Оқылым Мәтінді мұқият оқып, тапсырмаларды орындаңыз.
Болашақтағы климат
Климаттың ғаламдық жылынуы фантастика ретінде қабылданатын. Бүгінгі күні
ғаламдық денгейде болып жатқан климаттың өзгеруіне көптеген дәлелдер бар. Қазақстанда ауаның орташа жылдық температурасы 1936 жылдан бастап 2005
жылдар арасында әрбір 10 жыл сайын 0,31 С градусқа жоғарылап отырған. Соңғы 50 жылда Іле Алатауының солтүстік бөктеріндегі мұздықтардың ауданы 41 пайызға қысқарған. Үкіметаралық сарапшылар тобының (КӨҮСТ) болжамдары бойынша егер климаттың өзгеруі мен күннің жылынуы осы қарқында өрбитін болса, XXI ғасырдың ортасында орташа температура 6 градусқа жоғарылауы мүмкін.
Бұл өз кезегінде 2 градусқа жылынудың өзі кері салдарға әкеп соғатын күрт континенталды Қазақстан үшін орасан зор апат болып табылады. Бүгінгі күннің өзінде еліміздің территориясының 75% экологиялық тұрақсыздық тәуекеліне ұшырап отыр. Алапат ыстық, құрғақшылық. Тіршіліксіз шөл даланың аумағы солтүстікке қарай 300-400 шақырымға жылжиды. Су ресурстарының жетіспеушілігі мал жайылымдарының азаюына әкеліп соғады және ауыл шаруашылығына ауыр соққы болып табылады. «Қазақстанда климаттық тәуекелдерді басқару» БҰҰЖЖ жобасы мамандарының пайымдауынша табиғаттағы процестердің белгілі бір циклға бағынатынына қарамастан температураның жаһандық жоғарылауы нақты дәйек болып табылады. Қазақстанда температураның жоғарылауы жауын-шашын мөлшерінің артуымен өтеліп отырған жоқ, бұл белгілі бір тәуекелдерге алып келеді. Бізді алда өзендердің ағысының өзгеруі күтіп тұр, экстрималды табиғи құбылыстары көбейеді, жаңа табиғи аномалды құбылыстар пайда болады.
Инна Колтаевская
(186 сөз)
1. Мәтіннен сөздердің синонимдерін табыңыз. Найдите синонимы к этим словам в тексте.
Төмендегі мәтіннен деректерді қолдана отырып, жауап беріңіз.
ответьте используя информацию в тексте.
2. Мәтінде қандай мәселе көтеріледі? . Какой вопрос поднимается в тексте? [1]
3 Мәтіндегі тіршілік және климат сөздерін септеңіз.1]
Просколоняйте слова жизнь и климат в тексте
күлтегін» жыры (үлкен жазу) жер мен көктің және ң жаралуы туралы философия толғаудан басталады (биікте көк тәңірі, төменде қара жер жаралған да екеуінің арасында жаралған). бұдан кейін бүкіл білге қаған мен күлтегін батырдың ата- билік жүргізгені, түгел түркінің басын қосып, қуатты мемлекет орнатқан бумын қаған мен істемі қаған мадақталады. «күлтегін» жырының авторы түрік қағандығының бүкіл әлемді аузына қаратқан айбарлы да абыройлы дәуірін зор мақтаныш сезіммен жырлайды. сондай-ақ ақын бумын қаған мен істемі қаған қайтыс болған соң түркі елінің тағына дарынсыз қағандар отырғанын, халықты опасыз бектер мен жүгенсіз әміршілер билегенін күйінішке толы жыр жолдары арқылы жеткізген («соңындағы інісі ағасындай болмады, ұлдары әкесіндей болмады. біліксіз қағандар отырған екен, жалтақ қағандар отырған екен»). табғаш елінің алдауына көнген түрік қағандығының бектері өзара араздасып, елдің ішкі бірлігіне көп нұқсан келтірді. елде алауыздық туды. түрік қағандығының іргесі шайқала бастады. бұл өте қауіпті кезең еді. автор түркі халқы ата-баба дәстүрін берік ұстаған кездерінде ешкімге тәуелсіз, еркін өмір сүргенін жырлай келіп, ол осы жолдан тайып, дұшпанға алданған сәттерінде: «бек ұлдары – құл болды, пәк қыздары – күң болды», – дейді. міне, содан кейін күлтегін батыр көп әскер жиып, түркі елін жаудан азат етуге кіріскені зор сүйіспеншілікпен суреттеледі. түркі әскерінің оғыз, соғды, түргештерге, т.б. қарсы жүргізген шайқастары, ал күлтегін батырдың шайқас алдындағы жекпе-жекке шығып, жауды ұдайы жеңіп отырғаны зор шеберлікпен бейнеленген. жырдың авторы күлтегін мінген аттың сипатын, ат әбзелдерінің әдемілігін, батыр қаруының сұсты көрінетінін ұтымды теңеулер арқылы көрсете білген. жырда күлтегін түркі елінің «төрт бұрышындағы» барлық жауды жеңіп, елде тыныштық, бейбіт өмір орнатады. ақын күлтегіннің ерлігі туралы: «бастыны – еңкейтті, тізеліні – бүктірді», – дейді. сөйтіп, жырда күлтегін батырдың күллі түркі халқын тәуелсіз еткені әрі оны байлыққа кенелткені «жалаңаш халықты тонды, кедей халықты бай қылдым. аз халықты көп қылдым. тату елге жақсылык қылдым», – деп зор мақтаныш сезіммен баяндалады: «күлтегін» жырының басты идеясы – түркі халқын ауызбірлікке, сыртқы жауға қарсы ұйымдасқан күреске, ежелгі ата-баба жолы мен салт-дәстүрін берік ұстауға үндеу болып табылады. жыр соңында күлтегін батыр қайтыс болғанда бүкіл түркі халқы қатты қайғырып, аза тұтқаны, оны жоқтап, жерлеу салтанатына әлемнің төрт бұрышынан көптеген атақты – елшілер, батырлар, бектер, тас қашайтын шеберлер, т.б. келгені айтылады.
