ОҚЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ 6-тапсырма. Мәтінді оқы. Қою қаріппен берілген сөздердің мағынасын
Енисей өзенінің бойынан құпия жазуы бар құлпытастар табылғаны тура-
лы алғашқы хабарды Н. К. Видзен, С. У. Ремезев айтқан. Сондай-ақ Сібірде
Д. Г. Мессершмид те ақпарат берген. Олар құпия жазулар туралы деректерді
анықта. Төменде берілген кестені толтыр.
айдауда жүрген швед офицері И. Т. Страленберг пен немістің белгілі ғаль,
ЖА:
XVIII ғасырдың бас кезінде жазған мақалалары мен хаттарында келтірген. Бул 7-т
жазулардың құпиясы бір жарым ғасырға жуық ашылмады. Ғалымдар қанша
үңілсе де, оның әліпбилік негізін таба алмады. Сондықтан алғашқыда олар руна (белгісіз) жазу деп аталды. Алайда ғылыми зерттеулер олардың түркі жазулары екенін анықтады.
​заполнить таблицу

Алғашқы адамдар тобыры — адамдардың тас дәуіріндегі тіршілік үшін бірлесіп күресу қажеттілігінен туған алғашқы тобы. Археологияда төменгі және орта палеолит дәуірін, антропологияда архантроптар — питекантроп, синантроп, атлантроп, Гейдельберг адамдарының өмір сүрген кезеңін қамтиды. Б.з.б. 1,9 млн — 36 мың жыл аралығында үңгірлерде өмір сүрген, отты пайдалана білген. Тастан, ағаштан, сүйектен құралдар, қарулар жасаған. Табиғатқа толық тәуелді болған Алғашқы адамдар тобырына ұжымдасу адамдарға қорғануды, шабуыл жасауды, аң аулауды, жиын-терін жүргізуді, ұрпақ жалғастыруды үйретті. Рудан бұрынғы бұл әлеуметтік құрылымның өзгешелігі — қоғамдық қатынастар қалыптаспаған, әлсіз болды, қауым-үй шаруашылығы болмады, туысқандық қатынас тым қарапайым сипат алды. Сонымен қатар бұл құрылымға неке байланыстарының біршама реттелгендігі тән. Алғашқы адамдар тобырының мекендері Қазақстанда Сарыарқадан, Батыс және Оңтүстік Қазақстаннан, Жетісудан, Балқаштың солтүстік өңірінен табылды.

АТА-АНАҢДЫ ҚҰРМЕТТЕ

Қаперіңде сақта ұлым,

Ата-анаңды ренжітпе.

Сыйлаған саған өмірді,

Ата-анаңды құрметте.

Бұл өмір саған бір келер,

Қадірін біл сол сәтте.

Өткізіп алма уақытты,

Келмейді қайта бір рет те.

Әкең ғой сенің тірегің,

Анашың болса тілеуің.

Тәй-тәй басқан кезіңнен,

Қолыңнан демеп жүрер кім?

Болса да сені әлдилеп,

Өсірді анаң мәпелеп.

Қадірін біл ананың,

Барында сыйла құрметтеп.

Балам деп соғар жүрегі,

Алладан өмір тіледі.

Ақылды болсын балам деп,

Тәрбиесін береді.

Құлақ сал балам сөзіме,

Әкеңнің тыңда ақылын.

Ата-ана деген екінші,

Алладан кейін тұрады.