Реттік сан есімді белгілеңіз А) Тоғызыншы В) Алпыс төрт С) Мыңдаған D) Бестің үші Е) Үшеу 2. Көмекші есімдер қатысқан қатарды табыңыз А) Үйге келді В) Үйден шықты С) Үйдің жаны D) Үйінен қайтты Е) Үйіне барды 3. Сын есімнің күшейтпелі шырай түрін көрсетіңіз А) сүйкімді B) ұзындау C) жасыл D) қып-қызыл Е) дымқыл 4. Сұраққа толық жауапты белгілеңіз. Уақыт дегеніміз не? A) Уақыт бір орнында тұрмайды B) Уақытты бағала C) Сондықтан әркім өз уақытын барынша тиімді, әрі пайдалы істерге жұмсауы керек D) Уақыт-біздің өміріміздегі ең маңызды баға жетпес құндылықтарымыздың бірі Е) Қандай мақсаттарға жеттім? 5. Бос орынға қажетті сөзді қойып, сөйлемді толықтырыңыз. Отан басталады. A) салттан B) отбасынан C) әкеден D) сыйластықтан Е) тәрбиеден 6. Сөйлемді толықтырыңыз. Денсаулық - A) зор байлық B) денсаулыққа байланысты C) денсаулық қымбат D) мықты денсаулық Е) денсаулық кепілі 7. Б.з.д ІІ ғасырдың ортасында Еуропа мен Азияны біріктірген сауда жолы A) Нефрит жолы B) Тас жол C) Ұлы Жібек жолы D) Лазурит жолы Е) Ұлы Дала жолы 8.Салыстырмалы шырайда тұрған сын есімді табыңыз A) ақылды B) өте әдемі C) үлкен D) тым биік Е) қаттырақ 9. Берілген сөйлемдегі одағайдың түрін анықтаңыз Бәрекелді! Отырар туралы ақпаратты толық оқып шықты. A) жекіру одағайы B) тұрмыс-салт одағайы C) таңдану одағайы D) көңіл-күй одағайы Е) шақыру одағайы 10. Сөйлемдегі бос орындарға тиісті үстеулерді қойыңыз. Компьютер алдында отырған адамның денсаулығы да нашарлай түседі. A) мүмкін B) таңертең C) кеше D) ұзақ Е) бүгін 11. «Мен жастарға сенемін» өлеңінің авторын табыңыз А) І.Жансүгіров В) А.Құнанбаев С) М.Дулатов D) А.Байтұрсынов Е) М.Жұмабаев 12. Лексикалық мағынасынан айырыла бастаған, сөйлемде зат есімдермен тіркесіп қолданылатын сөздер қалай аталады? А) Көмекші есімдер B) Етістік C) Үстеу D) Есімдік Е) Зат есім 13.Затты, нәрсені құбылысты немесе заттың, нәрсенің, құбылыстың белгісін, қасиетін, сапасын екінші бір нәрсемен салыстыру арқылы көрсететін көркемдік ұғым А) Салыстыру B) Бейнелеу C) Ұйқас D) Метафора Е) Теңеу 14. «Күшті» сөзінің синонимін табыңыз. А) Әдепті В) Әдемі С) Сыпайы D) Мықты Е) Салмақты 15. Сөйлемнен сан есімді көрсетіңіз. Біз екі-екіден бөліндік. A) Біз. B) Екі-екіден C) Әдемі. D) Бөліндік. E) Екіден бөліндік. 16. Бауыржан Момышұлы кім? А) халық қаһарманы, көрнекті жазушы В) даңқты жауынгер, әнші С) суретші, өнер қайраткері Д) ғалым, дәрігер Е) көрнекті жазушы, саяхатшы 17. Одағай сөз қатысқан сөйлемді көрсетіңіз. А) Шырағым, маған көмектесіп жіберші. В) Әттең, үлгере алмадым! С) Меніңше, ол ертең келеді. Д) Ол тез-тез киініп сыртқа шықты. Е) Олай болса, бірге барайық. 