Мәдени өсімдіктер [1](plantae cultae) – адамдар өздерінің әр түрлі қажеттілігін (азықтық, талшықты, дәрілік, бояғыш, эфир майы, мал-азықтық, т.б.) қанағаттандыру мақсатында өсіретін өсімдіктер. Мәдени өсімдіктердің пайда болуы адамзат мәдениетінің қалыптасуымен тығыз байланысты. Қытай мен Жапониядан күріш,қонақ тары, қытай капустасы, бұршақ түрлері, құрма, апельсин, мандарин, шай, т.б. өсімдік түрлері; Индонезия менҮндіқытайдан нан ағашы, манго, лимон, банан, қант пальмасы, эвкалипт, темекі,мақта; Австралиядан қант қамысы, қияр,кенеп, кокос пальмасы, күріштің 2 түрі, қара бұрыш; Орталық Үндістаннан қара бидайдың 2 түрі, бұршақтың 5 түрі, зығыр, мақсары,қарбыз, сәбіз, алма, алмұрт, өрік, шие, бадан, жеміс ағашы; Орта Азиядан бидай, қара бидай, арпа, сұлы, бұршақ, жоңышқа, қант қызылшасы, алма, жүзім, анар; Алдыңғы Азиядан зәйтүн, лавр, жеміс ағашы, т.б.;Африкадан мақтаның 4 түрі, қарбыз, кофе;Америкадан жүгері, картоп, қызанақ,асқабақтың бірнеше түрі, какао, арахис,топинамбур, т.б. мәдени өсімдіктер таралған. Адамзат үшін мәдени өсімдіктердің маңызы зор. Бау-бақшадағы, егін алқабындағы өсіп тұрған өсімдіктер азық-түліктің, дәрі-дәрмектің, мал азығының негізгі көзі болып табылады. Қазақстанда мәдени өсімдіктердің түрі көп және олар әр түрлі. Олар – бидай, сұлы, жүгері, күріш, тары, арпа, түйебұршақ, соя, асбұршақ, жержаңғақ, жасымық, картоп,күнбағыс, мақта, қызылша, қарбыз, таңқурай, жүзім, т.б. Мәдени өсімдіктердің жаңа сорттарын шығарумен селекционер ғалымдар айналысады.[2]
Жеті атасын білмеген — жетімдіктң белгісі.Если до седьмого колена своей родословной не узнаешь — сиротой прослывешь.Жақсы болса алғаның, үйіңнен кісі кетпейді. Жаман болса алғаның, шын досың да шеттейді.Если жена хорошая, гости не переводятся в доме; если жена плохая, даже друг обходит твой дом.Жақсы әйел жарының жақсысын асырар, жаманын жасырар.Достоинства мужа прославит добрая жена, и недостатки сгладит она.Әкені көріп ұл өсер, шешені көріп қыз өсер.Cын берет пример с отца, дочь - с матери.Бала – көңiлдiң гүлi, көздiң нұры.Дети – цветы души и свет для глаз.Жақсы әке – жаман балаға қырық жылдық ризық.Добрая слава отца сорок лет служит непутёвому сыну.Жақыныңды жат етсең, Жатқа күлкі боларсың.Сторониться своих – стать посмешищем для чужихЖақсы келін – қызыңдай, жақсы күйеу – ұлыңдай.Хорошая невестка, как дочь родная; хороший зять, как сын роднойБесіксіз үйде береке жоқ.В доме, где колыбель не качают, уюта не бывает.Алты ұл туған ананы — ханым десе болады, кезек сыйласқан ағайынды — жаным десе болады.Мать, родившую шестерых сыновей, называй царицей; хорошую родню называй души частицей.
