Біздің елімізде қоршаған ортаны корғау бүкіл мемлекеттік міндет болып табылады. Табиғатты корғау және табиғат ресурстарын тиімді пайдалану жөніндегі зандардың талаптарына сәйкес салаларды дамытудың жоспарларын, жаңа объектілерді жобалауды, салуды жоспарлағанда табиғат корғау шараларын жүзеге асыру барлық министрліктерге, кәсіпорындар мен ұйымдарға міндеттелген.
Табиғат экологиялык процестерде байланыстырушы буын болып табылады, сондықтан аса сақтык жасап, қандайда болсын шаруашылық шешімдерінің зардаптарын көре білу керек.
Қалалар мен елді мекендерді, өндірістік және тұрғын аудандарды жобалағанда олардың бас жоспарлары мен жобаларында табиғат ортасының барлық элементтерін корғау мен қалпына келтіру жөніндегі тиісті шаралар міндетті түрде қарастырылуға тиіс.
Табиғаттың шынайы келбетін сактауды қамтамасыз етуде құрылыс-құрастыру жұмыстары өндірісіне маңызды орын беріледі, өйткені жете ойластрылмаған жұмыс әдістері орны толмас зардаптарға ұрындырады, мәселен, ормандардың және жас көшеттердің жойылуына, ортаның өзгеруіне, жерасты және жерүсті суларының режимін, ортаның экологиялық тепе-тендігін бұзуға әкеліп соғады.
Табиғатты қорғау шараларын инженерлік-геодезиялык іздеулер кезеңінен бастап жүзеге асыра бастау кажет. Көлік жолдарының құрылысы бұрын бар болмаса болашақта жоспарлы түрде салынатын немесе салынып жатқан тұракты, уақытша жолдарды да іске жаратуды ойластыру керек. Геодезиялық дайындық кезінде орманды орынсыз аршып жол сала беруге, ағаштар шығыны болуына жол берілмеуге тиіс. Іздеу жұмыстары жүргізілгенде шөгуге бейім жерлерді шамадан тыс көп суландыруға және кешкіндердің пайда болуына бөгет жасайтын және баска да қажетті шараларды ойластыру керек. Іздеу жұмыстары аякталғанынан кейін шурфтарды және баска косымша казылған жерлерді калпына келтіру жұмыстары жүргізіледі.
Қазіргі заман табиғатты қорғаудың міндеті болған табиғат ресурстарын тиімді пайдалану сырт ортаны түрлі ластанудан сақтау, табиғи байлықтарды сақтау мемлекетімізде қоршаған ортаны қорғау комитетіне жүктелген.
Табиғат ресурстары адамзаттың жасауы үшін табиғат қойнынан алып пайдаланатын түрлі заттар. Оларға: топырақ құнарлығы, өсімдіктер түрлері, су, кен, орман, көмір, мұнай, адамзат техникаларға энергия көзі болған түрлі жанатын заттар, жабайы өсімдік және жануарлар, адамзатқа қосымша қоректік болған т.б. кіреді. Солай етіп табиғи ресурстар адамзат қауымының материалдық базасын жарататын бір бүтін дене болып есептеледі.
Күн жүйесі Күннен және онымен гравитациялық күштердің әсерімен байланысты болатын аспан нысандарынан тұрады, олардың барлығы шамамен 4,6 млрд жыл бұрын алып молекулалық бұлттың құлауының нәтижесінде пайда болған. Күнге ауырлық күші бойынша байланысты заттардың көп бөлігі дөңгелек орбитаға ие және тегіс дискте орналасқан - эклиптикалық жазықтықта орналасқан сегіз салыстырмалы планетада.
Төрт кішкентай ішкі планеталар: Меркурий, Венера, Жер және Марс деп те аталады, олар жер бетіндегі планеталар негізінен силикаттар мен металдардан тұрады.
Төрт сыртқы планета: Юпитер, Сатурн, Уран және Нептун, сонымен бірге газ алыптары деп аталады, олар негізінен сутегі мен гелийден тұрады және жер тобының планеталарына қарағанда әлдеқайда массаға ие. Екі ірі - Юпитер мен Сатурн негізінен сутегі мен гелийден тұрады; екі сыртқы планета - Уран және Нептун негізінен су, аммиак және метан сияқты мұздардан тұрады, оларды «мұз алыптары» деп те атайды.
Күн жүйесінде кішкене денелермен толтырылған екі аймақ бар. Марс пен Юпитердің арасында орналасқан негізгі астероид белдеуі силикаттар мен металдардан тұратындықтан, жер тобының планеталарына ұқсас. Нептун орбитасынан тыс мұздатылған су, аммиак және метаннан тұратын транс-Нептун нысандары орналасқан. Бұл аудандарда бес жеке объект - Керес, Плутон, Хумеа, Макемаке және Эрис - өз ауырлық күштерінің әсерінен дөңгелек пішінді ұстап тұруға жеткілікті үлкен, оларды ергежейлі планеталар деп атайды. Осы екі аймақтағы мыңдаған ұсақ денелерден басқа, Күн жүйесінің айналасында кішкентай денелердің басқа әртүрлі популяциялары, мысалы, кометалар, метеороидтар және ғарыштық шаңдар қозғалады.
Сегіз және үш ергежейлі алты планета табиғи спутниктермен қоршалған. Сыртқы планеталардың әрқайсысы шаң мен басқа да бөлшектердің сақиналарымен қоршалған.
