ХVІ ғасырдан басталып, ХVІІ ғасырдың соңғы ширегіне дейін 250 жылға созылған жоңғар-қазақ соғысы. Бұл жан алып жан беріскен алапат заман еді. Осы қиын уақытта жоңғар әскерлерінің алды ұлан-ғайыр жерді кесіп өтіп, елдің батысына жетті. Алатау, Ұлытаудан асып Торғай, Арал маңына жақындады. Бұл ел де қарап жатпады. Сарбаз жинап, жауға тойтарыс беруге жұдырықтай жұмылды. Міне, осы кезде Әбілқайыр хан бастаған Кіші жүздің әскерінде кіл балалар мен жасөспірімдерден құралған «Мың бала» жасағы болды. Жасақты Хиуа хандығының бас биі Байжанның ұлы он алты жасар Сартай басқарды.Сталиндік репрессияның құрбаны болған дүлдүл ақын Нұрмағанбет Қосжанов «Сартай батыр» туралы поэмасын жазып кеткен екен. Сондықтан да дәл осы сынды тарих беттерінде қалған батырларымызды, экранизациялаумыз әсте керек жағдай. Себебі дамыған өркениет заманында тәрбие алып келе жатқан жас ұрпақ тарихи, әдеби кітаптарды оқығаннан, оны дайын кино түрінде көруді жөн санайды. Сондықтан да, кино – халықты кешегі өткен тарихпен қауыштырмақшы бірден – бір аса пәрменді құралы болып отыр.Бұл фильмді қазақ елінің тарихын паш еткен тарихи төл туынды десек те болады. «Біткен іске сыншы көп» демекші, не керек фильм хақында сан алуан түрлі ой пікірлер айтылып жатты. Соның ішінде Ақан ағамыздың фильмдерінің бәрі бір-біріне ұқсас деген қисынсыз пікірлердің айтылғанын, отқа айдағанда б…қа қашқанның ісі деп білемін. Сондағы айтатын қисындары, «Жаужүрек мың балада» да, «Ағайындыда» да үш адам атпен шауып бара жатады дейді. Бұл кемшілік емес, бәлки артықшылық болар. Келешекте, заман өзгеріп, киномыз дамығанда, Ақан Сатаев деген режиссер кең далада атпен шапқан кейіпкерлерімен есте қалатын шығар. Кім білсін?! Еліміздің осындай қолтаңбасы қалыптасып келе жатқан кино режиссерлерімізді қолдап, қолпаштағанымыз жөн-ау, әсілінде.Қай көрермен болсын, басқа да кез-келген шетелдік тарихи фильмдерін көретін болса жадынан шығармай айтып жүретіні белгілі. Атақты режиссеріміздің жұмысы ауыз толтырып айтарлықтай. Кейіпкерлері айшықтала түскен. Сол заманың қал-ахуалын, барынша шынайы жеткізе білді. Кинотеатрдан шыққан көрермендер өзара әңгімелесіп, киноны талдап бара жатты.Ақан ағамыздың тағы бір ерекшелігі біздің санамыздағы Тұғышбай ағамызды хан ретінде емес, батыр етіп көрсеткені. Актерлердің жаңа қырларын көрсете отырып, фильмді қызықты етуі. Бекболат Тілеухановты Бұқар Жырау ретінде көрсетуі де сөзімізге тұздық.Шығарманың тақырыбы да ұтымды алынған, естігенде рухани күшке ие боласың. Режиссердің де ұтқыр шешімі, тапқырлғы тақырыпты шығармасымен аша түскені, еңбек жемісі болар. Киім үлгілері ондағы ою өрнектер ұлттық нақышымыздың элементтері болды. Қазақ киносындағы жаңалық. Екі түрлі дерекке сүйене отыра таңғажайып шығарма жарық көрді. Олай деуге себеп, тек қана бір бөлек етіп, мың бала аңызын өрбітіп жатса, екінші жағынан тарихи шындықтарды ұштастырды. Аңыз кейіпкерлерін сомдаған жас актерлерде, сахнамыздан орын алды.
Менің сыныбым ұйымшыл. Соның ішінде ең өнерлі,ерекше оқушы ол менің құрбым Айгүл. Себебі ол бәріне қамқор,сыпайы, ешқандайда бөтен ойы жоқ.Тек бір қиындық оны бәрі ренжіте береді. Бірақ ол оған түкте назар аудармайды.Мен неге оны өнерлі дедім? Ол мектепішілік,қалалық,облыстық, республикалық сайыстарға белсене қатысады. Сыныптың мектептің, ата-анасының үмітін ақтайды. Менің оған ұқсағым келеді. Оның бойындағы қасиеттер менің де бойымнан табылғанын қалаймын. Ол әлемге үлгі болар оқушы. Өнерлі оқу тек жарысқа қатысуы міндетті емес, ол ұқыпты,тәртіпті, жауапкершілігі мол және талапты болуы тиіс. Міне, осы бір үлкен-үлкен қасиеттер, кішкентай Айгүлдің бойынан табылады.
