Оқылым Тапсырма
Берілген үзінділерді оқып, сұрақтарға жауап беріңіз.
А мәтіні
І Құралай Заманбекқызы Нұрқаділова– қазақстандық дизайнер, суретші, стилист.
«Kuralai» сән үйінің басшысы. Қазақстан Республикасының Ұлттық Сән Палатасының
атқарушы директоры.
ІІ. Оқушы кезімнен-ақ достарымның арасында көшбасшы болуға тырысатынмын. Сыныпта
болған мәселелерді шешіп, балалар арасындағы достыққа көп көңіл бөлетінмін. Алғашқы
қоңырау, соңғы қоңырау сияқты кез келген іс-шараға үнемі қатысатын едім.
ІІІ. Дизайнерлік салада жүргеніңізге қанша жыл болды?
- Бұл салада жүргеніме жиырма алты жылдан асты. Ал менің«Kuralai» сән үйіме биыл
жиырма екі жыл толды. Мен өз идеяларымды бойжетіп келе жатқанымда-ақ қағаз бетіне
түсіре бастаған болатынмын. Сән салонымда қанша бөлме болатынын, ол бөлмелерде қандай
жиһаздар қалай орналасатынын және қанша адам қызмет ететіндерін дәптерге түсіргенді
ұнатушы едім. Нәтижесінде 1994 жылы өзімнің сән үйімді аштым.
(Сұхбаттасқан Данияр Жаныс BusinessNews.kz сайтынан)
1. Мәтіндегі сән шебері бала кезінде қандай болған? [1]
A. ақылды
B. белсенді
C. зерек
D. сәнқой
2. Суретшінің болашағына құрған жоспары туралы қай абзацта айтылған? [1]
A. І
B. ІІ
C. ІІІ
3. Сіз берілген мәтіннің кейіпкері сияқты өз болашағыңызды жоспарлау дұрыс деп
ойлайсыз ба? Ойыңызды 3 сөйлеммен жазыңыз.
[3]




. [3]
Ә мәтіні
Хабарландыру
2016 жылдың 14 мамырында Отбасы дәстүрін, өнегелі құндылықтарды жаңғырту
мақсатында «Мерейлі отбасы» атты байқау өтеді. Бұл байқауға аймақтан көптеген отбасы
қатысып, өздерінің дәстүрлерін ортаға салады. Сіздерді де конкурсқа қатысуға шақырамыз.
Ұйымдастырушы: Оңтүстік Қазақстан Әкімдігі, Білім басқармасы
Өтетін орны: Оңтүстік Қазақстан облысы, Шымкент қаласы, Нұрсәт мөлтекауданы,
Астана даңғылы, №6 мекенжайында орналасқан «Ж.Шанин атындағы Оңтүстік Қазақстан
облыстық қазақ драма театры» мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны ғимараты.
Басталуы: сағат 14:00-де
Ескерту: Байқауға қатысушылар жол мен баспана қаражатын өздері көтереді.
Ұйымдастырушылар қаланың көрікті жерлеріне қызықты экскурсия ұсынады.
Келемін деушілерге есік ашық!

1.Мәтінде аталған байқау не үшін ұйымдастырылды? [1]
A. Аймақтық салт-дәстүрлерді жалғастыру үшін
B. Әр жанұяның тек мерейлі отбасы болуы үшін
C. Жанұяның әдет-ғұрпын, үлгілі мұраны жалғастыру үшін
D. Қаланың әсем жерлерімен танысып қайту үшін
2.Жәнібектің отбасы байқауға қатысу үшін ақшаны қайдан алады? [1]
A. Аймақтық қордан
B. Білім басқармасынан
C. Облыс әкімдігінен
D. Отбасы қорынан
3. Мәтінде аталған байқау сияқты шаралардың өткізілгені дұрыс деп ойлайсыз ба? Өз
пікіріңізді 3 сөйлеммен білдіріңіз. [3]





