ПОМАГИТЕ Берілген мәтіндегі сөйлемдердің бастауыштарын теріп жаз.
Геодезия - Жер туралы ертеден келе жатқан ғылымдардың бірі.
«Геодезия» деген сөздің өзі грек тілінен аударғанда, «жерді болу» мағынасын
білдіретіндігі, оның адамзаттың тыныс тіршілігінде жер учаскелерін
өлшеуге, белуге байланысты пайда болғандыгының дәлелі. Қазіргі замандағы
геодезия-жерді болГеодезия - Жер туралы ертеден келе жатқан
ғылымдардың бірі. «Геодезия» деген сөздің өзі грек тілінен аударғанда,
«жерді болу» мағынасын білдіретіндігі, оның адамзаттың тыныс тіршілігінде
жер учаскелерін өлшеуге, белуге байланысты пайда болғандыгының дәлелі.
Қазіргі замандағы геодезия-жерді болу мағынасы шеңберінен әлдеқашан
шыккан, күрделі ғылыми, ғылыми- техникалық және инженерлік мәселелерді
геодезиялық, т.б. да аспаптар көмегімен арнайы өлшеу және өлшеу
нәтижелерін математикалық-графиктік өндеу арқылы шешетін жан-жақты
ғылым саласына айналып отыр. Сөйтіп, геодезия - Жердің пішіні мен көлемін
анықтауда, оның жекелеген бөліктерін планға, картаға түсіруде, жердің
қималарын (профильдерін) жасауда, инженерлік жүмыстарды жобалауда,
жүргізуде және пайдалануда қолданылатын әр түрлі өлшеу әдістері туралы
ғылым. Геодезия ежелгі ғылымдардың бірі бола түрса да, адамзат
қоғамының, ғылым мен техниканың жедел дамуына байланысты өзінің
мазмүнын өзгертіп отырды. Соның нәтижесінде геодезия бірнеше дербес
ғылыми және ғылыми-техникалық салаларға бөлінді.
Жоғарғы геодезия
Жоғарғы геодезия - жердің және планеталардың фигуралары мен көлемдерін
зерттеу, сондай-ақ геодезиялык негізгі тірек жүйелерін құру жөніндегі
міндеттерді шешеді. Жоғарғы геодезия мәселелерін шешу үшін жүргізілген
егжей- тегжейлі зерттеулер барысында одан геодезиялық астрономия,
геодезиялык гравиметрия, ғарыштық геодезия сияқты жеке пәндер бөлініп
шықты.
Геодезиялык, астрономия - геодезиялык тірек жүйелерін құруда аспан
шырақтарын бақылау негізінде координаталық бастапқы мәліметтерді
анықтау мәселелерімен шүғылданады.
Геодезиялық гравиметрия - жер бетінің жекелеген нүктелерінің ауырлық
күшін арнайы аспаптармен өлшеу арқылы жер пішінін зерттеумен
айналысады.
Ғарыштың геодезия - жердің жасанды серіктерінің көмегімен жер беті
нүктелерінің геометриялық аракатынастарын зерттейді.
Геодезияның (топографияның) еншісіне жер бетінің шағын аймактарын
жазықтык ретінде қарап, оны өлшеу мен қағаз бетіне кескіндеу тиген.
Картография
Картографияда жер бетінің едәуір аймақтарының кескіндерін әртүрлі
мақсаттағы түрінде жасау әдістері мен процестері және көбейту
технологиясы зерттеледі.
Аэрофототопография
Аэрофототопография - аэросуреттер бойынша топографнялық карталар мен
пландар жасау әдістерін зерттейді және жетілдірумен шұғылданады.
Қолданбалы геодезия
Қолданбалы геодезия - ізденістер, құрылыстар мен инженерлік ғимараттарды
салу және пайдалану, кұрылыс жабдыктарын монтаждау, табиғат
байлықтарын пайдалану, т.б. инженерлік жұмыстар кезінде атқарылатын
геодезиялык жұмыстардың әдістерін зерттеумен айналысады. Қолданбалы
геодезияда жоғарғы геодезияның, топографияның, маркшейдерлік істің де
негіздері кең пайдаланылады, ал кей кездерде өзіне тән өлшеу тәсілдері мен
аспаптарын қолданады.
Жоғарғы геодезия - жердің және планеталардың фигуралары мен
көлемдерін зерттеу, сондай-ақ геодезиялык негізгі тірек жүйелерін құру
жөніндегі міндеттерді шешеді. Жоғарғы геодезия мәселелерін шешу үшін
жүргізілген егжей- тегжейлі зерттеулер барысында одан геодезиялық
астрономия, геодезиялык гравиметрия, ғарыштық геодезия сияқты жеке
пәндер бөлініп шықты.
Сөйлемде сөздер бір-бірімен грамматикалық байланысқа түсіп, белгілі мағынаны, ұғымды білдіріп, ой білдіруге себебін тигізіп тұрады. Сөйлем ішінде басқа сөздермен грамматикалық байланысқа түсіп, белгілі бір сұраққа жауап бере алатын мағыналы сөзді я сөз тізбегін сөйлем мүшесі дейміз. Сөйлем мүшелері атқаратын қызметі жағынан бастауыш, баяндауыш, толықтауыш, анықтауыш, пысықтауыш болып беске бөлінеді. Олар сөйлем құрай алу қасиетіне байланысты тұрлаулы мүше және тұрлаусыз мүше болады. Бастауыш пен баяндауышты тұрлаулы мүшелер, ал анықтауышты, толықтауышты, пысықтауышты тұрлаусыз мүшелер дейміз Бастауыш - сөйлемде атау септігінде тұрып, ойдың кім, не жайында екенін білдіріп, баяндауышпен қиыса байланысатын тұрлаулы мүше. *Бастауыш* кім? не? кімдер? нелер? кімім? нем? кімі? несі? және басқа сөз топтарының заттанып, атау септігіндегі сұрақтарына жауап береді. Бастауыш атау септігінде зат есім мен есімдіктен болады: Бәйге бригадаға берілді. Сіз өз басыңызды ғана ойламаңыз. (Ғ. Мұст) Атау септігінде тұрып заттанған басқа сөз топтары да (сын есім, зат есім, етістіктің есімше, тұйық етістік түрлері т.б.) бастауыш қызметін атқарады.
*Баяндауыш* - сөйлемде жіктеліп келіп бастауыштың қимылын іс-әрекетін, кім екенін білдіріп, онымен жақ жағынан, кейде жекеше, көпше (1-2 жақта) түрде қиыса байланысын қолданылатын тұрлаулы мүше. Баяндауыш не істеді? қайтті? неғылды? деген сұрақтарға жауап береді. Кейде сөйлемде бастауыш тасаланып жасырын да тұрады, ал оның қай сөз екенін баяндауыштан анықтауға болады.
На казахском "Тұрлаулы мүшелер "- на русском "Главные члены предложения "
Желаю удачи ! Сәттілік тілеймін ))