сделать задание по казахскому Оқушының аты-жөні: Бөлім «Қазақстанның айтыс өнері мен сөз мәдениеті"
Оқу мақсаты
8.3.2.1 Публицистикалық стипьлін (мақала, интервью, қысқа очерк,
жолшаулар) тілдік ерекшеліктері арқылы мәтіндердің жанрын анық ну
8.4.1.1 Мәтіндердін жанрлық және стильдік сақтап,
шағын мақала, пікір, интервью жазу
Бағалау критерийі
Білім Матіндегі (мақала, интернью, қысқа очерк, жолдаулар) жанрға
қатысты ерекшелікті аныктайды Шағын мақала, пікір, интервью жазуда жанрлық және стильдік
ерекшелігін сақтайды
Ойлаудандыларының деңгені
Қолдану
Орындаууақыты
15 20 минут
Тапсырма Мәтіндерді оқып, жанрлық ерекшеліктеріне талдау з.
Бабаларымыз ежелден «Өнер алды - қызыл тіл» деп сөз енетін аса жоғары бағалаған. Ақындар сез сайысы кезінде жеңіске жетудін жолын іздеп, нақты дәлелдер келтіріп, созбен жеңген.
Айтыста ақындардын импрозизашиясы, логикасы мен анық байқалуы таныс. Сөз өнерінің, образды, керкем ойлардың көрінісін айтыс өлеңдерінен көремі3.
Ақындар тіліндегі көркем дарының бірі - мақал-мәтелдер. Мақа, і-мәтелдердің копшілігі игі қасиеттерге үндеу, уағыздау сипатында болады. Макал-мәтелдердің ерекшелігі - мазмұны терен, аз сөзбен көп мағына береді және көпшілігі сити тез сақталады. Айтыс өлеңдеріндегі мақал-мәтелдер тілдің эстетикалық кызметін күшейтіп, өлең сөзді әсерлі стеді. Ал қанатты сөздер мен мақал-мәтелдер әдеби тілімізді коскан айтыс ақындарының үлесі скендігін көрсетеді.
L. Мәтіннің жанры
2. Мәтіннің жанрына тән 2 ерекшелікті белгіленіз.
A) кіріспе, негізгі, қорытынды бөлімдер қамтылады
B) маселе талқыланып, автор көзкарасы жазылады
C) көтерілген мәселе диалог түрінде жазылады
D) шығарманың тіл ерекшелігі, көркем тәсілдері жазылады
E) окигаларды, талдап-бағалайды, түсіндіреді
3. Өзіңіз таңдаған айтыскер ақынның бірімен сұхбат мәтінін жазыңыз.
Мен Қазақстан деген кең байтақ елде тұрамын. Менің елімнің жері кең, тынысы мол, жандарының көңілдері жайдары . Өзім қазақ болып жаралғаныма қуанамын, өйткені менің елімнің тарихы, салт –дәстүрі, әдет –ғұрпы өте бай. Мектепте қазақ әдебиеті пәнін оқығанда ,өз ұлтымның қыры мен сырын жете танисың.Мектеп ішінде қазақ тілі мен қатар орыс тілін де оқимыз. Бұл тілді біз басқа мемлекеттің балалары сияқты шетел тілі деп алмаймыз, ол біздің екінші тіліміз сияқты. Менің Қазақстанымда әртүрлі ұлт өкілдері тұрады. Біз әрұлтты мемлекетпіз. Елімізде тұратын ұлттардың өз асссамблеясы бар екенін бізге мұғалім түсіндіріп кетті. Біздің қазақ ұлтының құқықтық правосы заңмен қалай сақталса, басқа ұлттардың да праволары солай қорғалады. Мәртебесі көкке жеткен еліміз көптеген жетістікке жетті. Жүзден астам ұлт өкілдері тұрады. Бір шаңырақтың астында қазақ, орыс, қырғыз, өзбек, татар, ұйғыр, әзірбайжан, башқұрт, неміс, украин, белорус, кәріс татулықта, сыйластықта өмір сүріп жатыр. Көп ғасырлар бойы олар бір - бірінің салт - дәстүрін құрметтеп, жерімізді бөлісіп отыр. Қазақта «Отаны бірдің тілегі бір, жүрегі бір» деген жақсы сөз бар. Жүзі басқа болса да, жүрегі бір, тілі басқа болса да, тілегі бір, атасы басқа болса да, Отаны бір қаншама ұлттар мен ұлыстарды біріктіріп отырған Қазақстан атты елміз. Көп ұлт өкілдері тұратын ел болуымыз - біздің байлығымыз, мақтанышымыз.