18. Күшейтпелі шырайы бар сөйлемді көрсетіңіз. А) Ата-анаңа мейірімді, халқыңа қайырымды бол. В) Сап-салқын суды тоқтамастан сіміріп салды. С) Ол өте үлкен іс бітірді. Д) Ауа райы салқындау екен. Е) Әр жерден шыққан көкшіл өсімдіктер көріне бастады. 19. Көмекші есім қатысқан сөйлемді белгілеңіз. А) Туған елдің биік, асқар таулары алыстан көз тартады. В) Асан мен Айдар сыртқа шықты. С) Олар ағасының үйіне барды. Д) Аурухананың жанынан үлкен дәріхана салынып жатыр. Е) Олар таңертең жолға шықты. 20.Көп нүктенiң орнына қажеттi одағайды қойыңыз. ! Қайырхан өз елін сатпағанда не болушы еді? А) Шөре,шөре В) Бәрекелді! С) Алақай! D) Шіркін! Е) Моһ-моһ
Б.з.б. 530 жылы Кир бастаған парсы әскері Сырдарияға дейін келіп, сақтармен соғысты. Томирис патшайымның баласы Спаргапис парсылардың қолына түсіп, қаза табады.
Геродот өз жазбаларында сақтардың парсылармен соғысы туралы баяндайды:
“Басында әскерлер садақпен атысады. Садақ оғы біткеннен кейін жекпе-жекке шығып, қылыш және найзамен соғысады. Нәтижесінде массагеттер жеңіп шығады. Парсы жауынгерлерінің көбі қырылып, Кир өлтіріледі.”
Кир қайтыс болғаннан кейін 11 жыл өткен соң, парсылар сақтарға қайта шабуылдады. Бұл жорықты Дарий патша басқарған. “Мен әскеріммен сақ жеріне жорыққа шықтым” - деген Дарийдің сөздері Бехистун жазбаларында жазылған.
Б.з.б. 519 жылы Дарий бастаған парсылар сақ жеріне шабуылдады. Cақтардың көсемі Скунха жеңіліп, парсы әскері Сырдариядан өтеді.
Грек тарихшысы Полиэн: “Шырақ есімді сақ денесін өзі жаралап, парсыларға қашып барып, өзін сақ көсемдерінен жәбір көрген етіп көрсетеді. Парсы әскерлерін алдап, шөлге апарып қырады” - деп жазған.
Дарий көп әскерінен айырылып, Персияға қайтуға мәжбүр болды. Шырақтың ерлігі арқасында сақтар өз тәуелсіздігін сақтап қалды.
Парсы патшасы Кирмен келіссөз жүргізуден бас тартқан Томирис (б.з.б. 570-520 ж.ж.) парсылармен соғысады. “Әйел болса да, жау шапқыншылығынан қорыққан жоқ. Томирис көп әскермен Кирге қарсы аттанып, 200 мың парсыны жойып жібереді” - деп жазды Помпей Трог.
Б.з.б. IV ғасырда Александр Македонский (Ескендір Зұлқарнайын) бастаған гректер Орта Азияға басып кіріп, Сырдарияға аттанды. Ежелгі грек тарихшысы Арриан А.Македонскийдің Сырдариядан жүзіп өтіп, сақтармен соғысқанын жазған.
Сақ батыры Cпитамен 3 жыл бойы партизан соғысын жүргізіп, грек гарнизоны орналасқан Маракананы (Самарқан) қоршауға алды. Сақтар А.Македонскийдің ірі әскери бөлімін қоршауға алып, түгел қырып салды. “Скифтер мен Спитаменнің атты әскері оларды қоршауға алды да, садақпен атып, түгел қырып салды” - деп жазады Арриан. Кейбір деректерде осы соғыста Александрға сақ сарбазының жебесі тиіп, санынан жараланды деп көрсетеді. Cақтар гректердің Шығысқа жүретін жолын бөгеп тастады.
