Ресурсын ЖАЗЫЛЫМ
1-тапсырма. Сөйлемдерді талғаулы немесе себеп-салдар салалас
сөйлемнің бір сыңары ретінде алып, сөйлем құра.
Үлгі: Қазақстанның жер қойнауы қорының көлемі жөнінен (Каспий
алу де көп игерілмеген табиғи бай- шельфіндегі энергия
лықтарға толы не болмаса олар есепке алмағанда) дүниежүзінде
жартылай вана игерілген.
12 орында, газ бен газ конденсаты
Қазақстанның жер қойнауы әлі жөнінде 15 орында тұр. Қазақстан
де көп бөлігі игерілмеген табиғи үлесіне әлемдегі табылған және
байлықтарға толы. Кеңес уақы- барланған мұнай қорының (Кас-
тындағы «Қазақстанның жер қой- пий шельфіндегі энергия ресурсын
науынан Менделеев таблицасы- есепке алмағанда) 3-4%-ы тиеді.
ның барлық элемент табылады» Ал Қазақстанның құрлықтағы бөлі-
деген сөз тегін айтылмаса керек. гіндегі көмір сутек ресурсы қазіргі
Біз жер қойнауында жасырынған мезгілде 2,8 млрд тонна мұнай
осы мол байлықтың жүзден бір бе-
мен 1,8 трлн текшеметр газға тең
лігін де игергеніміз жоқ. Қазіргі (Н. Ә. Назарбаевтың «Қазақстан
кезде біздің еліміз табылған мұнай
жолы» кітабынан).
АЙТЫЛЫМ
Бұл көне түркі тілінде жазылған, түркі тектес халықтардың ортақ қазынасы.
Көптеген зерттеушілер бұл поэманы саясат, мемлекет басқару, әскери іс жөніндегі философиялық трактат деп жүр. Шындығында да, бұл жалаң әдеби дүние емес. Бұл бүтін бір тарихи кезеңнің мінез құлқын бойына сіңірген, қоғамдық саяси, әлеуметтік бітімі қанық, моральдық этикалық, рухани қазынамыздың негізі, арқау боларлық дүние. Ондағы бүгінгі тілімізге, ой толғамымызға төркіндес, етене жақын орамдарды көргенде, қазақ әдебиетінің солармен тікелей сабақтаса жалғасқан дидактикалық поэзия мен шешендік сөздердің, билердің орағытып, ой тастайтын кең тынысты толғамдарының дәстүрлі бірлігі «мен мұндалап» тұрады.
Күлтегін жазуы —ежелгі түркі жазба ескерткіші. Моңғолиядағы Қарабаласаған қаласының қираған орнынан солтүстікке қарай 40 км жерге, Орхон өзені бойындағы Эрдени Цзу монастырының (8 ғасыр) жанына орнатылған. Ескерткіштің биіктігі 3,15 м., ені 1,34, қалыңдығы 0,41 м. Тас бағана бес бұрышты қалқан тәрізді, қырларында айдаһардың суреттері мен қаған таңбалары бейнеленген. Күлтегін ескерткіші туралы алғашқы мәліметтер 19 ғасырдағы батыс зерттеушілерінің еңбектерінде жариялана бастады. Екі құлпытастағы құпия жазуларды түркітанушылар көпке дейін оқи алмай келді. Ғалымдар арасында тастағы белгісіз жазуларды көне кельт, гот, грек, славян, Скандинавия, финн, тіпті моңғол немесе қалмақ жазулары деген тұжырымдар болды. 1893 жылы 25 қарашада Дания ғылым академиясының мәжілісінде В.Томсен Орхон жазба жәдігерлерін оқудың кілтін тапқандығын әрі оның көне түркі тілінде жазылғандығын,
Объяснение: