Қорқыт атаның кеңестері далалықтардың қоғамдық өмірінде үлкен рөл атқарды, олар күні бүгінге дейін халық даналығы шоғырланған мақал мен мәтелдер ретінде қабылданады. Оның қанатты сөзге айналған нақыл сөзі мынадай: «Қар қалың жауса да, көктемге дейін қалмайды, жайқалып өскен көк майса күзге дейін қалмайды. Ескі мақта мата болмас, ескі жауың дос болмас. Сулар тарам-тарам болып, қаншама тасып аққанымен, теңіздерді толтыра алмайды. Менмен, тәкәппар адамды тәңірі сүймейді. Басқалардан өзін жоғары ұстаған адамға тәңірі бақ бермейді. Қара есектің басына жүген таққанмен тұлпар болмас. Қар қаншама қалың жауғанмен- жазға бармас, гүлденіп өскен бәйшешек күзге бармас. Тозған мақта бөз болмас, ежелгі жау ел болмас болмас. Қайы ара балтасыз жау алынбас. Мыңғырған мал жиғанмен, адам жомарт атанбас. Анадан өнеге көрмеген қыз жаман, атадан тағлым алмаған ұл жаман. Ондай бала ел басын құрап, үйінен дәм беруге жарамайды».
Осындай қанатты сөздерін қазақ мақал-мәтелдеріне ұқсатып мазмұнына қарай тақырыптарға бөлдім:
Қорқыт атаның тұрмыстық қажеттіліктерге
байланысты нақыл сөздері:
Ер жігітке қара таудай мал бітсе, жияр, көбейтер, талап етер, бірақ
несібесінен артығын жемес
Мыңғырған мал жиғанмен адам жомарт атанбас,
Ондай бала ел басын құрап, үйінен дәм беруге де жарамайды
Алла, алла демейінше іс өнбес, қадір тәңірі демейінше ер байымас
Баба малынан не пайда, баста дәулет болмаса
Қонақ келмеген қара үйдің құлағаны игі
Шабуын білмеген оқалы (үкілі) қылыштан шоқпар артық
Қонақ үйде.. --Сәлеметсіз бе ? --Сәлеметсіз бе ? --Сіздерде бос орын бар ма ? --Бізде бос орын бар. --Сізге неше орынды бөлме керек ? --Маған екі орынды бөлме керек. --Екі орынды бос бөлме бар. --Бөлме нешінші қабатта.? --Бөлме екінші қабатта. --Қонақүйде мейрамхана, шаштараз бар ма ? --Біздің қонақүйімізде мейрамхана, шаштараз бар. --Сіз неше күн боласыз? --Біз үш күн боламыз .Міне біздің құжаттарымыз. --Үш күнге қанша төлеуіміз керек ? --Үш күнге 7280 тенге төлейсіз.. --Міне ақшаңыз,санап алыңыз., Темір жол бекетінде. --Астанаға қай пойыз жүреді? --Астанаға №5 пойыз жүреді. --Қай кассадан билет сатып алуға болады ? --Үшінші кассадан билет сатып алыңыз. --Билеттің бағасы қанша? --Билеттің бағасы 5250 теңге. --Маған бір билет , міне ақшаңыз санап алыңыз. --№ 5 пойыз қай платформаға тоқтайды ? --№ 5 пойыз екінші платформаға тоқтайды. --№5 пойыз қай жолдан жүреді ? --№ 5 пойыз бірінші жолдан жүреді. -- Менің вагоным нешінші вагон? -- Сіздің вагоныңыз № 6 вагон. Театрда. --Сәлеметсіз бе ? --Сәлеметсіз бе ? --Сізде бүгін қандай спектакль болады ? --Бүгін бізде ,,Біржан мен Сара ,, операсы болады. --Бұл операда неше бөлім ? --Операда екі бөлім. Сағат нешеде басталады ? --Сағат екіде басталады. --Сізге неше билет керек ? --Екі билет. --Екі билеттке қанша төлеуіміз керек? --Екі билеттке 2200 теңге төлейсіз. --Міне ақшаңыз , санап алыңыз.