Қоршаған ортаны қорғау
Біздің елімізде қоршаған ортаны корғау бүкіл мемлекеттік міндет болып табылады. Табиғатты корғау және табиғат ресурстарын тиімді пайдалану жөніндегі зандардың талаптарына сәйкес салаларды дамытудың жоспарларын, жаңа объектілерді жобалауды, салуды жоспарлағанда табиғат корғау шараларын жүзеге асыру барлық министрліктерге, кәсіпорындар мен ұйымдарға міндеттелген.
Табиғат экологиялык процестерде байланыстырушы буын болып табылады, сондықтан аса сақтык жасап, қандайда болсын шаруашылық шешімдерінің зардаптарын көре білу керек.
Қалалар мен елді мекендерді, өндірістік және тұрғын аудандарды жобалағанда олардың бас жоспарлары мен жобаларында табиғат ортасының барлық элементтерін корғау мен қалпына келтіру жөніндегі тиісті шаралар міндетті түрде қарастырылуға тиіс.
Табиғаттың шынайы келбетін сактауды қамтамасыз етуде құрылыс-құрастыру жұмыстары өндірісіне маңызды орын беріледі, өйткені жете ойластрылмаған жұмыс әдістері орны толмас зардаптарға ұрындырады, мәселен, ормандардың және жас көшеттердің жойылуына, ортаның өзгеруіне, жерасты және жерүсті суларының режимін, ортаның экологиялық тепе-тендігін бұзуға әкеліп соғады.
Табиғатты қорғау шараларын инженерлік-геодезиялык іздеулер кезеңінен бастап жүзеге асыра бастау кажет. Көлік жолдарының құрылысы бұрын бар болмаса болашақта жоспарлы түрде салынатын немесе салынып жатқан тұракты, уақытша жолдарды да іске жаратуды ойластыру керек. Геодезиялық дайындық кезінде орманды орынсыз аршып жол сала беруге, ағаштар шығыны болуына жол берілмеуге тиіс. Іздеу жұмыстары жүргізілгенде шөгуге бейім жерлерді шамадан тыс көп суландыруға және кешкіндердің пайда болуына бөгет жасайтын және баска да қажетті шараларды ойластыру керек. Іздеу жұмыстары аякталғанынан кейін шурфтарды және баска косымша казылған жерлерді калпына келтіру жұмыстары жүргізіледі.
Қазіргі заман табиғатты қорғаудың міндеті болған табиғат ресурстарын тиімді пайдалану сырт ортаны түрлі ластанудан сақтау, табиғи байлықтарды сақтау мемлекетімізде қоршаған ортаны қорғау комитетіне жүктелген.
Табиғат ресурстары адамзаттың жасауы үшін табиғат қойнынан алып пайдаланатын түрлі заттар. Оларға: топырақ құнарлығы, өсімдіктер түрлері, су, кен, орман, көмір, мұнай, адамзат техникаларға энергия көзі болған түрлі жанатын заттар, жабайы өсімдік және жануарлар, адамзатқа қосымша қоректік болған т.б. кіреді. Солай етіп табиғи ресурстар адамзат қауымының материалдық базасын жарататын бір бүтін дене болып есептеледі.
Күн жүйесі Күннен және онымен гравитациялық күштердің әсерімен байланысты болатын аспан нысандарынан тұрады, олардың барлығы шамамен 4,6 млрд жыл бұрын алып молекулалық бұлттың құлауының нәтижесінде пайда болған. Күнге ауырлық күші бойынша байланысты заттардың көп бөлігі дөңгелек орбитаға ие және тегіс дискте орналасқан - эклиптикалық жазықтықта орналасқан сегіз салыстырмалы планетада.
Төрт кішкентай ішкі планеталар: Меркурий, Венера, Жер және Марс деп те аталады, олар жер бетіндегі планеталар негізінен силикаттар мен металдардан тұрады.
Төрт сыртқы планета: Юпитер, Сатурн, Уран және Нептун, сонымен бірге газ алыптары деп аталады, олар негізінен сутегі мен гелийден тұрады және жер тобының планеталарына қарағанда әлдеқайда массаға ие. Екі ірі - Юпитер мен Сатурн негізінен сутегі мен гелийден тұрады; екі сыртқы планета - Уран және Нептун негізінен су, аммиак және метан сияқты мұздардан тұрады, оларды «мұз алыптары» деп те атайды.
Күн жүйесінде кішкене денелермен толтырылған екі аймақ бар. Марс пен Юпитердің арасында орналасқан негізгі астероид белдеуі силикаттар мен металдардан тұратындықтан, жер тобының планеталарына ұқсас. Нептун орбитасынан тыс мұздатылған су, аммиак және метаннан тұратын транс-Нептун нысандары орналасқан. Бұл аудандарда бес жеке объект - Керес, Плутон, Хумеа, Макемаке және Эрис - өз ауырлық күштерінің әсерінен дөңгелек пішінді ұстап тұруға жеткілікті үлкен, оларды ергежейлі планеталар деп атайды. Осы екі аймақтағы мыңдаған ұсақ денелерден басқа, Күн жүйесінің айналасында кішкентай денелердің басқа әртүрлі популяциялары, мысалы, кометалар, метеороидтар және ғарыштық шаңдар қозғалады.
Сегіз және үш ергежейлі алты планета табиғи спутниктермен қоршалған. Сыртқы планеталардың әрқайсысы шаң мен басқа да бөлшектердің сақиналарымен қоршалған.