ответьте на вопросы по тексту 1. Жазушының алғашқы шығармасы қалай аталады?
2. Бұл шығарма қандай атпен қайта басылды?
3. “Қан мен тер” туындысы не жайлы?
4. Ә. Нұрпейісов кімнің шығармаларын қазақ тіліне аударған?
текст
Әбдіжәміл Кәрімұлы Нұрпейісов – Қазақстанның халық жазушысы, қоғам қайраткері. Ол Қызылорда облысы Арал ауданында туған. 1941-1945 жылдары Ұлы Отан соғысына қатысқан. Майдангер жазушы Ұлы Отан соғысынан оралған соң “Курляндия” атты романын жазды. Роман кейін толықтырылып, ықшамдалып, “Күткен күн” деген атпен қайта басылып шықты. Шығармада халықтар достығы, адамдардың адамгершілігі, батырлық қасиеттері туралы сөз болады. Жазушы экология тақырыбында шығармалар жазған. “Қан мен тер” романында халықтың тұрмысы, әлеуметтік өмірі, Арал өңірінің жағдайы туралы жазған. Ә. Нұрпейісов А.Чехов, М.Горький, Назым Хикмет, А.Кэсон шығармаларын қазақ тіліне аударған.
қызыл кітабы деп аталады, себебі қызыл түс шын мәнінде қауіпті сигнал дегенді білдіреді. ол барлық осы қауіпке назар аударып, оның жарықтығын ескереді, бұл жағдайда ға барлық өсімдіктер мен жануарлар түрлерінің қайтыс болуымен болатын ауыр салдар туралы ескертеді.
қызыл кітабын 1966 жылы халықаралық табиғатты қорғау одағы құрған. швейцария морг қаласында сақталған. онда қамқорлық пен қорғауға мұқтаж өсімдіктер мен жануарлар туралы барлық деректер бар.
кітаптың әрбір беті өзінің түсіне ие. бұл түстер: қара, қызыл, сары, жасыл.
қара - қазірдің өзінде жойылған (теңіз сиыр, көгершіндер және басқалар).
қызыл қаупі бар түрлер (қар барысы, қызыл қасқыр, амур жолбарығы).
сары - сирек кездесетін түрлер (қызғылт фламинго, гусель).
жасыл қалпына келтірілген түрлер (өзеннің бесігі, қылшық).
– Кемедегі тышқан тескен тесікті құйрығыммен бітедім. Ұзақ уақыт суда тұрған денем, мұздап, суық жануарға айналдым. «Жақсылығыңды қайтарамын» деп уәде еткенсің. Енді соны орында. Дүниедегі қаны ең тәтті мақұлықты қорегім ет, – дейді. Пайғамбар келіседі.
– Бірақ ненің тәтті екенін қалай білемін? – дейді.
– Масаны жұмсайық. Сол тауып келсін. Қан соратын сол ғой, – дейді жылан.
Пайғамбар масаны жұмсайды. Маса бар мақұлықтың қанын сорып көреді. Ең тәтті қан адамның қаны екен. Іздегенін тауып, кері қайтады. Жолда оған қарлығаш кездесіп:
– Ей, маса, қайда асықтың? – дейді.
– Ең тәтті қанды таптым. Соны жыланға айтпаққа асықпын.
– Иә, кімнің қаны тәтті екен?
– А ң.
– Маған да дәмін татқыз, байқап көрейін, – деп өтінеді.
– Мақұл, – деп маса тілін шығарғанда, қарлығаш тілін жұлып алады. Тілінен айрылған маса ызыңдап, Нұх пен жыланға келеді.
– Тәтті қан таптың ба? – дейді пайғамбар. Маса ызыңдап тұра береді. Ешкім тілін түсініп болмайды. Сол кезде қарлығаш келіп:
– Маса маған кездескенде құрбақаның қаны тәтті деген. Бұл соны жеткізе алмай тұр, – дейді. Жылан бір қулықтың болғанын іштей сезеді. Сосын қарлығашқа:
– Маса неге сөйлемейді? Оған не болды? – деп сұрайды.
– Бақа қанының тәттілігі сондай, маса қомағайлықпен өзінің тілін жұтып қойған, – дейді қарлығаш. Пайғамбар жыланға қарап:
– Ал, жылан, масаны жұмсап, қандай мақұлықтың қаны тәтті екенін білдің. Енді қорегің құрбақа болсын, – деп дұға жасайды да кетіп қалады. Сол кезде жылан ызаланып, қарлығашқа тап береді. Ол жалт береді. Құйрығы жыланның аузында кетеді. Содан бастап қарлығаштың құйрығы айыр болып қалыпты.
Нұхтың дұғасы қабыл болып, жылан бақаны азық етіпті. Нұх қарлығашқа риза болып:
– Ұрпағымды жыланның азуынан сақтадың. Бұдан былай көктемнің жаршысы бол! Мамыражай мезгіл сенімен бірге келсін! – деп бата береді.
Тәтті қанға ынтық болған маса содан бері адам қанына үйір болады. Ал, бақа «мені жыланға азық етті» деп, түнде маса аулайды екен.