Орындау уақыты 20 минут
1-тапсырма. Берілген мәтіндерді оқы. Олардың түрін, жанрын, стилін анықтап, кестеге
жаз.
Кенске ұрш амын
Ұшқан болар бул мын
Сонына ерем
Ер ғарыш кер ағаның
Апта түтіл ат мәті.
Ол ғарышқа ұшқалы
CORDED HET CH Cat. CITTI.
Сонша неткен күшті әрі
Еш апама тешканки,
Гүлге толты ас ваш ағы
Сонда да бар қатынастане,
Күнінен з ні за адлын
Ол кеткенде кыс еді,
Жер беті енді ешак тенбід
Катан жерге түседі?
Шыдады дайы еді не ткен бұлт
Ғарышкер
Данны даган жана сын даамдармен жакын
жургенге не жетсин! Ондайлармен жүздесіп,
бірге жүрудін аман мерекинав всіреді , санитішлі наші
кемтереді. АР- ның тонғыш гарыш кері, Халтын
қаһарманы Тош, тар Әуб асарошен бир сәт
садесе шанса кім аман де осындші шкі сын
айда болары сенсии Откен казактын ататын
норткүл дүниеге талдаан ткан Токтар
Олна дрогатыннан он бо нан батырласпен
три е асир передали неп карашли дальше
үлкен адамгерші деп шну ару жан емес
па, аз ин тын таныла таарвал кри Томстатр
Әубәкаров туралы ба з бетінше шан
адааг ан от А ты над ашгандаши дн. Онда
Бесететі Баладан бастша, енемецени дре дети
жени с беледі
Ток аннын депутат мемлекет қамырын төгрн
ретінде істер енгі лакти и етері дамлананае женен
дагалиев
2. батырларым - ыз тәуелдік жалғауының көпше түріндегі 1-нші жағы
3.ақындарым - ыз тәуелдік жалғауының көпше түріндегі 1-нші жағы
4.ғалымдарым - ыз тәуелдік жалғауының көпше түріндегі 1-нші жағы
5.Отаным - ыз -ды ыз ол тәуелдік жалғауының көпше түріндегі 1-нші жағы
6.табиғат - ы тәуелдік жалғауының 3-нші жағы
7.байлы - ғы тәуелдік жалғауының 3-нші жағы
8.жер - і тәуелдік жалғауының 3-нші жағы
батыл ата-бабаларымыз,қайратты батырларымыз,ойшыл ақындарымыз,ақылды ғалымдарымыз,Отанымызды құрметтеу,бай табиғаты,асыл байлығы,байтақ жері
надеюсь сойдет, лови)
Белгілі бір сөйлемнің синтаксистік құрылымына жанаспай, оқшау тұратын қаратпа, қыстырма, одағай сөздер.
Оқшау сөздер сөйлем ішінде басқа сөздермен грамматикалық байланысқа түспейтіндігі себепті олардан үтір немесе леп, сұраубелгілерімен дараланып тұрады.
Оқшау сөздер - сөйлем құрамындағы басқа сөздермен грамматикалық байланысқа түспейтін сөздер мен сөздер тіркесі. Оқшау сөздер сөйлемдегі басқа сөздермен грамматикалық байланысқа түспейді дегенде оның (оқшау сөздердің) сөйлем құрамындағы өзге сөздермен не қабыса, не матаса, не меңгеріле, не қиыса байланыспайтындығы ескеріледі. Сондықтан да олар сөйлем мүшесі қызметін атқара алмайды, сөйлемдегі өзге мүшелерден оқшауланып тұрады. Оқшау сөздер арқылы сөйлемнің мағынасы нақтыланады, автордың көзқарасы аңғарылады.
Мысалы: Бүгін Алматыда жаңбыр жауады. Меніңше, бүгін Алматыда жаңбыр жауады.
Бірінші сөйлемде бүгін Алматыда жаңбырдың жауатындағы үзілді- кесілді, нақты айтылса, екінші сөйлемде олай емес, ой топшылау, долбарлау ретінде беріліп тұр. Ондай мағынаны беріп тұрған, меніңше деген қыстырма сөз. Оқшау сөздерге қаратпа, қыстырма, одағай сөздер жатады.
Сөйлеуші тыңдаушының назарын өзіне аудару үшін қаратпа сөздерді қолданады. Кейде сөйлеушінің қарата айтып отырғаны адам болмай, жансыз заттар да болып келеді, бұл - көбінесе көркем әдебиеттекездесетін құбылыс. Мысалы, Тыңда, дала, Жамбылды! Тыңда, Қастек, Қаскелең, сөйлесін кәрі бауырың (Жамбыл).Қыстырмалар күмәнділікті, сенетіндікті, өкінішті, ренішті, сондай-ақ ойдың кімнің тарапынан екендігін білдіру үшін қолданылады. Қыстырмалар жеке дербес сөздер ыңғайында да, сөз тіркесі ыңғайында да, тіпті сөйлем ыңғайында да кездеседі. Мысалы, Өзің білесің, мен қазақ баласына жалынып жорғалап көргем жоқ-ты (М. Ә.)Одағайлар кісінің сезімін, көңіл-күйін білдіру қажет болғанда қолданылады. Мысалы, Япырай, ғажап екен бұнысы! - деді Балқаш. Уа, Қалиса жеңгей, аманбысың! (С. М.)[2]