shkliarchuk03

22.04.2020 16:43 •  Қазақ тiлi

с казахским Текст:
Түркілер жыл мезгілін маусымға біліп, "күнтізбе" ұғымын қалыптастыр-
ды. Қазақ күнтізбесі табиғат құбылыстарын бақылаудан туды. Халық табиғат
құбылыстарын, нүн мен түннің, жыл мезгілдерінің (наз, қыс, күз, көктем) ауы-
суын, айдың тууы мен батуын, айналып келуін, жұлдыздардың орналасу тәрті-
бін, күннің ұзақтығын бақылады. Осы тәжірибені күнкөрісіне, шаруашылығына
пайдаланды. Қазақтар күнтізбе арқылы жайлауға көшудің, күзеуге, қыстауға
қайтудың уақытын белгіледі. Оны малшаруашылыққа, диқаншылыққа пай-
даланды. Күнтізбені есептеп, егін екті, шөп шапты.
Күн райын болжайтын жұлдызшылар болды. Олар қазақ күнтізбесінің
есебін жүргізді. Әр мезгілдің қандай болатынын айтып, алдын ала жорамал
жасады. Күн райын халыққа хабарлап отырды.
Қазақтар ғаламшарларды, жұлдыздарды жақсы таныды. Қазақ күнтіз-
бесінде он екі айды бір жылға, үш айды бір тоқсанға, жеті күнді бір аптаға, бір
күн мен бір түнді бір тәулікте есептеді. Әр айға атауберді: наурыз, сәуір (көкен),
мамыр, маусым, шілде, тамыз, қыркүйек, қазан, қараша, желтоқсан, қаңтар,
аңлан. Байырғы қазаң нүнтізбесінде жыл басы наурыздан басталған. Наурызда
жаңа жыл - наурыз мейрамын тойлады. Қазақтар уақыт есебін мүшел жылы
бойынша жүргізді. Әр жыл хайуан атымен (тышқан, сиыр, барыс, қоян, ұлу,
жылан, жылқы, қой, мешін, тауық, ит, доңыз) аталды. Байырғы заманнан өмір
тәжірибесіне негізделген қазақ күнтізбесі бүгінге дейін қолданылуда.