Ғылымдағы және техникадағы, өнер мен мәдениет, қоғамдық-әлеуметтік өмір мен әдебиет саласындағы жаналықтар лексикаға да үнемі ыкпалын тигізіп отырады. Өткен дәуірлерде болған кейбір наным-сенімдер, әдет-ғұрыптар, ескі ұғымдар, үй мүлкі, шаруашылық бұйымдары халық тұрмысының дамуына байланысты азайып, қолданудан шығып қалады.
Соларға қатысты сөздер мен атаулар да ескіреді, яғни қолданудан шыға бастайды. Мысалы: шоқпар, соқа, сойыл, найза, айбалта, күрзі, қорамса, кіреуке, малта, ояз, зындан, күң, кұл, әмеңгер, болыс, жүзбасы, сарбаз, дуан, пері, періште, ысқат, азан, барымта, дабыл тәрізді сөздер бүгінгі өмірде көп қолданыла бермейді. Бұлар белгілі бір дәуірдің, тарихи кезеңнің тілдік көрсеткіші ретінде жұмсалуы мүмкін. Олар көнерген сөздер деп аталады. Және олардың кейбірі жана ұғымдардың келуімен байланысты жаңарып қолданылуы да мүмкін. Тіл — тілде көнерген сөздердің историзмдер және архаизмдер деп аталатын екі түрі бар. Кейбір заттар мен құбылыстар күнделікті өмірден шығып қалып, сол ұғымдарды білдіретін олардың атаулары — сөздер де көнеріп, тілде қолданбайды. Мысалы: сұлтан, атшабар, ояз, барымта, дуан басы, дүре, малай, күң, құл, бай, болыс т. б. Мұндай сөздерді историзмдер дейді. Бұрынғы атаулары ескіріп, кейін басқа атаулармен беріліп жүрген заттар мен құбылыстар бар. Мысалы: жасак, немесе қол — әскер, қол басы — әскер басы, почтабай — хат тасушы, жатак, — отырықшы, серіктік — бірлесу, қосын — ұйым, желек — орамал т. б. Қазірде осындай басқа атаулармен беріліп жүрген заттар мен құбылыстардың бұрынғы атаулары архаизмдер деп аталады.
орсық - түбір сөз (зат есім);Қазақстан - (зат есім),+да - жатыс септігі жалғауы;кең - түбір сөз (сын есім);тара - түбірі (етістік),+ған - есімше жұрнағы;жануар - түбір сөз (зат есім).
Дене - түбір сөз (зат есім);тұрқы (зат есім);75 (сан есім);сантиметр - түбірі (зат есім),+ден - шығыс септігі жалғауы;ас - түбірі (етістік),+а - көсемше жұрнағы,+ды - жіктік жалғауының үшінші жағы.
Орман - түбірі (зат есім),+ды зат есімнен сын есім жасайтын жұрнақ;тау - түбірі (зат есім),+лы - зат есімнен сын есім жасайтын жұрнақ;дала - түбірі (зат есім),+лы - зат есімнен сын есім жасайтын жұрнақ;су - түбірі (зат есім),+лы - зат есімнен сын есім жасайтын жұрнақ;жер - түбірі (зат есім),+лер - көптік жалғауы,+де - жатыс септігі жалғауы;кез - түбірі (зат есім),+дес - есімдерден етістік жасайтын жұрнақ,+ді - жіктік жалғауының үшінші жағы.
Соларға қатысты сөздер мен атаулар да ескіреді, яғни қолданудан шыға бастайды. Мысалы: шоқпар, соқа, сойыл, найза, айбалта, күрзі, қорамса, кіреуке, малта, ояз, зындан, күң, кұл, әмеңгер, болыс, жүзбасы, сарбаз, дуан, пері, періште, ысқат, азан, барымта, дабыл тәрізді сөздер бүгінгі өмірде көп қолданыла бермейді. Бұлар белгілі бір дәуірдің, тарихи кезеңнің тілдік көрсеткіші ретінде жұмсалуы мүмкін. Олар көнерген сөздер деп аталады. Және олардың кейбірі жана ұғымдардың келуімен байланысты жаңарып қолданылуы да мүмкін.
Тіл — тілде көнерген сөздердің историзмдер және архаизмдер деп аталатын екі түрі бар. Кейбір заттар мен құбылыстар күнделікті өмірден шығып қалып, сол ұғымдарды білдіретін олардың атаулары — сөздер де көнеріп, тілде қолданбайды. Мысалы: сұлтан, атшабар, ояз, барымта, дуан басы, дүре, малай, күң, құл, бай, болыс т. б. Мұндай сөздерді историзмдер дейді. Бұрынғы атаулары ескіріп, кейін басқа атаулармен беріліп жүрген заттар мен құбылыстар бар. Мысалы: жасак, немесе қол — әскер, қол басы — әскер басы, почтабай — хат тасушы, жатак, — отырықшы, серіктік — бірлесу, қосын — ұйым, желек — орамал т. б. Қазірде осындай басқа атаулармен беріліп жүрген заттар мен құбылыстардың бұрынғы атаулары архаизмдер деп аталады.
Объяснение:
орсық - түбір сөз (зат есім);Қазақстан - (зат есім),+да - жатыс септігі жалғауы;кең - түбір сөз (сын есім);тара - түбірі (етістік),+ған - есімше жұрнағы;жануар - түбір сөз (зат есім).
Дене - түбір сөз (зат есім);тұрқы (зат есім);75 (сан есім);сантиметр - түбірі (зат есім),+ден - шығыс септігі жалғауы;ас - түбірі (етістік),+а - көсемше жұрнағы,+ды - жіктік жалғауының үшінші жағы.
Орман - түбірі (зат есім),+ды зат есімнен сын есім жасайтын жұрнақ;тау - түбірі (зат есім),+лы - зат есімнен сын есім жасайтын жұрнақ;дала - түбірі (зат есім),+лы - зат есімнен сын есім жасайтын жұрнақ;су - түбірі (зат есім),+лы - зат есімнен сын есім жасайтын жұрнақ;жер - түбірі (зат есім),+лер - көптік жалғауы,+де - жатыс септігі жалғауы;кез - түбірі (зат есім),+дес - есімдерден етістік жасайтын жұрнақ,+ді - жіктік жалғауының үшінші жағы.
Подробнее - на -