Б.з.б. 490 жылы Марафон шайқасында сақтар парсылардың құрамында болып, гректерге қарсы соғысты. Сақтар парсылармен бірігіп, Египеттегі және Грекиядағы соғыстарға қатысқан.
Объяснение:
Жол белгілері – көлік қозғалысын реттеу және көлік жүргізуші мен жаяу жүрушіге маңайдағы жол жағдайы жөнінде ақпарат беру мақсатында көше мен жол бойына қойылатын арнайы белгілер. Жол белгілерінің бекітілген суреті мен техникалық сипаттамалары «Жол белгілері мен сигналдары туралы» Конвенция (Вена, 1968) мен осы Конвенцияны толықтыратын Еуропа елдері келісімі (Женева, 1971) талаптарына сәйкес жасалады. 1998 жылға дейін Қазақстанда 1987 жылы КСРО-да қабылданған жолда жүру ережелері қолданылды. 1998 жылдан республикада жолда жүрудің жаңа Ережелері қабылданған. Осы ережелерге сай жол белгілері мемлекеттік стандарттар негізінде анықталады. Бұл стандарттар бойынша, жол белгілері 7 топқа бөлінеді:
ескерту белгілері
басымдылық белгілері
тыйым салу белгілері
міндеттеу белгілері
ақпараттық-көрсеткіш белгілері
қызмет көрсету белгілері
Қосымша тақтайшалар
Ескерту белгілері жолдың қауіпті бөлігінің жақындағанын хабарлайды. Ол айналасы қызыл жолақпен көмкерілген ақ түсті тең қабырғалы үшбұрыш түрінде жасалып, ортасына қауіп түрін айқындайтын шартты белгілер салынады. Басымдылық белгілері көше қиылыстарын, жолдың жіңішкерген бөлігін, кесіп өту кезектілігін белгілейді. Олар пішіндері мен түстері әр түрлі 9 жол белгілерінен тұрады. Тыйым салу белгілері жолдағы көлік қозғалысына белгілі бір шектеулер енгізеді немесе бұрын қойылған шектеулердің күшін жояды. Олардың пішіні дөңгелек болады, шеті қызыл жолақпен көмкеріліп, ақ түсті ортасында тыйым салатын шартты белгілер көрсетіледі. Міндеттеу белгілері бір бағытта немесе көліктің белгілі бір түріне ғана жүруге рұқсат етілетіндігін көрсетеді. Солға бұрылуға рұқсат ететін белгілер кері бұрылуға да рұқсат береді. Жиегі ақ жолақпен көмкерілген көк түсті, пішіні дөңгелек не тік төртбұрыш болып келетін 18 белгіден тұрады. Ақпараттық-көрсеткіш белгілер қозғалыстың белгілі бір режимдерін енгізеді немесе күшін жояды, сондай-ақ елді мекендер мен басқа да нысандардың орналасуы туралы хабарлайды. Олардың өлшемдері, пішіндері мен түстері әр түрлі болып келеді. Қызмет көрсету белгілері жол бойында және жолдан әр түрлі қашықтықта орналасқан қызмет көрсету нысандары туралы ақпарат береді. Пішіндері тік төртбұрыш болып жасалып, жиектері қалың көк жолақпен көмкеріледі, ақ түсті ортасында нысандар туралы шартты белгілер көрсетіледі. Олардың жалпы саны – 12. Қосымша ақпараттық белгілер (тақташалар) бірге қолданылатын жол белгілеріне қосымша ақпарат беруге арналған. Негізінен түсі ақ, төртбұрыш кестешелер түрінде жасалып, ортасына қосымша ақпараттардың шартты белгілері келтіріледі. Жол белгілері жолдың (жүріс бағыты бойынша) оң жағына биіктеу бағанаға немесе жолдың үстіне биіктетіп орналастырылады. Олар 100 м қашықтықтан анық көрінетіндей болып жарықтандырылады. Жол белгілері мемлекеттік автомобиль инспекциясының келісімімен орнатылады