Оқылым. Жазылым. 1-тапсырма
Мәтінді мұқият оқыңыз. Мәтінге ат қойыңыз.
1.Ежелгі көшпелілердің өнері мен мәдениетіне алтыннан түйін түю, қола құйма әдістері ең
жоғарғы жетістікке жетті. Оған археологиялық қазбалардан табылған асыл заттар куә. Соның бірі
украин архелогтары тапқан скиф қорғанының әртүрлі әшекей заттары. Оның ішіндегі ең
құндысы – пектораль алқа. Пектораль – өте нақышты, нәзік соғылған әшекей. Ол скифтердің
ғарыштық ой жүйесін бейнелейді. Алтын әшекейдің төменгі бөлігінде о дүние, өлім табиғаты,
бедерленген, ал жоғарғы жағы адамдар өмірінен сыр шертеді. Бүкіл Еуразияның байтақ даласын
күн шуақты, алтынды аң тәсілді өнерімен көмкерген сақтар кейінгі ұрпағы мақтанарлықтай
өлмес мұра қалдырды. Соның бірі – әлемдегі елең еткізген, біртума ескерткіш — Есік қорғанынан
табылған Алтын адам. Обада жерленген мәйіттің басынан аяғына дейін алтынмен апталған. Киім
киісіне қарағанда, оның патша сарайының мүшесі не тайпаның көсемі екені байқалады. Алтын
адамның киімі – әлемде теңдесі жоқ, адамзат тарихының ғажайып өнер туындысы. Қазіргі таңда
Қазақстан жерінен жеті алтын адам табылуы әлемдік сенсация. Ол бұйымдардың жасалу
технологиясы әзірге құпия күйінде қалып отыр. Бұлар – құнды археологиялық олжа ғана емес,
көшпелілердің жоғары мәдениеті мен тарихының белгісі. Бұл мұра – ұлттық тарих пен
мәдениеттің алтын тұғыры.
Жазылым.
2-тапсырма. Мәтіндегі есімдіктерді теріп жазыңыз.
, У НАС СОР

ответ:«Туған жер, нұр топырақ, балдай суым,

Арбайды қай сиқырың, қандай сырың?

Баурында барлық өмір барады өтіп,

Болған соң тәттілігің балдай шырын.

Көп сөз бар сүйдім деген, күйдім деген,

Адамдай ән айтпаған, күй білмеген,

Олардың біреуі де жеткізе алмас,

Бейнеңді күнде бізге күлімдеген.

Туған жер, балалы кел, бел қарағай,

Елуде еркелеймін мен баладай,

Шыр етіп омырауына түскен күннен,

Кезім жоқ кеткен сенен кең далам-ай!

Білмеймін, не күшіңмен қойдың байлап,

Оянам сен туралы ойымды ойлап,

Таң атса талай таныс жолдарыңмен

Зымырап бара жатам дәмің айдап.

Кейбірі бастық дейді бағыныштап,

Бауыр да барын тосар сағыныштап,

Туған жер жанталасып біз жүреміз

Баяғы бір өзіңнің бабыңды ұстап.

Азбасын топырағың дейміз де біз

Маңдайдың терін сүттей еміземіз.

Туған жер - адамыңмен бақыттысың

О баста дүниеге келіп егіз.

Жаса сен, жасартатын біз болғасын,

Төбеңнен жаумас енді мұз - қорғасын,

Сен деген, саған деген ұл махаббат

Бір емес сені күнде жүз қолдасын.

Біз емес мақтау тосып, сыйың күткен,

Арқамыз босаған жоқ дүйім жүктен.

Кәдімгі ауыл, аудан басшылары

Алысқан ұйқы көрмей қиындықпен.

Жақсы ғой бәрі жаның саламатта,

Қызыққа, қиындыққа, ғаламатқа

Өмірдің отыз, қырық жылын беріп,

Отырмыз ойлы көзбен қарап артқа...»

Объяснение:

Қоршаған ортаны қорғау

Біздің елімізде қоршаған ортаны корғау бүкіл мемлекеттік міндет болып табылады. Табиғатты корғау және табиғат ресурстарын тиімді пайдалану жөніндегі зандардың талаптарына сәйкес салаларды дамытудың жоспарларын, жаңа объектілерді жобалауды, салуды жоспарлағанда табиғат корғау шараларын жүзеге асыру барлық министрліктерге, кәсіпорындар мен ұйымдарға міндеттелген.

Табиғат экологиялык процестерде байланыстырушы буын болып табылады, сондықтан аса сақтык жасап, қандайда болсын шаруашылық шешімдерінің зардаптарын көре білу керек.

Қалалар мен елді мекендерді, өндірістік және тұрғын аудандарды жобалағанда олардың бас жоспарлары мен жобаларында табиғат ортасының барлық элементтерін корғау мен қалпына келтіру жөніндегі тиісті шаралар міндетті түрде қарастырылуға тиіс.

Табиғаттың шынайы келбетін сактауды қамтамасыз етуде құрылыс-құрастыру жұмыстары өндірісіне маңызды орын беріледі, өйткені жете ойластрылмаған жұмыс әдістері орны толмас зардаптарға ұрындырады, мәселен, ормандардың және жас көшеттердің жойылуына, ортаның өзгеруіне, жерасты және жерүсті суларының режимін, ортаның экологиялық тепе-тендігін бұзуға әкеліп соғады.

Табиғатты қорғау шараларын инженерлік-геодезиялык іздеулер кезеңінен бастап жүзеге асыра бастау кажет. Көлік жолдарының құрылысы бұрын бар болмаса болашақта жоспарлы түрде салынатын немесе салынып жатқан тұракты, уақытша жолдарды да іске жаратуды ойластыру керек. Геодезиялық дайындық кезінде орманды орынсыз аршып жол сала беруге, ағаштар шығыны болуына жол берілмеуге тиіс. Іздеу жұмыстары жүргізілгенде шөгуге бейім жерлерді шамадан тыс көп суландыруға және кешкіндердің пайда болуына бөгет жасайтын және баска да қажетті шараларды ойластыру керек. Іздеу жұмыстары аякталғанынан кейін шурфтарды және баска косымша казылған жерлерді калпына келтіру жұмыстары жүргізіледі.

Қазіргі заман табиғатты қорғаудың міндеті болған табиғат ресурстарын тиімді пайдалану сырт ортаны түрлі ластанудан сақтау, табиғи байлықтарды сақтау мемлекетімізде қоршаған ортаны қорғау комитетіне жүктелген.

Табиғат ресурстары адамзаттың жасауы үшін табиғат қойнынан алып пайдаланатын түрлі заттар. Оларға: топырақ құнарлығы, өсімдіктер түрлері, су, кен, орман, көмір, мұнай, адамзат техникаларға энергия көзі болған түрлі жанатын заттар, жабайы өсімдік және жануарлар, адамзатқа қосымша қоректік болған т.б. кіреді. Солай етіп табиғи ресурстар адамзат қауымының материалдық базасын жарататын бір бүтін дене болып есептеледі.