Оқыту пәні
Қазақ әдебиеті
Оқулық
Қазақ әдебиеті. Жалпы білім беретін мектептің 6-сыныбына арналған оқулық. –Алматы: «Мектеп» ба Керімбекова Б.,Мұқанова Ж.
Сабақтың тақырыбы
Б.Момышұлы шығармаларындағы туған өлке
Оқу мақсаттары
6.2.4.1 әдеби көркемдегіш құралдарды пайдаланып шығармадағы табиғат көрінісін, оқиға орнын, кейіпкер бейнесін сипаттап жазу.
Жұмыс бағытының
реті
Ресурстар
(мұғалім толтырады)
Оқыңыз
1-тапсырма. Бауыржан Момышұлының өмірбаянымен танысу (немесе Б.Момышұлы туралы қызықты деректерді көру)
Ат ауыздығымен су ішіп, ер етігімен су кешкен заманда жауға қарсы шығып, елін, жерін қорғаған айбарлы да айбынды, ер жүрек, қаһарман батырларымыз қаншама десеңізші. Осындай батыр болмысты, қайсар рухты биік тұлғалардың бірі - Кеңес Одағының батыры, халық қаһарманы, аты аңызға айналған даңқты қолбасшы, жазушы - Бауыржан Момышұлы.
Жырламай тұра аламын қалай мұны,
Жеріме жолатпаған мұң – қайғыны.
Қаһарман, жазушы, ақын дана азамат,
Бауыржан Момышұлы – ел айбыны.
Бауыржан Момышұлы атамыздың туғанына 100 жыл толып отыр. Батыр атамыздың батырлық, ерлік, қаһармандық істеріне, шығармашылығына арналған «Батыр – Бауыржан» атты сабағымызды бастаймыз.
Қазақ халқының аты аңызға айналған батыр ұлы даңқты қолбасшы, халық қаһарманы Бауыржан Момышұлы 1910 жылы Жамбыл облысы, Жуалы ауданының Көлбастау елді мекенінде дүниеге келген. 7 жылдық мектепті бітіргеннен кейін біраз уақыт мұғалімдік қызмет атқарды. Сонан кейін бір жарым жыл әскери міндетін өтеп, запастағы командир атағын алады. Туған ауылына қайтып оралған соң қаржы мекемесінде қызмет атқарып қайтадан Қызыл Армия қатарына шақырылып, түрлі әскери бөлімдерде командир болады. 1941 жылы Бауыржан Момышұлы даңқты генерал – майор И. В. Понфиловтың басшылығымен Алматы маңында жасақталған
316 атқыштар дивизиясының құрамында майданға аттанады. Майдан даласында ерен ерліктің, қаһармандықтың үлгісін танытқан
Бауыржан Момышұлы ерекше көзге түседі. Соғыстан кейін Кеңес әскери - бас штабының жоғарғы әскери академиясын бітіреді. Содан кейін Кеңес Әскери академиясында сабақ береді. Қан майданда ерлік көрсеткен батыр болмыстың жарқын үлгісі, жазушы халық қаһарманы Бауыржан Момышұлы 1982 жылы 72 жасында қайтыс болды.
2- тапсырма. Бауыржан айтқан даналы сөздерді жаттап алыңдар
1. Именіп жүріп көрген игіліктен
Қарсыласып жүріп көрген бейнет артық.
2. Өз ұлтын сыйламау, оны мақтаныш етпеу – сатқындықтың белгісі.
3. Мұратыңа жеткенше,
Дос – дұшпанға сыр берме.
4. Үміт өрге тартады,
Үмітсіздік көрге тартады.
5. Әділдікті мойындау – адал кісінің ісі.
6. Тіл байлығы, тіл тазалығы - ұлт мақтанышының белгісі
Ер есімі – ел есінде
Кері байланыс:
орындалған тапсырманы оқушы электронды пошта немесе «WhatsApp» мобильді қосымшасы арқылы жібереді.
Тойбастар - қыз ұзату, үйлену, т. б. тойларда айтылатын өлең түрі. Үйлену тойының ең соңғы күнінде жігіттер мен қыз-келіншектер жиналып, қоштасу кешін өткізеді. Сол кеште жастар жағы әр түрлі ұлттық ойындар ойнап, көңіл көтеріп өлең айтады. Той аяқталғанда тойбастар әні айтылады. Тойбастардың мазмұн-мақсаты той иесін мадақтап, отбасы құрғалы отырған екі жасқа игі тілек, бата, ақыл-кеңестер айту. Айтушының қабілетіне қарай жаттанды өлең түрінде де, жанынан шығарылып та айтыла береді. Өлең құрылысы, ұйқасы көбінесе қара өлең, жыр үлгісінде келеді. Тойбастар шілдехана, сүндетке отырғызу тойларында, үй-ішінің, ауылдың, қаланың басқа қуаныш-қызықтарында айтылады. Тойбастар жиын-тойдың аяқталғанын, бірақ қуаныштың алда да жалғаса беретінін білдіреді. Сыңсу - қыз ұзату дәстүріне байланысты туған тұрмыс-салт жырларының бірі.Бұл - қыздың ұзатылар алдындағы ел-жүртымен, ағайын-туыс, құрбы-құрдастарымен, туып- өскен жерімен қоштасуы ретінде айтылады. Сыңсуды ұзатылатын кыздың сіңлілерімен не жеңгелерімен үй-үйді аралай жүріп белгілі әуенмен айтатын болған. Сыңсудың өлеңін ақындар немесе қыздардың өздері шығарған. Ұзатылып бара жатқан қыз сыңсу арқылы жұртқа өзінің мұңын, қайғы-қасіретін жеткізген.
Асыланбек: – Сәлем,Сара.Жаман емес,өзіңде ше?
С: – Жақсы.Үй іші қалай?Олармен көріспегелі көп болды.
А: – Бәрі аман-есен.Олар да сені сағынып жүр.
С:– Сәті түскенде барып қайтармын.
А: – Сара,бір сұрақ қойсам бола ма?
С: – Әрине.Бірақ,сабаққа қатысты болса...
А: – Жоға,мүлде ол туралы емес.Менің екі ағамның да өз отбасылары бар және олар ата-анамыздан бөлек тұрады.Әпкем жақында тұрмысқа шығады.Ең кішісі менің де өз шаңырағымды құруым керек... Сонда анам мен әкемнің қасында кім қалмақ?Біз оларды жалғыз тастап кепеуіміз керек қой...
С: – Әрине,сен қара шаңырақта қаласың.Өйткені,сен отбасыларыңдағы кенжесісің.
А: – Неге кенжесі қалуы керек?
С: – Қазақ отбасында кенже ұл – қара шаңырақ иесі.Ал,қара шаңырақ деген ата-анаң құрған шаңырақ. Қазақта кенже ұл ерекше мейіріммен өседі. Атадан қалған ұяның жылылығын ұстау шаңырақ иесі – кенже балаға жүктелер міндет.Осыны есіңде ұста.
А: – Түсіндім.Қара шаңыраққа ие болудан қашқаным емес...Жәй ғана мені мен де ағаларым секілді бөлек кетсем,ата-анамның қасында кім қалмақ деген ойлар мазалаған еді.Жауабың үшін көп рахмет!
С: – Оқасы жоқ.Сендей ұлдары бар көкем мен анам қандай бақытты.Осы бетіңнен тайма,Асыланбек!
А: – Әрине!Келесі кездескенше!
С: – Сау бол!