Оқылым. 1-тапсырма. А мәтіні «Абай ережесі»
1885 жылы мамыр айында Шар өзені бойында Орта жүз рулары бас қосқан жиын өткізілді. Оған жүзден астам билер қатысты. Бес дуан ел бас қосқан бұл жиын 74 баптан тұратын «Ереже» қабылдады. Өкімет тарапынан негізгі жоба ұсынылса да, ол қазақтың «Есім салған ескі жолы, Қасым салған қасқа жолымен» ұштасып жатуы керек болатын.
Далалықтарға, яғни қыр халқына ғана тән әдет-ғұрып, дағды-машықтар ұлы дана Абайға жақын әрі түсінікті еді. Ол ережеге көп өзгертулер, түзетулер қосып, өңдеді. «Абай ережесі» қамтыған кейбір дәстүрлерде өзіндік ерекшеліктер мен жаңалықтар байқалды. Бұл Абайдың туған халқының мүддесі жолындағы күресте жеткізген тарихи жеңісі еді. Заң алдындағы жауапкершілік өмір талабына сай өзгертілген.
Ә мәтіні Жасөспірімдер және қылмыс
І. Жаңадан өркендеп келе жатқан ұрпақтың қылмыстың бұралаң жолдарын таңдауы– дәуір қасіреті. Бүгінде түрмеде отырған азаматтардың 70 пайызы жас адамдар. Жасөспірімдер қылмысы мен тәртіпсіздігі неден бастау алады? Қоғам желіктіріп тұр ма, жоқ, әлде тәрбие таяз ба? Сотталған жас азаматтардың көбеюі қоғам өмірінің келеңсіз жақтарын, халықтың әлеуметтік ахуалының төмен екенін байқатады
II. Осы негізде рұқсат етілмеген орындарда темекі шегу мен қоқыс лақтыру, тыныштықты бұзу және тағы да басқа ұсақ саналатын бұзушылықтар өңірде тұрақты. СҚО ІІД Жергілікті полиция қызметі ұсақ бұзушылықтарға жауапсыз қараудың жолын кесу бойынша мақсатты жұмыстар жүргізіп келеді.
III. Жыл басынан тәртіп сақшылары абаттандыру ережелерінің 7117 бұзушылығын анықтады. Кәмелетке толмағандардың түнгі уақытта үй-жайдан тыс және көңіл көтеру орындарында жүруінің 1768 фактісі анықталды. Тыныштықты бұзған – 901, рұқсат етілмеген орындарда темекі шеккен – 3207 адам жауапкершілікке тартылды.
А мәтіні Ә мәтіні
Тақырыбы
Мәтіндер қандай стильде жазылған?
Мәтіндер қандай типте жазылған (баяндау, сипаттау, талқылау)?
Мәтіндердің құрылымы (кіріспе, негізгі, қорытынды бөлім)толық сақталған ба?
РУССКИЙ
Первое золото независимый Казахстан получил в 1994 году. Его завоевал уже известный на тот момент лыжник Владимир Смирнов. Он выиграл классическую гонку на 50 км, а также вторым пересек финишную линию в забеге на 10 км.
Из Японии в 1998 году спортсмены Казахстана привезли две бронзовые медали. Третье место заслужили Владимир Смирнов в гонке на 15 км и конькобежка Людмила Прокашева на дистанции в 5 км.
КАЗАХСКИЙ
1994 жылы алғашқы алтын алтын тәуелсіз Қазақстан алды. Сол кезде белгілі болған шаңғышы Владимир Смирнов жеңіске жетті. Ол 50 шақырымдық классикалық жарыста жеңіске жетіп, екіншісі 10 шақырымдық жарыста мәре сызығын кесіп өтті.
1998 жылы Қазақстаннан келген спортшылар Жапониядан екі қола медаль әкелді. Үшінші орын Владимир Смирновты 15 шақырымдық жүгіруден және жүгірушілер Людмила Прокашеваны 5 км қашықтықта жеңіп алды.
Абай (Ибраһим) Құнанбайұлы (1845-1904) — ақын, жазушы, қоғам қайраткері, қазіргі қазақ жазба әдебиетінің негізін салушы, либералды білімді исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор.
Абай 10 тамыз 1845 ж. қазіргі Семей облысының Шыңғыс тауларында Қарқаралының аға сұлтаны Құнанбайдың төрт әйелінің бірінен туған. Орта жүздің Арғын тайпасының Тобықты руынан шыққан билер әулетінен. Әкесі Өскенбайұлы Құнанбай өз заманындағы атақ даңқы алысқа кеткен адамдардың бірі болған. Патша өкіметі XIX ғасырдың ортасындағы бір сайлауда оны Қарқаралы ауданының аға сұлтандығына бекіткен. Шешесі ұлжан орта жүздің Арғын тайпасынан Қаракесек руының шешендікпен, тапқырлық, әзіл әжуамен аты шыққан шаншарлардың қызы «Абай» деп жас Ибраһимді анасы Ұлжан еркелетіп атаған. Содан бері бұл есіммен Абай тарихқа енді.
Абай Кунанбаев - великий поэт, писатель, общественный деятель, основоположник современной казахской письменной литературы, реформатор культуры в духе сближения с русской и европейской культурой на основе просвещенного либерального ислама.
Абай родился 10 августа 1845 г. в Чингизских горах Семипалатинской области (по нынешнему административному делению) от одной из четырех жен Кунанбая, старшего султана Каркаралинского окружного приказа. Семья Абая была потомственно аристократической, и дед (Оскенбай) и прадед (Иргизбай) главенствовали в своем роду в качестве правителей и биев. Ему повезло в смысле семейного уюта и домашнего воспитания, поскольку и мать Улжан и бабушка Зере были чрезвычайно обаятельными и одаренными натурами. Именно с легкой руки матери данное отцом имя "Ибрагим" было заменено ласкательным "Абай", что означает "осмотрительный, вдумчивый". Под этим именем он прожил всю свою жизнь и вошел в историю.