Жазылым
Оқушылар екі сұрақтың (тақырыптың) біреуін таңдайды.
Құрамы 80-100 сөзден тұратын жазба жұмысын (мәтін) орындау керек. [5]
1) «Үш тілді меңгеру» – еркіндіктің, бүкіл әлем бойынша жүріп-тұрудың кепілі»
тақырыбында мектеп журналына ойыңызды сипаттап жазыңыз(80-100 сөз көлемінде).
2) Беташар – қазақтың келін түсіргенде жасалатын салтының бірі. Дәстүрлі
беташар, әдетте, тойға жиналған халық тарқар кезде өткізілген. «Беташар» салты
туралы не білесіз? Мәтінде аргументтер келтіре отырып, ойыңызды сипаттап
жазыңыз (80-100 сөз көлемінде).

Туған жер – алтын бесік

Менің туып-өскен жерім, кіндік қаным тамған жерім – ауылым. Ауыл деген, ойпырым-ай, еске түссе, көзден жас шығып, бетіңнен күлкі кетпес! Балалардың у-шуы, кемпір-шалдың дүбірі, сарқыраған су, табын-табын жылқы шабуы әлі де есімде...
Шіркін, әжем айтқандай, «Өткен өмір - соққан жел» деп, биыл, міне, мектеп бітіріп, азамат болдым. Енді бірнеше жылдан соң жоғары білім алып, өз мамандығым бойынша жұмыс істемекпін. Міне, кешегі көбелек қуған қазақтың қара домалақ баласы бүгін ер жетіпті.
Мен атам мен әжемнің қолында өскендіктен бе, әлде ... кім білсін?! Туған жер дегенде кешегі шал-кемпірлерім есіме түседі.
Жаздыгүні бір қызық... Атам таң атпастан ат жегіп, бізді оятатын. Мен сіңлім екеуіміз созылып-керіліп оянғанша, күн сәскеде. Әне-міне дегенше киініп, ат үстінде (яғни ат арбаның үстінде) саяхатқа дайын отырамыз. Атамыз өзінше жоспар құрып, ауылдың ана шеті мен мына шеті бойынша карта жасайды. Ең бірінші біз жидек жинауға барамыз. Жол-жөнекей ән айтып, жолда кездескен зираттарға құран қайтарып, шілікке де жетеміз. Шілік дегеніміз жидектің тұнып тұрған жері еді. Сол жерде қымыз дәмін шығаратын шөптен де аламыз. Жидек жинаған тағы бір қызық. Менің анам қатал адам. Неге екенін білмеймін, мүмкін сіңлім екеуімізді жалғыз өсіргендіктен. Әйтеуір бір жидекті аузымызға түсірмейді. Сонда марқұм атам жидекті тақиясына жинап, шөптің арасына тығып қояды. Түгеліміз жиналып, енді атқа отырар кезде, ол тақиясын алып шығып бізге беретін.

