Оқылым
1.
Мәтінді оқып, мазмұны бойынша сұрақтар дайындаудар.
«Фантастика сові грек тілінен аударғанда «қиялдау» (phantasia), «кие
үөнері» (phantastike) деген мағынаны білдіреді. Бұл - шындық өмірден ерек
меленетін табиғаттың тылсым күштері және жаңа техникалық құралдардын
гажайып құпия сырлары мен мүмкіндіктері туралы қиялдан туындайды.
Сондықтан фантастикада екі түрлі бағыт бар. Біріншісі - орта ғасырдан бері
келе жатқан жердің асты мен үстіндегі сиқырлы, тылсым күштердің адамзат
әміріне ықпалын көрсететін бағыт. Екіншісі - жаңа техникалық құралдар
арқылы жаратылыстың құпия сырларын пайдаланып, болашаққа болжам
жасайтын ғылыми басымдыққа ие бағыт. Осы бағытта жазған жазушы-фан-
тастардың болашаққа жасаған болжамдарының кейбірі шынайы өмірде орын
далып жатқаны белгілі.
Ғылыми фантастика (ағылшынша «science fiction» - ғылыми болашақ) -
ХХ ғасырда көркем әдебиетте, сондай-ақ кино, кескіндеме, т.б. өнер сала-
ларында қалыптасқан жанр. Ғалым К.Г.Фрумкин: «Ғылыми фантастика
техникалық, тарихи, әлеуметтік тұрғыда болғанымен, онда сиқыр күші
кездеспеуі тиіс. Себебі ғылыми фантастикада ғылым мен техника жетекші
орынға ие», - деген,
Fылыми-фантастикалық шығармаларда міндетті түрде ғылыми-техни
калық жетістіктердің адам өміріне әсері көрсетіліп, көбіне басқа ғаламшарға
саяхат пен аспан әлемінде орын алған оқиғалар, роботтар, жаңа технологиялар
сипатталады. Жаңа техникалық құрылғылардың пайда болуы және ғылым
саласындағы түрлі жетістіктердің нәтижесінде ғылыми фантастиканың, асаң
түрлері пайда болуда.
(group global.org syrtky anturazh-turgysyndagu gulumi fantastika
Жазылым
Кос жазба күнделігі» арқылы мәтіндегі негізгі ұғымдарға түсіндірме жазыңдар.
үзінді
Түсіндірме (комментарий)
Панорамалық зал ортасында 17 жапырақтан тұратын, 17 әртүрлі әлем діндерінің уәкілдерінің қолы қойылған ағаш глобусы орналасқан. Ал қасында монументті жасау ойы туындаған Қазақстан Республикасы Президенті Нұрсұлтан Назарбаев алақанының ізі бар. Егер алақанға қолды қойып, арман-тілек тілесе орындалады деп айтылады. Күшті қарқынды даму қалаға астананы ауыстыру туралы шешімді қабылдағаннан кейін келді. 10 жыл ішінде Астана өзінің өзгеше және заманауи көркін табуына бұл оқиғаға міндетті. Қала көз алдында өсіп жатыр. Бұл жергілікті тұрғындарды ғана емес, сонымен қатар, астана қонақтарын қуантады. Әрбір біздің қалаға келуіңізде, сіз барлық жаңа объектілердің куәгері ретінде, астананың қалай қарқынды өсіп және өзгергеуіне таңдана қарайсыз.
Найман мемлекеті.
Найман мемлекеті Найман ұлысы, Найман хандығы, 11 – 13 ғасырларда Қазақстанның шығысында өмір сүрген. Негізгі аумағы Ертістен Орхонға дейінгі Алтай мен Хинган таулы өлкесін қамтыды.
Батысында Ертіс өзеніІ бойындағы қаңлылар, солтүстігінде қырғыздар, шығысында Орхон, Селенга бойын алып жатқан керей, меркіттермен және оңт-нде Ұйғыр, Ся жұртымен іргелес тұрды. Жазба деректер бойынша алғашқы билеушілері 1143 жылдан бастап белгілі. Найман мемлекеті 12 ғасырдың аяғында билік еткен Инаныш Білге Бұқа хан тұсында нығайды. Ұлы Жібек жолында орналасқан. Найман мемлекетінің [2] көрші елдермен саяси, сауда байланыстары жақсарды. Рашид әд-Дин “Наймандардың хандары қадірлі, қуатты, олардың халқының саны көп, әскері де қуатты болды” деп жазды. Найман мемлекетінің хандары мұрагерлік жолмен сайланды. Белгілі тайпа билеушілері, батыр, қолбасшылары хан кеңесінің құрамына кірді. Хан ұлыс жасағының бас қолбасшысы болды. Ұлыста іс қағаздары жүргізіліп, хан жарлықтары хатқа түсіріліп, оған ханның төрт бұрышты алтын мөрі (таңба) басылған. 12 ғасырдың аяғынан бастап Найман мемлекетінің хандары “Бұйрық”, “Күшлік” деп аталды. Инаныш Білге өлген соң, оның екі ұлы Таян хан мен Бұйрық хан таққа таласып, Найман мемлекетін екіге бөлді. Екі иелікке бөлінген ұлыстың әрқайсысы өз алдына дербес әрекет етіп, өзара қырқысты. Бұл ішкі саяси дағдарыс Шыңғыс хан әскери күшінің артуымен тұстас келді. Шыңғыс хан және керейлер ханы Тоғрыл (Уаң хан) бастаған қол 1199 жылы Бұйрық ханның, 1204 жылы Таян ханның ұлысын басып алды. Олардың Жамұқа бастаған тайпалар одағының күшімен бірігіп, моңғолдарға қарсы тұрмақ болған әрекеттері нәтижесіз аяқталды. Жетісу жеріне келіп, Найман мемлекетін саяси-әлеум. жағынан қайта күшейтуге тырысқан Таян ханның ұлы Күшлік ханды Шыңғыс ханның Жебе бастаған қолы өлтірді.