ОҚЫЛЫМ.
Мәтінді мұқият оқып, төмендегі тапсырмаларды орындаңыз.
Зытып келем, зытып келем. Артыма қарай қарай зытам ... Зытып келе жатқаным қашып келемін,- артыма қарай беретінім қорқып келемін ..
Мен қазір ондамын. Жазғытұрым қолыма сиыршының таяғы түсті.
Енді естияр азамат болдың Мына таяқты қолыңа ал, осы ауылдың сиырын енді сен бағасың! - деп ағам Айдынғали таяғын маған ұстатты да, өзі аяқ-еңбек іздеп қалаға кетті
Қалаға кіріп қатар-қатар тізілген көп дүкендердің біреуінің жанына келдім де жып-жылы жерге құлай кеттім. Жұмсақ құм жамбасқа жайлы төсек бола кетті...
О,қасқаңның жатысын-ай !... - өзіме ұқсаған екі бала мені аяқтарымен бүйірге түртті, бірақ мен көзімді ашуға дəрменім жетпеді. Тас болып қатып қалсам керек, түнде өліп жатқан бала сен бе едің, əй? - дегенде артыма қарасам, бір ересек бір кішірек бала өзен жағасына жақындай берген екен. Біреуі ашаң сұңғақ денелі, үстінде шолақ шалбардан басқа еш нəрсе жоқ. Дененің бұлшық еттері иіріліп-иіріліп қояды. Енді біреуі менімен тұстас болуы керек, ақшыл денелі арық бір аяғын ақсай басып келеді
1-тапсырма. Мәтіннің тақырыбын анықта. (Определить тему текста)
[1]
2-тапсырма. Берілген сөздің антонимін мәтіннен тауып жазыңыз. (Из текста найти антонимы к данным словам)
қатты
жоғары
үлкенірек
көп [4]
3-тапсырма. Мәтіндегі оқиғаларды ретімен орналастырыңыз. (Событии располагать по порядку)
(1,2,3) [1]
Оқиғалар
Реті
Біреуі ашаң сұңғақ денелі, үстінде шолақ шалбардан басқа еш нəрсе жоқ.
Осы ауылдың сиырын енді сен бағасың!
Жұмсақ құм жамбасқа жайлы төсек бола кетті...
ЖАЗЫЛЫМ Болымды және болымсыз етістіктерді қолдана отырып, «Қазақстанның көрікті жерлері» тақырыбына досыңызға хат жазыңыз. Хат стилін сақтаңыз. (Напиши письмо другу о красивых местах Казахстана используя отрицательные и положительные формы глагола) 20 минут осталось
Салалас құрамластың құрамындағы жай сөйдемдер өзара бір – бірімен екі түрлі жолмен байланысады.
1. Интонация арқылы мағыналарының жаңындағына қарай іргелесе байланысады.
2. Салалас құрмаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір – бірінен өзара жалғаулық щылаулар арқылы байланысады.
Ыңғайлас мәнді да, де,та, әрі, және , мен жалғаулық шылаулар.
Қарсылық мәнді бірақ, алайда , дегенмен, сонда да, әйтсе де, сөйткенмен, ал тәрізді жалғаулық шылаулар.
Себеп – салдар мәнді өйткені , себебі, сол себепті, сондықтан, неге десеңіз тәрізді жалғаулық шылаулар;
Талғау мәнді не, немесе, я, яки, не болмаса, я болмаса, яеи болмаса, әлде тәрізді жалғаулық шылаулар.
Кезектес мәнді кейде, бірде , біресе тәрізді жалғаулық шылаулар.
3. Салалас құрмалас сөйлемнің түрлері .
Салалас құрмаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір – бірімен өзара белгілі мағыналық қарым – қатынаста айтылады. Мағыналық қарым-қатынаста жұмсалуына қарай салалас құрмалас сөйлем мынадай алты түрге бөлінеді :
1. Ыңғайлас салалас.
2 Қарсылықты салалс.
3. Себеп – салдар салалас.
4. Ілектес салалас.
5. Талғаулы салалас.
6. Кезектес салалас.
Мұхтар Омарханұлы Әуезов – қазақтың ұлы жазушысы, қоғам қайраткері, ғұлама ғалым, Қазақстан ғылым академиясының академигі (1946), филология ғылымдарының докторы, профессор (1946), Қазақ КСР-нің еңбек сіңірген ғылым қайраткері (1957)Ол қазіргі Шығыс Қазақстан облысының Абай ауданындағы Бөрілі деген жерде 1897 жылы 28 қыркүйекте туған. Шыққан руы қожа. Мұхтардың атасы Әуез ескіше сауаты бар, араб, парсы, ортазиялық түркі әдебиетімен таныс болған. Мұхтар бала кезінде атасының үйретуімен арабша хат таниды. Мұхтардың әкесі Омархан да, атасы Әуез де Абай аулымен іргелес отыратын, құдалы, дос-жар адамдар еді. 1908 жылы Семейдегі Камалиддин хазірет медресесінде оқып, одан кейін орыс мектебінің дайындық курсына ауысады. 1910 жылы Семей қалалық бес кластық орыс қазына училищесіне оқуға түсіп, соңғы класында оқып жүргенде «Дауыл» атты алғашқы шығармасын жазады. Училищені 1915 жылы аяқтап, Семей қалалық мұғалімдер семинариясына түседі. Семинарияда оқып жүріп Шәкәрім Құдайбердіұлының «Жолсыз жаза» дастанының негізінде «Еңлік-Кебек» пьесасын жазып, оны 1917 жылы маусым айында Ойқұдық деген жерде сахнаға шығарады.