Тітіркенгіштік (сезімталдық) - бұл ағзаның сыртқы әсерге сәйкес жауап қайтару кезіндегі тірі ағзалардың жалпыға бірдей қасиеті. Жарық, жылу, ылғал, газ құрамы, дыбыс, химиялық заттар және т. б. тітіркендіргіш бола алады. Тітіркендіргіш әсеріне біртұтас ағза ғана емес, сондай-ақ жеке мүшелер, ұлпалар мен жасушалар да жауап қайтарады. Сонымен бірге тітіркендіруге әсер ету көп жағдайда қозу күшіне сай келе бермейді. Мысалы, көлденеңжолақты бұлшықетті аздап тітіркендіруден күшті жиырылу болуы мүмкін. Тітіркенгіштік өсімдікте әр түрлі жолмен пайда болады. Мысалы, шолпан шыбынжұттың жапырақтары ұзын тісшелері бар екі жақтаудан құралған. Жактаулардың әрқайсысында сезімтал қылқандары бар. Бунақдене сол қылканға тиіп кетсе, жапырақ тақташасы кітап беттері тәрізді беттесіп, олжасын қатты қысады.
Өсімдіктер мен жануарлардың тітіркенгіштіктерінің әрекетіне жауап қайтаратын осындай қозғалыстар таксис (гр. taxis - орналастыру, реті бойынша орналастыру) деп аталады. Ағзаның химиялық заттар (тұздар, қышқылдар, т. б.) әрекеті - хемотаксис деп аталады. Ал ағзаның қоршаған ортаның езгерісіне жауабы - термотаксис, ағзаның жарық деңгейіне жауабы - фототаксис деп бөлінеді.
мейірімді қыз жалмауыз кемпірдің үйіне жинайды. оның мысығы мен күшігіне тамақ береді. біраздан соң жалмауыз кемпір үйіне келеді. «Мұнда кім бар?» - дейді ол. Есіктің
артында тұрған қыз: «Әже, маған тиіспеңізші. Мен үйіңізді
жинайын, тамақ пісірейін», - деп жалынады. Кемпір: «Жа-
райды, мен сіңліме барып келемін. Мысығым мен күшігім-
ді жақсы бақсаң, үйіңе жіберемін», – дейді. Мейірімді қыз
мысық пен күшіктің тамағын уақытында береді, ойнатады.
Үйді таза ұстайды. Жалмауыз кемпір қызға қатты риза бо-
лады. Оны шақырып: «Мен уәдемде тұрамын. Сені үйіңе
жіберейін. Мына сандықтың біреуін таңдап ал», - дейді.
Мейірімді қыз ең кішкентай сандықты таңдайды. Үш тұлпар
Тітіркенгіштік (сезімталдық) - бұл ағзаның сыртқы әсерге сәйкес жауап қайтару кезіндегі тірі ағзалардың жалпыға бірдей қасиеті. Жарық, жылу, ылғал, газ құрамы, дыбыс, химиялық заттар және т. б. тітіркендіргіш бола алады. Тітіркендіргіш әсеріне біртұтас ағза ғана емес, сондай-ақ жеке мүшелер, ұлпалар мен жасушалар да жауап қайтарады. Сонымен бірге тітіркендіруге әсер ету көп жағдайда қозу күшіне сай келе бермейді. Мысалы, көлденеңжолақты бұлшықетті аздап тітіркендіруден күшті жиырылу болуы мүмкін. Тітіркенгіштік өсімдікте әр түрлі жолмен пайда болады. Мысалы, шолпан шыбынжұттың жапырақтары ұзын тісшелері бар екі жақтаудан құралған. Жактаулардың әрқайсысында сезімтал қылқандары бар. Бунақдене сол қылканға тиіп кетсе, жапырақ тақташасы кітап беттері тәрізді беттесіп, олжасын қатты қысады.
Өсімдіктер мен жануарлардың тітіркенгіштіктерінің әрекетіне жауап қайтаратын осындай қозғалыстар таксис (гр. taxis - орналастыру, реті бойынша орналастыру) деп аталады. Ағзаның химиялық заттар (тұздар, қышқылдар, т. б.) әрекеті - хемотаксис деп аталады. Ал ағзаның қоршаған ортаның езгерісіне жауабы - термотаксис, ағзаның жарық деңгейіне жауабы - фототаксис деп бөлінеді.
мейірімді қыз жалмауыз кемпірдің үйіне жинайды. оның мысығы мен күшігіне тамақ береді. біраздан соң жалмауыз кемпір үйіне келеді. «Мұнда кім бар?» - дейді ол. Есіктің
артында тұрған қыз: «Әже, маған тиіспеңізші. Мен үйіңізді
жинайын, тамақ пісірейін», - деп жалынады. Кемпір: «Жа-
райды, мен сіңліме барып келемін. Мысығым мен күшігім-
ді жақсы бақсаң, үйіңе жіберемін», – дейді. Мейірімді қыз
мысық пен күшіктің тамағын уақытында береді, ойнатады.
Үйді таза ұстайды. Жалмауыз кемпір қызға қатты риза бо-
лады. Оны шақырып: «Мен уәдемде тұрамын. Сені үйіңе
жіберейін. Мына сандықтың біреуін таңдап ал», - дейді.
Мейірімді қыз ең кішкентай сандықты таңдайды. Үш тұлпар
қызды алмаағашқа апарады. Алмаағаш иіліп, қызға алмасын
береді. Қыз оған алғыс білдіреді. Бұдан кейін бұлаққа келеді.
Бұлақ оған суын береді. Тағы жүріп пешке кезігеді. Пеш оған
ыстық бәлішін береді. Қыз аман-есен үйіне жетеді.
Оқиық және жауап берейік