Біз білмейтін талай елдердің соғыстарын, террорлық істерді көргенде шошисың. Бізде бейбітшілік болып тұрғанға қуанасың, оның бәрі Елбасымыздың саясатының арқасы. Бейбітшілік болған соң ,биыл тәуелсіздігіміздің 20жылдық тойын жасамақпыз. Елімнің болашағына, халқыма бейбіт өмір, халықтар арасына достық, ынтымақтастық болсын деймін. Біз бейбітшілік өмірді қалаймыз!
Қадыр Мырзалиев (1935 -) "Дарын" халықаралық сыйлығының лауреаты . 1993 жылы оқырмандардың кеңінен танылуына ие болған жоғары көркемдік және жоғары көркемдік туындылар үшін берілді. Қадыр Ғинаятұлы Мырзалиев 1935 жылы Орал облысының Жалбетті ауылында дүниеге келген. 1958 жылы ҚазМУ-дың филология факультетін бітірген. Әл-Фараби Атындағы Қазұу. "Балдырған" , "Жұлдыз" журналдарының редакцияларында, "Жазушы" ба жұмыс істеді . Мурзалиевтің шығармашылық жолы 1954 жылы "Пионер" журналында жарияланған өлеңдер болды. К. Мурзалиев-40-тан астам ақындық жинақтардың, әдеби-сыни және балалар кітаптарының авторы. "Көктем" бірінші жинағы 1959 жылы жарық көрді, кейін "Чудаки" (1960), "Ноян-Коян" (1962), "Маленькие Насреддины" (1961), "Рауан-Палуан" (1963) және т.б. болды. 1969 жылы "в дебрях" жинағы үшін ақын Қазақстанның Ленин комсомолының сыйлығына ие болды. "Инабат-виноват" - Қадыр Мырзалиевтың орыс тіліне аударылған тұңғыш балалар кітапшасы. Ол 1962 жылы Алматыда шықты. "Инабат-виноват" өлеңдер жинағы бір мұқабаның астында екі кітапшадан тұрды: біреуі – балалар үшін, екіншісі - қартайған адамдар үшін. 1976 жылы кітап сөрелерінде Қ. Мырзалиевтің "сенің үйің" атты балалар өлеңдерінің жаңа кітабы пайда болды . Мұрзалиевтің поэтикалық ассоциациялары көркемдігімен ерекшеленеді және үнемділігі шектеулі өлеңдерде жүзеге асырылады. Бұл оның поэзиясының ерекше қасиеттерінің бірі. "Жалын" ба жылы шығарған "Круг" Мұрзағалиев жинағының көптеген өлеңдерінің негізіне бейнелі сөздің әр түрлі көріністерінің гармоникалық қорытпасы жатады. Мурзалиевтің поэзиясы уақыттың шиеленісіп, ойдың шыңдалуына тән. Онда әлемдік әдебиеттің классикалық үлгілерінің әсері байқалады. Мұрзалиев "Күндерай" (1984) жеке жинағын құрастырған 200-ге жуық ән мәтіндерінің авторы. Қ. Мырзалиевтің көптеген өлеңдері қазақ мектептерінің бастауыш сыныптарына арналған "Родная речь" оқулығына енгізілген. Мурзалиев Овидия, В. Гюго, С. Есенин, М. Лермонтов, Г. Гейн, Д. Родари, О. Сүлейменов, Э. Межелайтис, К. Кулиев шығармалары қазақ тіліне аударылған. 1993 жылдың қорытындысы бойынша Монғолияның "Дарын" әдеби-шығармашылық бірлестігі (ӘБЪЯАС) жоғары бейнелі және жоғары көркем әдеби шығармалар үшін бас жүлдені қазақстандық ақын Қадыр Мырзалиевке берді.
Мен Қазақстан деген кең байтақ елде тұрамын. Менің елімнің жері кең, тынысы мол, жандарының көңілдері жайдары . Өзім қазақ болып жаралғаныма қуанамын, өйткені менің елімнің тарихы, салт –дәстүрі, әдет –ғұрпы өте бай. Мектепте қазақ әдебиеті пәнін оқығанда ,өз ұлтымның қыры мен сырын жете танисың.Мектеп ішінде қазақ тілі мен қатар орыс тілін де оқимыз. Бұл тілді біз басқа мемлекеттің балалары сияқты шетел тілі деп алмаймыз, ол біздің екінші тіліміз сияқты. Менің Қазақстанымда әртүрлі ұлт өкілдері тұрады. Біз әрұлтты мемлекетпіз. Елімізде тұратын ұлттардың өз асссамблеясы бар екенін бізге мұғалім түсіндіріп кетті. Біздің қазақ ұлтының құқықтық правосы заңмен қалай сақталса, басқа ұлттардың да праволары солай қорғалады. Мәртебесі көкке жеткен еліміз көптеген жетістікке жетті. Жүзден астам ұлт өкілдері тұрады. Бір шаңырақтың астында қазақ, орыс, қырғыз, өзбек, татар, ұйғыр, әзірбайжан, башқұрт, неміс, украин, белорус, кәріс татулықта, сыйластықта өмір сүріп жатыр. Көп ғасырлар бойы олар бір - бірінің салт - дәстүрін құрметтеп, жерімізді бөлісіп отыр. Қазақта «Отаны бірдің тілегі бір, жүрегі бір» деген жақсы сөз бар. Жүзі басқа болса да, жүрегі бір, тілі басқа болса да, тілегі бір, атасы басқа болса да, Отаны бір қаншама ұлттар мен ұлыстарды біріктіріп отырған Қазақстан атты елміз. Көп ұлт өкілдері тұратын ел болуымыз - біздің байлығымыз, мақтанышымыз.