Қорқыт атаның кеңестері далалықтардың қоғамдық өмірінде үлкен рөл атқарды, олар күні бүгінге дейін халық даналығы шоғырланған мақал мен мәтелдер ретінде қабылданады. Оның қанатты сөзге айналған нақыл сөзі мынадай: «Қар қалың жауса да, көктемге дейін қалмайды, жайқалып өскен көк майса күзге дейін қалмайды. Ескі мақта мата болмас, ескі жауың дос болмас. Сулар тарам-тарам болып, қаншама тасып аққанымен, теңіздерді толтыра алмайды. Менмен, тәкәппар адамды тәңірі сүймейді. Басқалардан өзін жоғары ұстаған адамға тәңірі бақ бермейді. Қара есектің басына жүген таққанмен тұлпар болмас. Қар қаншама қалың жауғанмен- жазға бармас, гүлденіп өскен бәйшешек күзге бармас. Тозған мақта бөз болмас, ежелгі жау ел болмас болмас. Қайы ара балтасыз жау алынбас. Мыңғырған мал жиғанмен, адам жомарт атанбас. Анадан өнеге көрмеген қыз жаман, атадан тағлым алмаған ұл жаман. Ондай бала ел басын құрап, үйінен дәм беруге жарамайды».
Осындай қанатты сөздерін қазақ мақал-мәтелдеріне ұқсатып мазмұнына қарай тақырыптарға бөлдім:
Қорқыт атаның тұрмыстық қажеттіліктерге
байланысты нақыл сөздері:
Ер жігітке қара таудай мал бітсе, жияр, көбейтер, талап етер, бірақ
несібесінен артығын жемес
Мыңғырған мал жиғанмен адам жомарт атанбас,
Ондай бала ел басын құрап, үйінен дәм беруге де жарамайды
Алла, алла демейінше іс өнбес, қадір тәңірі демейінше ер байымас
Баба малынан не пайда, баста дәулет болмаса
Қонақ келмеген қара үйдің құлағаны игі
Шабуын білмеген оқалы (үкілі) қылыштан шоқпар артық
--Сәлеметсіз бе ?
--Сәлеметсіз бе ?
--Сіздерде бос орын бар ма ?
--Бізде бос орын бар.
--Сізге неше орынды бөлме керек ?
--Маған екі орынды бөлме керек.
--Екі орынды бос бөлме бар.
--Бөлме нешінші қабатта.?
--Бөлме екінші қабатта.
--Қонақүйде мейрамхана, шаштараз бар ма ?
--Біздің қонақүйімізде мейрамхана, шаштараз бар.
--Сіз неше күн боласыз?
--Біз үш күн боламыз .Міне біздің құжаттарымыз.
--Үш күнге қанша төлеуіміз керек ?
--Үш күнге 7280 тенге төлейсіз..
--Міне ақшаңыз,санап алыңыз.,
Темір жол бекетінде.
--Астанаға қай пойыз жүреді?
--Астанаға №5 пойыз жүреді.
--Қай кассадан билет сатып алуға болады ?
--Үшінші кассадан билет сатып алыңыз.
--Билеттің бағасы қанша?
--Билеттің бағасы 5250 теңге.
--Маған бір билет , міне ақшаңыз санап алыңыз.
--№ 5 пойыз қай платформаға тоқтайды ?
--№ 5 пойыз екінші платформаға тоқтайды.
--№5 пойыз қай жолдан жүреді ?
--№ 5 пойыз бірінші жолдан жүреді.
-- Менің вагоным нешінші вагон?
-- Сіздің вагоныңыз № 6 вагон.
Театрда.
--Сәлеметсіз бе ?
--Сәлеметсіз бе ?
--Сізде бүгін қандай спектакль болады ?
--Бүгін бізде ,,Біржан мен Сара ,, операсы болады.
--Бұл операда неше бөлім ?
--Операда екі бөлім.
Сағат нешеде басталады ?
--Сағат екіде басталады.
--Сізге неше билет керек ?
--Екі билет.
--Екі билеттке қанша төлеуіміз керек?
--Екі билеттке 2200 теңге төлейсіз.
--Міне ақшаңыз , санап алыңыз.
--
-