«күлтегін» жыры – елдің ішкі бірлігін жыр еткен, идеялық мазмұны терең, көркемдік дәрежесі биік поэзиялық туынды. 2001 жылы 18 мамырда астана қаласындағы еуразия ұлттық университетіне күлтегін жазба ескерткішінің көшірмесі қойылды.
десеңіз ата- «дені саудың жаны сау» деп бекер айтпаса керек. денсаулық мықты болса, әр кез сымбатты көрініп, көтеріңкі көңіл-күйде жүретін болады. дұрыс тыныс алу. терең демалу. қазіргі таңда таза ауаға шығып, табиғат аясында демалуға көп мүмкіндік бола бермейді. сондықтан да ауасы тарылған ортада тыныс алуды үйренген жөн. күнделікті таңертең оянған бойда төсектен тұрмастан 20 рет терең тыныстау керек, кейін 30-40 минут таза ауада жаяу жүріп, сергіген абзал. мүмкін болса, таңертең жылы душ қабылдаса игі. сондай-ақ, таңғы жаттығуларды жасауды ұмытпаңыз. белсенділік танытыңыз. жаман әдеттерден сақ болып, салауатты өмір салтын ұстаныңыз. шеңбер айналдырып, көп уақытты қ қимыл-әрекеттерге бөліңіз. тіпті, жұмыс уақытында ара-тұра үзілістер жасап, далаға шығып, таза ауада 10-15 минут серуендеңіз. дұрыс тамақтаныңыз. жартылай фабрикаттар, қатты қуырылған тамақтардан, газды сусындардан, фаст-фуд тамақтарынан аулақ жүріңіз! бұл тамақтардың орнын жеміс-жидектер мен көп шөппен алмастырыңыз. дәрумендерді пайдаланыңыз. а, в, с, е т.с.с. дәрумендер ағзасына өте қажет. бұл дәрумендерді дәріханалардан сатып алуға болады. алайда, олардың азық-түлік құрамында да болатынын естен шығармаңыз. мысалы, а дәрумені қауын, мандарин, сәбіз, жұмыртқа, қ, көп шөпте т.б. көптеп кездеседі. цитрус жемістерінде кездесетін с дәрумені ағзадағы зиянды қалдықтарды шығарып, иммунитет пен қан айналымын жақсартады. е дәрумені жаңғақтар мен өсімдік майларында кездеседі. бу ваннасын қабылдаңыз. түймедақ, ақжелкен, аскөк, өк, қымыздық, зире т.с.с. өсімдіктерді араластырып не жеке-жеке алып жарты литр суға салып, қайнатыңыз. содан кейін ыстық буға бетіңізді тосып, 5-10 минут ем қабылдаңыз. кейін суыған соң, жылы сумен бетіңізді шайып жіберіңіз. ыстық бу бетті тазартып, теріні нәрлендіреді. табиғи косметиканы пайдаланыңыз. дүкен сөресіндегі көзін жауын алатын косметикалық бұйымдарды сатып алғанша, пайдасы мол табиғи косметикаға зер салыңыз. табиғи өнімдермен ауқаттанып қана қоймай, одан маска жасап, теріңізді нәрлендіріңіз. зияны көп сабындардың орнына, емдік қасиетке бай сабындарды пайдаланыңыз.
толығырақ:
материалды көшіріп басқанда massaget.kz сайтына гиперсілтеме міндетті түрде қойылуы тиіс. авторлық құқықты сақтаңыз