Қиял — сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының субъективтік образдарын қайтадан жаңартып, өндеп, бейнелеуде көрінетін, тек адамға ғана тән психикалық процесс: «...барлық жан қуаттарын (рухани күштерді) тек қиял ғана өзіндік сақталатынсөзімдік заттарды модельдендіре алады» (әл-Фараби). Адамда қиял пайда болған кезде ми қабығында бұрын жасалған уақытша байланыстар түрлі комбинацияларға түседі де, жаңа нәрселердің бейнесі туып отырады. Уақытша байланыстарды қайта жасап, өндеу процесінде екінші сигнал жүйесі шешуші рөл атқарады. Адамдардың қиялына тән кейбір ерекшеліктерді төмендегіше топтастыруға болады:
әр адамның қиял ерекшеліктері оның жеке қызығулары мен қасиетгеріне, алдына қойған мақсатына байланысты болып келеді. Бүл арада суды аңсап шөлдеген жолаушының қиялы мен екі-үш күннен кейін емтихан тапсыратын студенттің машинасының тетігін жетілдіруді ойлап жүрген инженердің қиялын салыстырып көруге болады;
қиялдың мазмүны мен формасы адамның жас және дара ерекшеліктеріне де, білім тәжірибесіне де байланысты. Мәселен, көргені де, түйгені де көп, өмір тәжірибесі мол, әр тарапты білімі бар ересек адамның қиялы мен енді ғана өмірге аяқ басайын деп түрған жеткіншектің қиялын бір өлшемге салуға болмайды;
қиял адамның өскен ортасына, этностық ерекшелігіне, табиғат, жер-су қоршауына байланысты да көрініп отырады. «Жаратылыстың қүшағында,—деп жазады М. Жүмабаев, — меруерт себілген көк шатырдың астында, хош иісті жасыл кілем үстінде, күнмен бірге күліп, түнмен бірге түнеп, желмен бірге жүгіріп, алдындағы малымен бірге өріп, сары сайран далада түрып өсетін қазақ баласының қиялы жүйрік, өткір, терең болуға тиісті».
қиял адамның барлық психикалық құбылыстарымен ұштасып жататын процесс. Мәселен, алға қойған мақсатты жоспарлап, жүзеге асырудың жолдарын іздестіру қиялсыз мүмкін емес. Бұл - қиялдың ерікпен байланысына жақсы мысал. Қиялдың ойлау процесінде алатын орны ерекше. Өйткені ойлау белсенділігі адамды шығармашылық әрекетке жетелейді. Ал ондай әрекет қиялдың өте күшті дамуын қажет етеді. Ойлау мен қиял бір-бірімен тығыз байланысты. Жан қуаттарының осы екеуі де мәселені шешуге, сұраққа жауап беруге қатысады. Бірақ қиялда мәселені шешудің өзіндік ерекшелігі болады. Қиял — мәселені суреттеу, жанды көрініс арқылы шешсе, ойлау оны тірі суретсіз жалпылай, ұғым, пікір, тұжырым түрінде шешеді;
адам қиялы еңбек процесінде, іс-әрекет үстінде жарыққа шығып, дамып отырады. Мұндағы негізгі шарт: саналы мақсаттың болуы, болашақты болжай алу, істейтін еңбектің нәтижесін күні бүрын көре білу, яғни оны өңдеп, өзгертіп, елестете алу — адам қиялына тән негізгі белгілер. Қиялда адамның дүние жөніндегі әр түрлі таным-түсінігі әртүрлі формада қиюласып, жаңа сапаға ие болады. Қиял бейнелері адам қажеттігінен тәуелді бола түрып, оны белсенді кызметке итермелейді,творчестволық ісіне күш-жігер қосады. Қиял тек теориялық және практикалық қызметте ғана емес ол адамның бүткіл рухани өмір жүйесінде елеулі орын алады. Кісінің өмір жолы, жеке басының ойдағыдай дамуы, даралық қасиеттері, іс-әрекетінің қүрылымы, өмір салтының қалыптасуы мүнсыз мүмкін емес. Адам санасының жануар психикасынан басты айырмашылығы адамда ойлаумен қатар қиял әрекетінің олғандығында.
