 Оқылым Жолдың аты жібек саудасына байланысты шыққан. Жібек мата дайындау үшін табиғи жібек талшықтары керек. Табиғи жібек талшықтары тұт жібек көбелегінен алынады. Ересек көбелек жапырақ бетіне жұмыртқалайды. Ол жұмыртқаларды жұлдыз құрт немесе жібек құрты деп атайды. Жұлдыз құрт тек тұт ағашының жапырақтарымен қоректенетін болғандықтан, оны тұт жібек құрты немесе тұт көбелек деп атаған. Жібек халықаралық саудаға шығарылғанымен, оны өндіру жолын Қытай үкіметі өте құпия сақтаған. Соған қарамастан, құпия өндіру тәсілін Қытайдан жасырын түрде алып шыққандар болған. Олар жібек құртын қуыс қурайдың ішіне тығып, әйел адамдардың шашының арасына жасырған. Жібек жолы Қытай жеріндегі Хуанхэ өзенінің аңғарындағы аудандардан басталады. Ол Ұлы Қытай қорғанының батыс шетінен, Іле өзенімен Ыстықкөлге жетеді. Жол осы арада батысқа және солтүстік-батысқа қарай шығу үшін оңтүстік, солтүстік бағыттар болып тармақталады.

1. Мәтінге тірек болатын сөздерді табыңыз. [1]
a) Жібек жолы, бағыт, Ыстықкөл
b) Жібек жолы, жібек саудасы, жібек құрты+
c) Жібек талшықтары, жұлдыз құрт, сауда
d) Өндіріс, Қытай, Хуанхэ өзені

2. Мәтіннің негізгі идеясына сәйкес келетін тұжырымды анықтаңыз. [1]
a) Жібек көбелегінің жұмыртқалауы
b) Жібек матаның дайындалу жолы
c) Жібек саудасы+
d) Халықаралық сауданың дамуы

3. Берілген сөздердің мәтіннен естіген баламасын жазыңыз. [2]
a) азықтанатын -
b) естияр -
c) қамалының -

4. Мәтіннен ауыспалы осы шақта тұрған 3 етістікті табыңыз. [1]
1.
2.
3.

5. Дайындау, шығару, өндіру етістіктерін жедел өткен шаққа айналдырып жазыңыз. [1]

6. Басталу, жету етістіктерін ауыспалы келер шаққа айналдырыңыз. Оларды қатыстырып екі сөйлем құраңыз. [2]

 Жазылым
Берілген тақырыптардың бірін таңдап, эссе жазыңыз. Жазба жұмысында сөздердің орфографиялық, үндестік заңдарына сай жазылуына, сөйлем соңындағы тыныс белгілердің орынды қойылуына мән беріңіз. [7]

1. «Туған жерімнің қазба байлығы»
2. «Қоршаған ортаға менің көзқарасым»
Соч

Иә, сонау заманнан беріге жеткен бұл сөздің мағынасын бәріміз білгенмен, құрамындағы сандарға баса назар аудармайтынымыз жалған емес. Сөзді оқып "алты адам сөзге келсе – істің қайыры болмайды, ал, төрт адам біріксе – тасы жеті қат жер астында жатқан қамалды да алады" деп ұғынуымызға болады. Дегенмен, аталы сөздің астарына үңіліп, нақты не түсіндіргісі келгенін білуіміз шарт. Алты саны – біз үшін Алаш сөзімен үндес. "Алаш" қалың қол, мыңды білдіреді. Яғни, көпті, жүз үй адамын, бүтіндей бір қазақты меңзейді. Демек, бұл сөзде "алты саны" санның, мөлшердің емес, сөздің мәнін түсіндірді. Енді, "төрт" санына назар аударсақ, бұнда – тек бір үй мүшелерін айтқысы келген. Мысалы, бір шаңырақта төрт адам болса – атасы, енесі, келіні, отағасы, баласы. Міне, бұл – бір шаңырақ астындағы төртеу дегенді білдіреді. Төртеу – бір үйден асып әріге бармайды. Алтау – ол көп. Мың болуы мүмкін, он мың болуы мүмкін. Алтаудың түгелі – Алаштың тыныштығы, берекесі, ынтымағы. Ал, төртеудің түгелі – шаңырақтың берігін білдіреді.

Мәтінді оқып, мазмұн бойынша шағын жоспар құрыңыз.

Сол күні қазақтың ең әдемі аруы атағы үшін 21 үміткер сынға түсті. Көркіне ақылы

сай қаракөз қыздарымыздың барлығы да жеңістен үмітті. Алайда, елдің ең сұлу аруы атану

үшін бойжеткендерімізге жеңіл болған жоқ. Байқауға қатысушыларға қойылған талаптар

өте жоғары болды. Бұл сайыста арулар сұлу әрі көрікті ғана емес, сондай-ақ ана тілін

құрметтейтін, тарихын, салт-дәстүрін білетін, әдебиет пен мәдениеттен хабары болуы

шарт.

Байқау бірнеше кезеңнен тұрды. Мұнда бойжеткендер шығармашылық және

зияткерлік белсенділіктерін көрсетті. Сынға түскен аруларымыз сондай-ақ, қазақ эстрада

жұлдыздарымен бірге ән шырқап, би билеп, өнерлерін паш етті. Арулардың өнерін белгілі

тележүргізуші

Айгүл Мүкей, отандық опера примасы Нұржамал Үсенбаева, ақын Айнұр

Тұрсынбаева, байқаудың продюсері Баян Есентаева, театр және кино актері Гани

Құлжановтар бағалады.

«Қазақ аруы» байқауының бас жүлдесі 20 жасар мангыстаулық Гүлназ Жолановагастолько много за