Оқылым Мәтінді мұқият оқып, тапсырмаларды орындаңыз.

Біздің жеріміз кең-байтақ. Онда алуан түрлі жануарлар мекендейді. Біздің елімізде арқар, барыс, қосаяқ, құлан, дала тасбақасы, саршұнақ сияқты жануарлар кездеседі.

Алтай арқары – өте бағалы аң. Олар биік тауларда мекендейді, өсімдіктермен қоректенеді. Оның жасын мүйізіндегі сақинасына қарап анықтайды. 12-14 жыл өмір сүреді.

Барыс – мысық тұқымдас жыртқыш аң. Ол басын мәңгі қар басқан тауларды мекендейді. Оның терісі бағалы. Қимылы жылдам, епті. 7-8 метр биіктікке дейін секіреді.

Қосаяқ – кішкентай аң. Балқаш өңірінде тіршілік етеді. Сирек кездеседі. Ол өсімдік дәнімен, жемісімен, жәндіктермен қоректенеді. Қыстай денесіне жинаған майымен қоректеніп, ұйықтап жатады.

Құлан шөлді жерді мекендейді. Алматы, Қарағанды хайуанаттар бағында бағылады. Олар Түрікмен жерінен әкелінген. Ол есекке де, жылқыға да ұқсайды. Қазір қорғауға алынған. Дала тасбақасы да шөлді жерлерді мекендейді. 150 жылдай тіршілік етеді. Өсімдіктермен қоректенеді. Жылына 3-4 ай ояу, қалған уақытта ұйқыда болады.

Саршұнақ ашық далада өмір сүреді. Олар ін қазып, топырағын сыртқа үйіп тастайды. Егінге көп зиян келтіреді. Бірақ оның терісі бағалы.

(150 сөз)

1. Мәтін мазмұнына сай ат қойыңыз. Озоглавте текст письменно

2.Мәтін бойынша оқиғалардың ретін ажыратыңыз. По тексту предложение поставить по порядку устно

Сөйлемдер Реті

Құлан шөлді жерді мекендейді.

Онда алуан түрлі жануарлар мекендейді

Егінге көп зиян келтіреді

3.Жазылым

Мәтін мазмұнына хабарлы, сұраулы, лепті сөйлемдерді қойып жазыңыз. по тексту напишите

Хабарлы сөйлем повествовательное предлож.

Сұраулы сөйлем вопросительное предлож.

Лепті сөйлем восклицательное предлож.

КАЗ

​

Біздің есігіміздің алдында шағын ғана бақшамыз бар. Көктем басталғалы бәріміз сол бақшамызда жұмыс істейміз. Бақшадан жылда жақсы өнім аламыз. Көкөністерді ешқашан базардан немесе дүкеннен сатып алмаймыз. Қияр, қызанақ, жуа, қырыққабат, қызылша, картоп, сәбіз  бәрі-бәрі бар. Жаздай тойғанымызша жейміз. Артылғанын  түрлі салаттар жасап, қысқа сақтаймыз. Қияр, қызанақтарды анам кәдімгі банкіге  тұздайды. Ал, қырыққабатты үлкен бөшкелерде тұздаймыз. Жалпы, бақша(огород) болған өте жақсы. Өнімі қыстай, жаздай тамақ.

Табиғат дегеніміз - бұл біздің санамыздан тыс, бізге бағынбайтын, біздің өмірімізге тірек болып, тұрған болмыс , адамның бойына қуат, көңіліне шабыт, сезіміне ләззат шапағатын ұялататын сұлулық пен әсемдік әлемі. Табиғат а дүниеге келтіріп бойындағы махаббат мейіріммен, күн шуағын жүрегімізге ұялатқан - Аяулы Ана.
Адам мен табиғат әрқашанда егіз. Табиғатты қорғаушың, асыраушың деуге де болады. Ата - бабамыз " Жер - қазына, су - алтын, мал - байлық ", - деп өсиет айтып келгені тегін емес.
Бүкіләлемдік тіршіліктің төрт құдіретті негізі бар. Олар: күн - ана, жер - ана, ауа мен су. Адамзат күнделікті тіршілігінде осы төрт құдіретке сүйенеді. Егер осы төрт негіздің біреуі болмаса, тірішілік тоқтайды. Сондықтан адамзат Күнді, Жерді анадай ардақтайды. Күн -барлық тіршіліктің құдіретті тіргегі. Оның нұры - сәулесі, құдіретті күші - от.
Әлемдегі барлық тіршілік оттың күшімен қозғалысқа түсіп, адам өмірін өркендетіп тұр. Отты дана халқымыз қастерлеп, отты баспа , отпен ойнама , отқа түкірме деп ырым, тиым жасап, кесір-қырсықты отпен аластатып, отқа табынған. Отбасы, отағасы, отау деген сөзден отты қастерлеуден шыққан.
Ал жер-ана тіршілікке нәр беріп, анамыздай асырап жатыр. Қазақ халқы жер-ананы әулие тұтады. "Баптағанға - жер жомарт " , "Жері байдың - елі бай ", "Туған жер - алтын бесік " деп жер-ананы аялайды.
Жер - жаһамадағы тіршіліктің нәрін сіңіріп, өмір сүрудің тірегі болып тұрған құдірет - су. Өмірге ең қымбат, ең қажетті болғандықтан, халық судың шығып жатқан жерін "әулие бұлақ " дейді. Халқымыздың суға байланысты қаншама даналық нақыл сөздері бар десеңізше: "Су бар жерде өмір бар " , " Сусыз өмір тұзсыз аспен тең ", "Өзің ішетін суға өлген ит тастама ".
Жан дүниенің өмір ырғағын жасап тұрған келесі құдіретті нәрсе - ауа. "Ауа - өмір тынысы " дейді халық. Ең қымбатты, қажетті нәрсені "ауадай қажет " деп халық ауаны қымбаттың қымбаты деп бағалайды.