- Алло, сәлеметсіз бе? - Алло, сәлеметсіз бе? - Бұл Мараттың пәтері ме екен? - Иә, Мараттың пәтері. - Маратты телефонға шақырыңызшы. - Марат үйде жоқ еді, ол іссапарда. Кешіріңіз, сіз кім боласыз? - Қап, мен Семейден келіп едім. Мараттың досы – Асанмын. Ертең кетемін. Оның ұялы телефонының нөмірін бересіз бе? - Асансыз ба, сіз туралы Марат айтқан. Асан, өзіңіз қалайсыз, отбасыңыз, бала-шағаңыз қалай? Мен Мараттың жұбайы – Арайлыммын. - Арайлым, кешіріңіз. Біз таныс емеспіз ғой. Сондықтан білмей жатырмын. Менің отбасым, бала-шағам аман, бәрі жақсы. Өздеріңіз қалайсыздар? - Рақмет. Бәрі жақсы. Марат Астанаға кетті. Асан, бізге қонаққа келіңіз. Үйде мен бармын. Мараттың анасы бар. - Көп рақмет. Келе алмаймын. Асығыспын. Келесіде міндетті түрде келемін. - Жарайды, онда қинамайын. Мен оның ұялы телефонын берейін. Жұмыс телефонын да жазып алыңыз. - Иә, жазып алайын. - Сізге көп рақмет. Маратқа сәлем айтыңыз. - Оқасы жоқ. - Сау болыңыз. - Сау болыңыз.
Сөйлемнің бірыңғай мүшелері – сөйлемнің бір ғана мүшесінің қызметін атқаратын,бір ғана сұраққа жауап беретін,көбінесе бір тұлғада,бір сөз табынан жасалып,бір ғана сөзге қатысты болатын сөздер тобы. Сөйлемнің барлық мүшелері де сөйлемнің бірыңғай мүшелері бола алады.Мысалы: Күн бата Арман,Есет,Бейбіт үйлеріне қайтты.Ашық та ақжарқын жүретін жан екен.
Сөйлем мүшелері сөйлемдегі маңызына,қызметіне қарай тұрлаулы мүшелер және тұрлаусыз мүшелер болып екі топқа бөлінеді.
Тұрлаулы мүшелер: бастауыш пен баяндауыш.
1) Бастауыш – сөйлемдегі ойдың иесі,ол нөлдік, көптік, тәуелдік тұлғаларда есімдіктен, есім сөз таптарынан жасалады.Мысалы: Берік үйге жүгіріп келді.Атамекен – маған ыстық туған жер.
2) Баяндауыш – бастауыштың негізгі қасиеттерін нақтылай келе етістіктен, т.б. сөз таптарынан жасалады.Мысалы:Мен дүкенге кеттім.Анам жұмысқа бара жатырған еді.
1) Анықтауыш заттың, субстантивтенген сөз таптарының, септік жалғаулыпысықтауыштарды айқындайды, оның сапалық, меншікті түрлері бар.Мысалы: Алыстан әсем тау көрінді.Сөренің үстінде тұрған еді ғой.
2) Толықтауыш септелген сөздердің заттық қасиетін көрсетеді де, тура және жанама түрлерге бөлінеді.Мысалы: Үйден кітапты алып қайту керек болды.Інім бүгін күреске қатысады.
3) Пысықтауыш көбіне қимылға, кейде есімдерге де қатысты жұмсалады. Мысалы: Ол аяғын ілгері басты.Таңертең жолға шықтық.
- Алло, сәлеметсіз бе?
- Бұл Мараттың пәтері ме екен?
- Иә, Мараттың пәтері.
- Маратты телефонға шақырыңызшы.
- Марат үйде жоқ еді, ол іссапарда. Кешіріңіз, сіз кім боласыз?
- Қап, мен Семейден келіп едім. Мараттың досы – Асанмын. Ертең кетемін. Оның ұялы телефонының нөмірін бересіз бе?
- Асансыз ба, сіз туралы Марат айтқан. Асан, өзіңіз қалайсыз, отбасыңыз, бала-шағаңыз қалай? Мен Мараттың жұбайы – Арайлыммын.
- Арайлым, кешіріңіз. Біз таныс емеспіз ғой. Сондықтан білмей жатырмын. Менің отбасым, бала-шағам аман, бәрі жақсы. Өздеріңіз қалайсыздар?
- Рақмет. Бәрі жақсы. Марат Астанаға кетті. Асан, бізге қонаққа келіңіз. Үйде мен бармын. Мараттың анасы бар.
- Көп рақмет. Келе алмаймын. Асығыспын. Келесіде міндетті түрде келемін.
- Жарайды, онда қинамайын. Мен оның ұялы телефонын берейін. Жұмыс телефонын да жазып алыңыз.
- Иә, жазып алайын. - Сізге көп рақмет. Маратқа сәлем айтыңыз.
- Оқасы жоқ. - Сау болыңыз.
- Сау болыңыз.
Сөйлемнің бірыңғай мүшелері – сөйлемнің бір ғана мүшесінің қызметін атқаратын,бір ғана сұраққа жауап беретін,көбінесе бір тұлғада,бір сөз табынан жасалып,бір ғана сөзге қатысты болатын сөздер тобы. Сөйлемнің барлық мүшелері де сөйлемнің бірыңғай мүшелері бола алады.Мысалы: Күн бата Арман,Есет,Бейбіт үйлеріне қайтты.Ашық та ақжарқын жүретін жан екен.
Сөйлем мүшелері сөйлемдегі маңызына,қызметіне қарай тұрлаулы мүшелер және тұрлаусыз мүшелер болып екі топқа бөлінеді.
Тұрлаулы мүшелер: бастауыш пен баяндауыш.
1) Бастауыш – сөйлемдегі ойдың иесі,ол нөлдік, көптік, тәуелдік тұлғаларда есімдіктен, есім сөз таптарынан жасалады.Мысалы: Берік үйге жүгіріп келді.Атамекен – маған ыстық туған жер.
2) Баяндауыш – бастауыштың негізгі қасиеттерін нақтылай келе етістіктен, т.б. сөз таптарынан жасалады.Мысалы:Мен дүкенге кеттім.Анам жұмысқа бара жатырған еді.
Тұрлаусыз мүшелер: анықтауыш, толықтауыш, пысықтауыш.
1) Анықтауыш заттың, субстантивтенген сөз таптарының, септік жалғаулыпысықтауыштарды айқындайды, оның сапалық, меншікті түрлері бар.Мысалы: Алыстан әсем тау көрінді.Сөренің үстінде тұрған еді ғой.
2) Толықтауыш септелген сөздердің заттық қасиетін көрсетеді де, тура және жанама түрлерге бөлінеді.Мысалы: Үйден кітапты алып қайту керек болды.Інім бүгін күреске қатысады.
3) Пысықтауыш көбіне қимылға, кейде есімдерге де қатысты жұмсалады. Мысалы: Ол аяғын ілгері басты.Таңертең жолға шықтық.