Ғалам біз білмейтін дүниелерге толы. Кішкентай күнімнен аспанға қарап, күндіщз күн мен бұлттарды, түнде жұлдыздар мен аппақ айды тамашалап, ұзағынан қарағанды ұнататынмын. Аспан әлемі мені ерекше еліктіретін. "Анау тұрған дөп-дөңгелек айдың үстіне шығып алып, жерге қараса, біздің ғаламшар ол жерден қандай болып көрінер екен? Бұлттан бұлтқа секіріп, күн сәулелеріне шомылсам ғой", - деген ойлар келетін санама. Ғарышқа, аспанға ерекше құмар болдым. Ғарышкер болуды армандайтынмын.
"Аспанда тіршілік бар ма екен? Бар болса дәл күнге барып, сонда тұрар едім", - деп ойлайтынмын. Дөңгеленген жарқын, сәулелері нұр сыйлайтын Күннің жалындаған от екенін ойламаппын да ғой. Сонда туыстарым, жақсындарымды алып барсам Күн мен Айдан үй тұрғызсақ дейтінмін. Мұның бәрі бала қиял. Бірақ бүгінде небір түрлі жаңалықтар ашылып, құрылғылар пайда болуда. Бәлкім, бір кездері Айда тұру да мүмкін болып қалар.
Ғылымдағы және техникадағы, өнер мен мәдениет, қоғамдық-әлеуметтік өмір мен әдебиет саласындағы жаналықтар лексикаға да үнемі ыкпалын тигізіп отырады. Өткен дәуірлерде болған кейбір наным-сенімдер, әдет-ғұрыптар, ескі ұғымдар, үй мүлкі, шаруашылық бұйымдары халық тұрмысының дамуына байланысты азайып, қолданудан шығып қалады.
Соларға қатысты сөздер мен атаулар да ескіреді, яғни қолданудан шыға бастайды. Мысалы: шоқпар, соқа, сойыл, найза, айбалта, күрзі, қорамса, кіреуке, малта, ояз, зындан, күң, кұл, әмеңгер, болыс, жүзбасы, сарбаз, дуан, пері, періште, ысқат, азан, барымта, дабыл тәрізді сөздер бүгінгі өмірде көп қолданыла бермейді. Бұлар белгілі бір дәуірдің, тарихи кезеңнің тілдік көрсеткіші ретінде жұмсалуы мүмкін. Олар көнерген сөздер деп аталады. Және олардың кейбірі жана ұғымдардың келуімен байланысты жаңарып қолданылуы да мүмкін. Тіл — тілде көнерген сөздердің историзмдер және архаизмдер деп аталатын екі түрі бар. Кейбір заттар мен құбылыстар күнделікті өмірден шығып қалып, сол ұғымдарды білдіретін олардың атаулары — сөздер де көнеріп, тілде қолданбайды. Мысалы: сұлтан, атшабар, ояз, барымта, дуан басы, дүре, малай, күң, құл, бай, болыс т. б. Мұндай сөздерді историзмдер дейді. Бұрынғы атаулары ескіріп, кейін басқа атаулармен беріліп жүрген заттар мен құбылыстар бар. Мысалы: жасак, немесе қол — әскер, қол басы — әскер басы, почтабай — хат тасушы, жатак, — отырықшы, серіктік — бірлесу, қосын — ұйым, желек — орамал т. б. Қазірде осындай басқа атаулармен беріліп жүрген заттар мен құбылыстардың бұрынғы атаулары архаизмдер деп аталады.
Ғалам біз білмейтін дүниелерге толы. Кішкентай күнімнен аспанға қарап, күндіщз күн мен бұлттарды, түнде жұлдыздар мен аппақ айды тамашалап, ұзағынан қарағанды ұнататынмын. Аспан әлемі мені ерекше еліктіретін. "Анау тұрған дөп-дөңгелек айдың үстіне шығып алып, жерге қараса, біздің ғаламшар ол жерден қандай болып көрінер екен? Бұлттан бұлтқа секіріп, күн сәулелеріне шомылсам ғой", - деген ойлар келетін санама. Ғарышқа, аспанға ерекше құмар болдым. Ғарышкер болуды армандайтынмын.
"Аспанда тіршілік бар ма екен? Бар болса дәл күнге барып, сонда тұрар едім", - деп ойлайтынмын. Дөңгеленген жарқын, сәулелері нұр сыйлайтын Күннің жалындаған от екенін ойламаппын да ғой. Сонда туыстарым, жақсындарымды алып барсам Күн мен Айдан үй тұрғызсақ дейтінмін. Мұның бәрі бала қиял. Бірақ бүгінде небір түрлі жаңалықтар ашылып, құрылғылар пайда болуда. Бәлкім, бір кездері Айда тұру да мүмкін болып қалар.
Объяснение:
Соларға қатысты сөздер мен атаулар да ескіреді, яғни қолданудан шыға бастайды. Мысалы: шоқпар, соқа, сойыл, найза, айбалта, күрзі, қорамса, кіреуке, малта, ояз, зындан, күң, кұл, әмеңгер, болыс, жүзбасы, сарбаз, дуан, пері, періште, ысқат, азан, барымта, дабыл тәрізді сөздер бүгінгі өмірде көп қолданыла бермейді. Бұлар белгілі бір дәуірдің, тарихи кезеңнің тілдік көрсеткіші ретінде жұмсалуы мүмкін. Олар көнерген сөздер деп аталады. Және олардың кейбірі жана ұғымдардың келуімен байланысты жаңарып қолданылуы да мүмкін.
Тіл — тілде көнерген сөздердің историзмдер және архаизмдер деп аталатын екі түрі бар. Кейбір заттар мен құбылыстар күнделікті өмірден шығып қалып, сол ұғымдарды білдіретін олардың атаулары — сөздер де көнеріп, тілде қолданбайды. Мысалы: сұлтан, атшабар, ояз, барымта, дуан басы, дүре, малай, күң, құл, бай, болыс т. б. Мұндай сөздерді историзмдер дейді. Бұрынғы атаулары ескіріп, кейін басқа атаулармен беріліп жүрген заттар мен құбылыстар бар. Мысалы: жасак, немесе қол — әскер, қол басы — әскер басы, почтабай — хат тасушы, жатак, — отырықшы, серіктік — бірлесу, қосын — ұйым, желек — орамал т. б. Қазірде осындай басқа атаулармен беріліп жүрген заттар мен құбылыстардың бұрынғы атаулары архаизмдер деп аталады.