиграли Даниял Гаджиев (греко-римская борьба), Гюзель Манюрова, Акжурек Танатаров (оба вольная борьба) и боксеры Иван Дычко,Марина Вольнова. В Лондоне спортсмены Казахстана установили 4 мировых и 7 олимпийских рекордов, по этому показателю заняли 4-место, после таких олимпийских держав как США (6;10), Китай (7;8), Россия (4;8). Серик Сапиевстал обладателем Кубка Вэла Баркера.
Зимние Олимпийские игры 2014 должны были ответить на главный вопрос для казахстанского спорта- достиг ли зимний спорт в стране определённых успехов после проведение Азиатских Игр, или всё осталось, как прежде. Казахстан отправил в Сочи самую сильную делегацию за всю историю своего участия в Зимних Олимпиадах, но в итоге остался всего с одной медалью- бронзовой. Её завоевал фигурист Денис Тен. Другие фавориты казахстанской сборной- чемпион мираДенис Кузин, бронзовые призёры Чемпионата мира Алексей Полторанин иНиколай Чеботько не смогли добраться до олимпийских медалей.
В настоящее время Казахстан подал вМОК Заявку на участие в торгах за право провести в Алматы 24-е Зимние Олимпийские Игры 2022 года.
СтатистикаПравить
Казахстан принимал участие в 4-х летних и 4-х зимних Олимпийских играх. До 1988 года входила в состав сборной СССР. Налетних Олимпийских играх 1992 годаказахстанские спортсмены входили в состав объединённой команды.
Казахстан на зимних Олимпийских играх 1994Казахстан на летних Олимпийских играх 1996Казахстан на зимних Олимпийских играх 1998Казахстан на летних Олимпийских играх 2000Казахстан на зимних Олимпийских играх 2002Казахстан на летних Олимпийских играх 2004Казахстан на зимних Олимпийских играх 2006Казахстан на летних Олимпийских играх 2008Казахстан на зимних Олимпийских играх 2010Казахстан на летних Олимпийских играх 2012Казахстан на зимних Олимпийских играх 2014Олимпийские чемпионы от Республики КазахстанПравитьАртаев, Бахтияр КарипуллаевичВинокуров, Александр НиколаевичЖиров, Василий ВалерьевичИбраимов, Ермахан СагиевичИльин, Илья АлександровичМанеза, Майя СалахаровнаМельниченко, Юрий ВасильевичПарыгин, Александр ВладимировичПодобедова, Светлана НиколаевнаРыпакова, Ольга Сергеевна — лучшая легкоатлетка Казахстана.[10]Сапиев, Серик ЖумангалиевичСарсекбаев, Бакыт , Бекзат СеилхановичСмирнов, Владимир МихайловичЧиншанло, Зульфия СалахаровнаШишигина, Ольга ВасильевнаИзвестные спортсменыПравитьЛюдмила Прокашёва — наиболее успешная казахстанская конькобежка. Бронзовый призёр Олимпийских игр 1998 годаДенис Тен — первый представитель казахстанского фигурного катания, выигравший олимпийскую медаль.Жансая Даниярқызы ӘбдумәлікГончаров Евгений Владимирович — казахстанский гиревик, 12-кратный чемпион мира, 21-кратный чемпион Республики Казахстан по гиревому спорту.Антонина Сон (р.1938) - почетный мастер спорта СССР по альпинизму. Неоднократная чемпионка Казахстана по альпинизму. Большая Золотая медаль Спорткомитета СССР "За спортивные достижения". В 1972 году участница команды от Казахстана (вместе с Галиной Рожальской, Эльвирой Шатаевой, Ильсияр Мухамедовой) первого в мире успешного женского восхождения на семитысячник -пик Евгении Корженевской (Памир, 7 105 м).