Көптеген жылдар бойы менің жазғы менің құрдастары қарағанда, кез келген ешқандай айырмашылығы жоқ. Мен қалада өмір сүріп жатқандықтан, ата-аналар барлық дерлік жазғы әжесінің ауылына мені жіберді. Қандай болмасын, мен оның алыс демалуға жақсы көремін. Неге? Иә, бұл олардың әжелер мен аталар үшін жазғы демалыста және менің барлық достарын жинап, өйткені. Біз әрқашан көңілді болып табылады. Әдетте, мен және менің достарым өзенінің өтіңіз. Ол балық және су құстарына толы болды, өте таза. менің сүйікті времяпровождений бірі балық аулау болып табылады. Бұл әрекетті орындау үшін, сіз, ерте тұрып алуға құрттар қазып, тісті тексеру және кешкі Мен қазірдің өзінде тамақтандыру копирайт туралы заңның еді жерге өзен жағасында өту үшін қажет. Ал демалыс күндері, жергілікті клуб дискотека ұйымдастырылды. Әдетте, олар кеш басталады және шамамен 11 сағатқа созылды. Біз уақыт қалған туралы айтатын болсақ, оның анықтама Мен фермадағы әжесі арнады. тауық Feed, қоян, аю шөп, бау-бақша травку көмектесу үшін - барлық осы Мен қуана жасады. Тамыз айында Мен Евпатория маңында шипажайда, екі апта оның ата-анасы үшін Қырым аралады. Менің бүкіл отбасы жаңа піскен теңіз ауамен дем, жақсы демалды болып табылады. күн күшті, біз нөмірі болды, ал кешке қала ішінде серуендеп түсіргенде Таңертең біз жағажайда болды. Жазғы әрқашан тез ұшады болып табылады. Бұл менің бір сәт ұшып келді. Мен оның жаз және жазғы демалыс жұмсалған қалай көптеген жағымды естеліктер қалдырды. Вот уже много лет подряд моё лето не отличается чем-либо от моих сверстников. Так как я живу в городе, родители практически на всё лето отправляют меня в деревню к бабушке. Не смотря ни на что, я очень люблю проводить свои каникулы у неё в гостях. Почему? Да потому, что именно на летние каникулы к своим бабушкам и дедушкам съезжаются все мои друзья. Нам всегда очень весело. Обычно, мы с друзьями ходим на речку. Она очень чистая, там полно рыбы и разных водоплавающих птиц. Одним из моих любимых занятий является рыбалка. Для этого нужно рано встать, накопать червей, проверить снасти и отправиться на берег речки к месту, где с вечера я заранее набросал подкормки. А по выходным, в местном клубе устраивались дискотеки. Обычно, они начинались ближе к вечеру и длились практически до 11 часов. Если же говорить об остальном времени, то его я посвящал бабушке по хозяйству. Покормить цыплят, принести травы кроликам прополоть огород – всё это я делал с удовольствием. В августе я с родителями на две недели побывал в Крыму, в санатории неподалёку Евпатории. Вся моя семья отлично отдохнула, дышала свежим морским воздухом. С утра мы были на пляже, когда сильное солнце мы были в номере, а ближе к вечеру совершали прогулки по городу. Лето всегда пролетает очень быстро. Вот и моё пролетело как мгновение. У меня осталось масса приятных воспоминаний о том, как я провёл своё лето и летние каникулы.
әр адамның қиял ерекшеліктері оның жеке қызығулары мен қасиетгеріне, алдына қойған мақсатына байланысты болып келеді. Бүл арада суды аңсап шөлдеген жолаушының қиялы мен екі-үш күннен кейін емтихан тапсыратын студенттің машинасының тетігін жетілдіруді ойлап жүрген инженердің қиялын салыстырып көруге болады;
қиялдың мазмүны мен формасы адамның жас және дара ерекшеліктеріне де, білім тәжірибесіне де байланысты. Мәселен, көргені де, түйгені де көп, өмір тәжірибесі мол, әр тарапты білімі бар ересек адамның қиялы мен енді ғана өмірге аяқ басайын деп түрған жеткіншектің қиялын бір өлшемге салуға болмайды;
қиял адамның өскен ортасына, этностық ерекшелігіне, табиғат, жер-су қоршауына байланысты да көрініп отырады. «Жаратылыстың қүшағында,—деп жазады М. Жүмабаев, — меруерт себілген көк шатырдың астында, хош иісті жасыл кілем үстінде, күнмен бірге күліп, түнмен бірге түнеп, желмен бірге жүгіріп, алдындағы малымен бірге өріп, сары сайран далада түрып өсетін қазақ баласының қиялы жүйрік, өткір, терең болуға тиісті».
қиял адамның барлық психикалық құбылыстарымен ұштасып жататын процесс. Мәселен, алға қойған мақсатты жоспарлап, жүзеге асырудың жолдарын іздестіру қиялсыз мүмкін емес. Бұл - қиялдың ерікпен байланысына жақсы мысал. Қиялдың ойлау процесінде алатын орны ерекше. Өйткені ойлау белсенділігі адамды шығармашылық әрекетке жетелейді. Ал ондай әрекет қиялдың өте күшті дамуын қажет етеді. Ойлау мен қиял бір-бірімен тығыз байланысты. Жан қуаттарының осы екеуі де мәселені шешуге, сұраққа жауап беруге қатысады. Бірақ қиялда мәселені шешудің өзіндік ерекшелігі болады. Қиял — мәселені суреттеу, жанды көрініс арқылы шешсе, ойлау оны тірі суретсіз жалпылай, ұғым, пікір, тұжырым түрінде шешеді;
адам қиялы еңбек процесінде, іс-әрекет үстінде жарыққа шығып, дамып отырады. Мұндағы негізгі шарт: саналы мақсаттың болуы, болашақты болжай алу, істейтін еңбектің нәтижесін күні бүрын көре білу, яғни оны өңдеп, өзгертіп, елестете алу — адам қиялына тән негізгі белгілер. Қиялда адамның дүние жөніндегі әр түрлі таным-түсінігі әртүрлі формада қиюласып, жаңа сапаға ие болады. Қиял бейнелері адам қажеттігінен тәуелді бола түрып, оны белсенді кызметке итермелейді,творчестволық ісіне күш-жігер қосады. Қиял тек теориялық және практикалық қызметте ғана емес ол адамның бүткіл рухани өмір жүйесінде елеулі орын алады. Кісінің өмір жолы, жеке басының ойдағыдай дамуы, даралық қасиеттері, іс-әрекетінің қүрылымы, өмір салтының қалыптасуы мүнсыз мүмкін емес. Адам санасының жануар психикасынан басты айырмашылығы адамда ойлаумен қатар қиял әрекетінің олғандығында.