Біз білмейтін талай елдердің соғыстарын, террорлық істерді көргенде шошисың. Бізде бейбітшілік болып тұрғанға қуанасың, оның бәрі Елбасымыздың саясатының арқасы. Бейбітшілік болған соң ,биыл тәуелсіздігіміздің 20жылдық тойын жасамақпыз. Елімнің болашағына, халқыма бейбіт өмір, халықтар арасына достық, ынтымақтастық болсын деймін. Біз бейбітшілік өмірді қалаймыз!
Қадыр Мырзалиев (1935 -) "Дарын" халықаралық сыйлығының лауреаты . 1993 жылы оқырмандардың кеңінен танылуына ие болған жоғары көркемдік және жоғары көркемдік туындылар үшін берілді. Қадыр Ғинаятұлы Мырзалиев 1935 жылы Орал облысының Жалбетті ауылында дүниеге келген. 1958 жылы ҚазМУ-дың филология факультетін бітірген. Әл-Фараби Атындағы Қазұу. "Балдырған" , "Жұлдыз" журналдарының редакцияларында, "Жазушы" ба жұмыс істеді . Мурзалиевтің шығармашылық жолы 1954 жылы "Пионер" журналында жарияланған өлеңдер болды. К. Мурзалиев-40-тан астам ақындық жинақтардың, әдеби-сыни және балалар кітаптарының авторы. "Көктем" бірінші жинағы 1959 жылы жарық көрді, кейін "Чудаки" (1960), "Ноян-Коян" (1962), "Маленькие Насреддины" (1961), "Рауан-Палуан" (1963) және т.б. болды. 1969 жылы "в дебрях" жинағы үшін ақын Қазақстанның Ленин комсомолының сыйлығына ие болды. "Инабат-виноват" - Қадыр Мырзалиевтың орыс тіліне аударылған тұңғыш балалар кітапшасы. Ол 1962 жылы Алматыда шықты. "Инабат-виноват" өлеңдер жинағы бір мұқабаның астында екі кітапшадан тұрды: біреуі – балалар үшін, екіншісі - қартайған адамдар үшін. 1976 жылы кітап сөрелерінде Қ. Мырзалиевтің "сенің үйің" атты балалар өлеңдерінің жаңа кітабы пайда болды . Мұрзалиевтің поэтикалық ассоциациялары көркемдігімен ерекшеленеді және үнемділігі шектеулі өлеңдерде жүзеге асырылады. Бұл оның поэзиясының ерекше қасиеттерінің бірі. "Жалын" ба жылы шығарған "Круг" Мұрзағалиев жинағының көптеген өлеңдерінің негізіне бейнелі сөздің әр түрлі көріністерінің гармоникалық қорытпасы жатады. Мурзалиевтің поэзиясы уақыттың шиеленісіп, ойдың шыңдалуына тән. Онда әлемдік әдебиеттің классикалық үлгілерінің әсері байқалады. Мұрзалиев "Күндерай" (1984) жеке жинағын құрастырған 200-ге жуық ән мәтіндерінің авторы. Қ. Мырзалиевтің көптеген өлеңдері қазақ мектептерінің бастауыш сыныптарына арналған "Родная речь" оқулығына енгізілген. Мурзалиев Овидия, В. Гюго, С. Есенин, М. Лермонтов, Г. Гейн, Д. Родари, О. Сүлейменов, Э. Межелайтис, К. Кулиев шығармалары қазақ тіліне аударылған. 1993 жылдың қорытындысы бойынша Монғолияның "Дарын" әдеби-шығармашылық бірлестігі (ӘБЪЯАС) жоғары бейнелі және жоғары көркем әдеби шығармалар үшін бас жүлдені қазақстандық ақын Қадыр Мырзалиевке берді.
Объяснение: