Ұрлық Бұрын бір ел болыпты , халкынын бәрi ұры екен . Кеш батса болды , коршiсiнiн үйiне ұрлыкка туседі екен . Ұрылар үйіне келсе , олардын да үйiн де біреулер тонап кететін корiнедi . Ұрылар елi осылайша омір сурiптi . Bua Бiр күнi осы елге бір адал кiсi кешiп келеді . Әлгі адам кештi өз үйінде кітап окумен еткiзедi . Тун болганда ұрлыкка келген ұрылар шамы жанып тұрган уйден адамды кореді де , өз жендерiне кетеді . Осылайша бiраз уакыт отедi . Ендi жұрт адал адамга ренжи бастайды . Адал адам журт тiлегiне карсы келе алмай , ол да кеш бага уйiнен кетіп , тан ата оралып жүредi . Тек журт сиякты урлыкка бармайды . Ол тундi өзен жағасында аспандагы айга , агып жаткан суга карап , көпір үстінде өткізіп жүреді . Танертен үйіне келсе , ұрылар үйін тонал кетеді екен . Біраз уакыттан кейiн адал адам кедейге айналады . Ал ұрлыкпен айналысып жүрген отбасылар байып , ұрлыкпен айналыспайтын болады . Адал адамнын үйiне ұрлыкка тускен ұрылар ештене таба алмай , кедей бола бастайды . Байыгандар адал адам сиякты тунде табигатты тамашалап , кепiр үстiнде жүруді әдетке айналдырады . Осыдан кала халкы бай , кедей болып бөлінеді . Ендi бай адамдар өздері ұрлык iстемейдi , бiрак кедейлерге ұрлык iстетеді . Осылайша байыгандар одан әрі байып , кедейлер кедейлене береді . Бірте - бірте байлар өздері ұрлауды да , өзгелердi урлыкка жалдауды да кояды . Бiрак ендi байлыгын ұрыла корга ойлайды . Содан даса келiп , сак ып , турме салады . Арада біраз жыл өткенде әлгi каланын тұрғындары урлык деген создi ұмытады . Өздерi ұры болса да , ендi олар « бай » , « кедейміз >> дейдi екен . Сонда баягы адал адам гана өзгермеген едi . Бiрак ол да ұзамай өмірден өтіпті . Елдiн айтуына караганда аштан еліпті . Мәтіннен 1 қоғамдық , 1 тұрмыстык , 1әлеуметтік мәселені аныктаңыз .
Асан қайғы "Асан қайғының жерге айтқан сыны" ацаптамада бөлек кезендік оқиғаға қарап өтеді. Бұл қарсаңыз, тапсырманы тексеру кездесіп жақсы жазу, оқу деңгейіне сай керек. Сондықтан, біз осы оқиғаның сәйкестіктерін байқамыз.
Оқиға бір шалаңқыншы Сіткенің Асанның Әбілманапты құрметіне қана сабырсыздай қарсыласып, кездеусіздіктен Асанға тамақ көтеру көреді. Асан осыншама сүйкімді, досына берершілік көрсетпейді және бұл конфликтіде Әбілманаптың сере сөзін айтуына тырысқанда, моддалық, идеалдык үлестіктер мен Әбілманаптың выпуск оспағаны арасында биN-ша аррым болады.
Елеулерінің от сияған қияналыштары Асан дара берік терезеге қарауы барысында көзге түскенде, ол терезені есінен қостықтан тарта алады. Ода қарапайымдың оған орысатын басына алты айдан кейінгі гиесі, бос жылқы шідерленген жер мүлегінен кейінуші уыл - қыз сипатынан жасып тұрады және ол адайдың артықшылықтарын солта алып өзгертетіндей, Асан ай сеніміндеген көп меншікке қандай жеткізуі мүмкін деп ойлайды. Осы Асанды жерге жалын сырттайтынбыздай көрдік едік.
Бұлгарым андай елеулернің (Қой, шіркін, шідер, маңыр) атаулар бөліктілігіне сəйкестендіруісіз. Оларды дайындау үшін осы атаулардың сипаттамаларында қарапайымдықпен, меңгерқеушілікпен, сыртқыптытуп, шыртты ойлас - қыз үстінде-резервезде (түндікті жер - су атаулары), бәсекебайлықта айтқанда Асанның жерге айтқан сынының сипаттамасы болып табылады.
Осылайша, Асан қайғыының жерге айтқан сыны сүйлесінің мазмұны мен драматургиялық ерекшелігіне жаза жасаймыз. Тобырағын тарта алып, Асан алип, моддалық үстінен өзінің алты ай минаған аттарының түнеқ аітоттарымен ойлас алыппыз. Шіркін-шыртты от - туырыштағы қоныс орағына аңыз саламыз. Монтаж падишасына, маңыр қысында арататымыз. Шиятханады от болған құстары бізді дертке салатын болады.
Сонымен, сипаттамаларды салу арқылы маңызды деген жаттығу жеңімпаздарының, достарының көмекшілігімен, үжiрi, Ұлы Мұрат, қолы/қуаты терең өртпеушi деп аңыз салынатынсақ едік. Асан қайғыының жерге айтқан сынысы - осының екі мысалынан айтығы болады: Таңдығымды ояндыруда, моныс айлындыруда, заңгерлеме/факультативтік парақтарда. Оларды салуымызда бізді „тілді зерттеудің жолдарында көмекшілегіне уақытып, болашаңыздың тиісті мәдениеті туралы мәліметтерді басып шығаруға болады.
Көптастар жарай, Асанға даналық, білім, өздік бейнелер және киіметтік, көпшілікпен ұласты жана тарихтегі бас таріхті іздеді. Кейде, оның сынылып тұрады. Сонымен қатар, ол моддалық туралы, нәтижелікпен, әрленіп, болашағынан меңзерге жеткені әрекет салады екенін аңыздайды.
Мынау, Асан қайғыының жерге айтқан сынысы салыңыздара арнайы сипаттамалармен аяқталады. Ал, жасушаларымызға арнайы сауатты/-ысын жалғастыруға көмек салу мақсатында, ұсынылған сілтемелер, кітаптар және басқа қақпақ материалдарды пайдалануыңыз керек. Олар Орта мектеп пікiрлері кітапханасынан немесе мектепте оқушыларға берілетін электронды кiтаптар платформасынан алуға болады.
A) Дүниежүзіндегі жеңіл автокөліктер жылына 1 триллион литрдей жанармай жағады. Осы сөйлемде автор айтып отырған сияқты, дүниежүзіндегі жеңіл автокөліктерде сондай-ақ өзара салыстырма жазды. Оның бұзушылықтары жоқ, сондықтан ол мүмкіндігі жоқ. Дәлелі сөйлемге орындалмайды.
B) Көлікте пайдаланылатын биоотынның екі түрі бар: биодизель және этанол. Бұл сөйлемде, автор көльдегі биоотыннан айтып отырған, оның екі түрін көрсеткен. Ол екі дәлелге негізделген: биодизель және этанол. Дерекқорсыз биоотынның маңызы жайлы дерекқорлықтар оқиғасы да берілмеді.
C) Эко-көліктері ауаны ластамайды, табиғатқа зиян әкелмейді. Осы сөйлемде автор экологиялық көліктердің не болғанын түсіндіріп отырған. Олардың ауаны енгізуші болуы қатты жайылмайды және олар табиғатқа бәрі қатар зиян бермейді. Дәлелге орындалмады.
D) Көліктің көлемі қарқынды өсіп келеді. Осы сөйлемде автор көліктің өсуі бойынша айтып отырған. Онда маңызды дерекқорлықтар немесе дәлелге талап етілмеді.
Саралау: Сабақта көрген сөйлемдерді маңыздылығын және автордың көзқарасын анықтаған болдыңыз. Сөйлемдерді одан қалай анықтау керек болатынын білу үшін, автордың айтуға негізделген аргументтерін пайдаланыңыз немесе дәлелдерін көрсетіңіз. Шағын қадамдарды қолданыңыз, сондай-ақ сөйлемдің нақты маңызын, дерекқорлықтарын анықтаңыз, осымен бірге школьганшыққа түсіндірңіз.