І. Оқылым Жолаушы – белгілі бір мақсатпен жол жүруші, сапар шегуші адам. Қазақ халқының
дәстүрлі ұғымында «жолаушы өз үйінен қырық қадам ұзап шыққан соң мүсәпір»
делінеді. «Мүсәпір» араб тілінде жолаушы деген ұғымды білдіреді.
Сайын далада жолаушыға жолыққанада оған жол көрсетіп, жөнсілтеп, ел мен жердің
жайынан хабар беруге міндетті. «Жолаушы азығы жолда» деп білген жолаушы
ешқашан жолсапарға мол азық, ауырзат алып шықпаған. Жолаушы ауылға қонуға
келсе, баса-көктеп кірмей, алдымен алыстан дауыстап, рұқсат сұраған. Жолаушы
даладан қоскөрсе де, міндетті түрде бұрылып, онда адам болсын-болмасын дәм
татқан. Қаралыа уылға да түсіп, аттан уытиіс болған.
«Қырықтың бірі – Қыдыр» деп санаған қазақтар үйіне келген бейтаныс жолаушыға
ықылас, құрмет танытып, қонақ етіп күтсе, байлық пен ырыздық келеді. Ал
жолаушыны сыйламаса, несіп-ырыздығына кесірі тиеді деп сенген. Көшпелілер
қоғамында жолаушы кеңдаладағы оқиғалар туралы хабарды жедел жеткізуші,
ақпаратты алмастырушы міндетін атқарған. Қазақ халқы жолаушыны аса
құрметтеген. Жолаушы жүрген адам кездессе, оны үйіне әкеп, шай беріп, -көлігін
жайлап, көмектесіп отырған. Жолаушыдан бата алатын болған. Көшпенді өмір
кешкен бабаларымыз жол жүрудің жайын жақсы білген.
Халқымызда жолаушыға қатысты көптеген мақал-мәтелдер бар. Мысалы, «Жолы
болар жігіттің желі оңынан соғады» десе, «Жалғыз жүрсең, жолмен жүр, жолдан
жолдас қосылар. Жолдан жолдас қосылса, жолың болмас несі бар» деп жақсы
жолдастың қасиетін айтқан. «Жолаушыны жол сынайды» деген мақалдар алыс сапар
ауыртпалығын білдірген.
1 Мәтіннің стилі мен жанрын анықта.( )
3. Қарамен жазылған сөздердің мәнін түсіндір және аудар ( )
4. Мәтіндегі мақал-мәтелдерді көшіріп, түсінігінді жаз( )
1
2
3
4
5
ІІ. Жазылым
А) Берілген тақырып бойынша 5 сөйлем құрастырындар ( )
«Қазақ жазуының даму жолы»
1.
2.
3.
4.
5.
Б) « Көшпенділер мәдениеті» берілген тақырып бойынша сұрақтарға жауап
беріндер ( )
1.Ұлы даланы қандай тайпалар мекендеген?
2.Еуразия даласындағы тұңғыш империяны кімдер құрды?
3.Хандар мемлекет басқаруда кімдерден ақыл- кенес апды?
4.Қазақтың халық күнтізбесі бойынша жыл атауларын жаз
.
5. І.Есенберлин « Көшпенділер» трилогиясының бөлімдерінің атаулары.
1 бөлім
2 бөлім
3 бөлім
«Ұлы Отан соғысының батырлары» тақырыбына диалог құрастыру.
Мұрагер: Қазақ әдебиетінен үй тапсырмасына берілген «Ұлы Отан соғысының батырлары» тақырыбына баяндама дайындадың ба?
Мұхаммед: Ия, әрине, дайындадым. Ал сен ше?
Мұрагер: Мен де дайындадым. Сен кім туралы деректер таптың?
Мұхаммед: Мен екі мәрте Кеңес Одағының батыры Талғат Бигелдинов туралы баяндама дайындадым.
Мұрагер: Мәссаған! Мен де Талғат Бигелдинов атамыз туралы ақпарат таптым.
Мұхаммед: Ендеше бір – бірімізді тексеріп көрейік!
Мұрагер: Жақсы, тексерсек, тексерейік.
Мұхаммед: Талғат Бигелдинов 1938 жылы қайда және қандай оқу орнына түседі?
Мұрагер: Фрунзе қаласында орналасқан аэроклубқа оқуға түседі.
Мұхаммед: Дұрыс. Ал Балаш әскери авиациялық мектебіне оқуға қай жылы аттанады?
Мұрагер: 1938 жылы. Енді мен сұрап көрейін. Қай уақыттан бастап соғыса бастайды және қандай ұшақпен әскери тапсырмаларды орындайды?
Мұхаммед: 1943 жылдың қаңтар айынан соғыса бастайды. «Ил-2» штурмовигімен әскери мақсатпен 305 ұшу жасайды.
Мұрагер: Бәрекелді, өте жақсы жауап. Қандай ерлігі үшін екінші мәрте Кеңес Одағының батыры атағын алды?
Мұхаммед: Бұл сұрақтың жауабын ұзақ жаттап, есте сақтауға тырыстым. Ол эскадрильяны шебер басқару мен Краков, Оппельн, Катовице, Бреслау, Берлин қалалары үшін шайқастардағы көрсетілген әскери ерлігі үшін өз атағын алды.
Мұрагер: Жарайсың, достым! Дайындығымыз жақсы сияқты?
Перевод:
9 Мая мы не учимся,потомучто что,Для меня День Победы очень важный и торжественный день. Это действительно праздник со слезами на глазах. Это слезы боли за ушедших воинов. И слезы радости и гордости за одержанную победу над злом. Плохо, что в наше время не все дети прилежно учат историю. Многие даже не знают о ужасах и страшных событиях, происходивших в военное время. Солдаты защищали будущее нашей страны. Благодаря им мы сейчас можем жить, учиться, работать, растить и воспитывать детей. Погибшие воины подарили счастье и процветание нашей общей Родине. И, чтобы отданные жизни не были напрасны, мы должны соответствовать. Необходимо беречь свою Родину.