Келесі карта бойынша қарақат теруге барамыз. Бұл жерде, әрине, аузымызға біраз нәрселер түсетін. Себебі, қарақаттың биіктігі жидекке қарағанда тығылуға болатын. Мен тығылып, қарақатқа жақсылап тұрып, тойып алып қып-қызыл аузыммен шығамын. Сонда қарақат жинаған шелегім тап-тақыр бос. Әрине, анамнан біраз сөз еститінмін, бірақ қарын тоқ болғасын, оны уайымдайтын Медресегүл қайда?! Сонымен одан әрмен жылжығасын біз үш құдыққа да жетеміз. Сонда Үш құдық дегеніміз қазіргі артезиан, бірақ үшеуі де бір өзенге тоғысқан. Сол жерде шомылып (атам да жасы сол кезде 78-де болса да, бізбен бірге шомылып), доп ойнайтынбыз.
Шынымен, «жас кезінде бір бала, қартайғанда бір бала» деген осы. Атамның бетіндегі күлкісі әлі есімде.
Кеш бата біз ауыл сыртына жақын келгенде, атам шалғысын алып, малға шөп шауып алатын. Сонымен күн ұясына батқасын үйге өлердей шаршап қайтамыз. Бағанағы тақиясын шешкен атам түгелімізді күлдірді. Өйткені жидек тергенде, жидектің қызыл түсі тақиясында қалып, атамның басы қып-қызыл болды. Көрші-қолаң, көшедегі балалар атамды «қызыл бас» деп атап кетті.
Міне, бұл менің өмірімдегі және ауылымдағы бір күндік оқиғасы. Сондықтан ауыл, қария, кемпір-шал деген сөздер менің есіме бүкіл өмірімді, туған жерімді түсіреді. Бұл менің балдай тәтті бала кезім. Туған жерге деген ыстық сезім, ауылымның елесі, алтын бесіктей табиғаты әлі де көз алдымда...

Өз Ота­ныңын, өз еліңнің пат­ри­оты болғанға не жетсін! Сайын да­ла — атажұрт ба­бала­рымыз­дың көздің қара­шығын­дай сақтап, най­за­ның ұшы, білектің күшімен қорғағаны­ның арқасын­да бізге жетіп отыр. Ен­де­ше осын­дай алып Отан­ды сүйіп өту кімге де бол­сын па­рыз әрі қаси­етті міндет. Отан­ды сүю оның әрбір та­сын сүюден бас­та­лады. Яғни, туған анаңа, туған жұртыңа де­ген ма­хаб­бат Отанға де­ген ма­хаб­батқа ұлас­пақ.

Қазақстан жерін ежел­ден қоныс­та­нып ке­ле жатқан ел — қазақ халқы. Көпте­ген ғасыр­лар бойы ел басқарған да­на бас­шы­лары­мыз, қол­басшы ба­тыр­ла­рымыз кең-бай­тақ жерімізді сырт­тан төнген кәуіптен қорғап келді. Қазақ халқы — ержүрек, дос­тыққа адал, ба­уыр­мал, қонақжай ха­лық.

Тәуелсіздік — ғасыр­лар бойы аңсаған ар­ма­нын жүзе­ге асы­рып, Ұлы Ев­ра­зи­яның төсінде еге­мен, тәуелсіздік мем­ле­кетін Қазақстан­да тұра­тын әрбір адам өзін осы елдің пер­зенті сезінбейінше, бо­лашағына сен­бейінше, біздің жұмы­сымыз ілгері бас­пай­ды.

Қазақстан Рес­публи­касы — Ев­ра­зия құрлығының ор­та­лық бөлігінде ор­на­ласқан мем­ле­кет. Жер көлемі — 2724,4 мың шар­шы км. Халқы — 16,1968 млн. Адам (2009 жылғы са­нақ бойын­ша). Ұлттық құра­мы жағынан: қазақтар — 53,4%, орыс­тар — 30,0%, ук­ра­ин­дар — 3,7%, немістер — 2,4%, ұйғыр­лар — 1,4%, ко­рей­лер (кәрістер) — 0,7%, өзге ұлттар — 5,9%.

Мем­ле­кеттік тіл — қазақ тілі. Қазақстан Рес­публи­касы — де­мок­ра­ти­ялық және біртұтас мем­ле­кет бо­лып та­была­ды. Ел тұрғын­да­ры негізінен ис­лам және хрис­ти­ан дінін ұста­нады. Бас­ты қала­мыз — Ас­та­на. Мем­ле­кет бас­шы­сы — Пре­зидент. Заң шығару­шы жоғарғы өкілді ор­га­ны — Се­нат (39 де­путат) пен Мәжілістен (77де­путат) тұра­тын Пар­ла­мент. Атқару­шы билік ор­га­ны — Үкімет. Ақша бірлігі — теңге.