Оқылым АЙТЫЛЫМ
11-тапсырма. Ұлы тұлғалардың айтқан
пікірлерін оқы. Олардың қайсысы қай темпераменттегі адамға қатысты
айтылғанын дәлелде. Мәтінде қолданылған зат есім сөздерді құрамына
қарай талда. Заттанған сын есімдерді тап.
1. «Жаман дос көлеңке: басыңды бұлт шалса, іздеп таба ал-
майсың; күн шалса, қашып құтыла алмайсың» (Абай).
2. «Өмірдің тасқынына надандық қана бөгет жасайды. То-
пас сезімді адам өмірдің қызығын көре алмайды. Ондай адамға
табиғат өлі зат» (Н. Лобачевский).
3. «Тіпті адам өзінің кішкене кемістігін жеңе білсе, күшті
болады» (М. Горький).
4. «Өмірдің қиын-қыстау жолдарында кездескен қиыншы-
лықтармен белдесiп күресе білу – шыдамдылықтың белгісі»
(Ж. Аймауытұлы керек​

Сырқат желмен кіреді, термен шығады.Болезнь со сквозняком приходит, и с потом уходит.Тәуіптің жақсысы – ауруға ауру қоспағаны.Самый хороший лекарь тот, кто к старому недугу новой не добавляет.Бас аманда мал тәтті, Бас ауырса жан тәтті.Пока здоров – добро дорого, заболеешь – жизнь дорога.Сырқат тән жарасы, қайғы жан жарасы.Болезнь — телесная рана, печаль — душевная рана.Денсаулық – зор байлық.Здоровье – клад бесценный.Жарлының байлығы – дененің саулығы.Богатство неимущего– его здоровье.Жұғың бар жерде – шыбын бар, Шыбын бар жерде – шығын бар.Где мусор – там и мухи, где мухи – там болезни.Тәні саудың жаны сау.Здоровый телом и духом здоров.Тазалық – саулық негізі, Саулық – байлық негізі.Чистота – основа здоровья, Здоровье – основа богатство.Сәті түскен ауруға не болса, сол ем болады.Удачливого больного любое средство лечит.

Әр адам тәулігіне бірнеше мың литр ауа жұтады. Ауаның құрамындағы оттегі алдымен өкпеге барады. Одан қанға сіңіп, бүкіл ағзаға тарайды. Өкпе бейне сүзгі сияқты ауа құрамында түтін, шаң-тозаң болса, тұтып қалады. Зиянды заттары бар ауамен тыныс алған адамның жұмысқа қабілеті кемиді. Тез шаршап қалады. Бұл жағдай түрлі ауруға (рак, туберкулез) шалдықтырады. 
Адамға тыныстау үшін таза ауа қажет. Орман ішінде, теңіз немесе өзен мен көл жағалауында ауа таза болады. Ал елді қоныстарда ауаға адамның денсаулығына зиянды түрлі қоспалар араласып жүреді. Әсіресе, өндірісті қалаларда ауа көп ластанады. Фабрика, зауыт, жылу орталықтарының мұржасынан будақтап шығып жатқан қара көк түтіннен өте майда күл, шаң-тозаң ауаға көтеріледі. Ауаның тазалығын сақтау үшін ірі кәсіпорындардың мұржаларына ыс, шаң-тозаң, түрлі улы газдарды тұтатын қондырғылар орнатылады. 
Ірі қалалардағы ауаның ластануының тағы бір көзі – автомашиналар. Бензинмен жүретін көліктер көп мөлшерде улы заттарды бөліп шығарады. 
Айналадағы ауаның тазалығын сақтауда көгалдандырудың маңызы зор. Өсімдік ауаның құрамындағы көмірқышқыл газын, зиянды заттарды, шаңды жұтып, оның орнына көп мөлшерде оттегін бөліп шығарады. 
Сондықтан көше бойлай ағаш отырғызу, гүлзарлар жасау, демалыс бақтарының көлемін кеңейту ауаның тазалығын сақтаудың бір жолы болып табылады. 

Есте сақтаңыздар 
Ауаның құрамы, қабілеті кемиді, өкпе, тәулік, шалдықтырады, майда күл, кәсіпорындардың мұржалары, улы заттар, көмірқышқыл газы, гүлзарлар, демалыс бағы.