Төлеген Айбергенов - қазақ жазушысы, ақын, ғалым, тарихшы, педагог.
Төлеген Айбергенов 1937 жылы 8 наурызда Қара-Қалпақ АССР-інің Қоңград облысында колхозшылар отбасында дүниеге келген. Орта мектепті бітіргеннен кейін Низами атындағы Ташкент мемлекеттік педагогикалық институтының тарих-филология факультетіне оқуға түсіп, оны 1959 жылы бітірді.
Институтта оқуды аяқтағаннан кейін ол туған ауылына оралып, жергілікті мектепте орыс тілі мен туған жерінің тарихы пәнінің мұғалімі болып жұмыс істей бастады.
Төлеген Айбергеновтің өлеңдері тұңғыш рет 1957 жылы баспаға шықты. Бірінші кітабы «Арман Сапара» 1963 жылы жарық көрді. Одан кейін, 1965 жылы екінші - «Өмірге Саяхат» келді. Ақынның үшінші кітабы - «мдағы мыңаралар» қайтыс болғаннан кейін бір жылдан кейін - 1968 жылы жарық көрді. Таңдамалы шығармалар орыс тілінде «Шоқжұлдыз әлемі» деген атпен 1987 жылы жарық көрді. Осы жұмысы үшін Т.Айбергенов қайтыс болғаннан кейін, 1974 жылы әдебиет, өнер және сәулет саласындағы Қазақстан Ленин комсомолы сыйлығына ие болды.
Төлеген Айбергенов көзі тірісінде екі ғана өлеңдер жинағын шығаруға қол жеткізді, бірақ бұл тамаша ақынның жарқын, ерекше шығармашылығы Қазақстанның қазіргі поэзиясында берік орын алды. Төлеген Айбергенов уақыт туралы және өзі туралы, туған жерінің байлығы мен сұлулығы туралы, адамның асқақ армандары туралы не жазса да, бәрінде де ол өте адал және шын жүректен.
Төлеген Айбергенов 1967 жылы 29 тамызда Нукуста қайтыс болды, онда ол қазақ жазушылары делегациясының мүшесі болды. Айбергенов Нукуста жерленген. Өзімен дос болған Мұқағали Мақатаев Айбергеновты соңғы сапарға шығарып салу үшін ұшып келді.
деп ақынымыз Мұқағали атамыз бабаларына рақмет айта отырып, қобыз бен домбыраның жазылмаған дастандар мен аңыздардан күй шертетінін өз өлең жолдарында тағы да айта кетті. Қазақ халқының өзгелерден ерекшелігі ұлттық аспабының, ұлттық музыкасының болуында. Осындай киелі аспаптарды, оларда тартылатын күйлерді бізге мұра етіп тастап кеткен бабаларымызға мың тағзым жасасақ та аздық етпес. Бұл рухани байлық атадан балаға жеткен, қадірлеп көзінің қарашығындай сақталып, қымбат қазынамызға айналған. Қаймағы бұзылмай жеткен бұл өнердің бір шыңы домбыра күйлері. Домбыра күйлері уақыт өте келе халықтың өзімен бірге дамып, қалыптасып, түрленіп, жаңарып отырды. Күй бұл қазақтың екінші тілі десек те артық емес. Күй өнері – шексіз өнер. Тарихтың ұзақ көшінде қазақ халқына ғана тән, ерекше дамыған, өнердің бірі де, бірегейі – күй өнері. Ұлы дала салтында саусағынан бал тамған күйшілерді сол елдің ханымен қатар бағалаған.
Төлеген Айбергенов - қазақ жазушысы, ақын, ғалым, тарихшы, педагог.
Төлеген Айбергенов 1937 жылы 8 наурызда Қара-Қалпақ АССР-інің Қоңград облысында колхозшылар отбасында дүниеге келген. Орта мектепті бітіргеннен кейін Низами атындағы Ташкент мемлекеттік педагогикалық институтының тарих-филология факультетіне оқуға түсіп, оны 1959 жылы бітірді.
Институтта оқуды аяқтағаннан кейін ол туған ауылына оралып, жергілікті мектепте орыс тілі мен туған жерінің тарихы пәнінің мұғалімі болып жұмыс істей бастады.
Төлеген Айбергеновтің өлеңдері тұңғыш рет 1957 жылы баспаға шықты. Бірінші кітабы «Арман Сапара» 1963 жылы жарық көрді. Одан кейін, 1965 жылы екінші - «Өмірге Саяхат» келді. Ақынның үшінші кітабы - «мдағы мыңаралар» қайтыс болғаннан кейін бір жылдан кейін - 1968 жылы жарық көрді. Таңдамалы шығармалар орыс тілінде «Шоқжұлдыз әлемі» деген атпен 1987 жылы жарық көрді. Осы жұмысы үшін Т.Айбергенов қайтыс болғаннан кейін, 1974 жылы әдебиет, өнер және сәулет саласындағы Қазақстан Ленин комсомолы сыйлығына ие болды.
Төлеген Айбергенов көзі тірісінде екі ғана өлеңдер жинағын шығаруға қол жеткізді, бірақ бұл тамаша ақынның жарқын, ерекше шығармашылығы Қазақстанның қазіргі поэзиясында берік орын алды. Төлеген Айбергенов уақыт туралы және өзі туралы, туған жерінің байлығы мен сұлулығы туралы, адамның асқақ армандары туралы не жазса да, бәрінде де ол өте адал және шын жүректен.
Төлеген Айбергенов 1967 жылы 29 тамызда Нукуста қайтыс болды, онда ол қазақ жазушылары делегациясының мүшесі болды. Айбергенов Нукуста жерленген. Өзімен дос болған Мұқағали Мақатаев Айбергеновты соңғы сапарға шығарып салу үшін ұшып келді.
Объяснение:
Бабаларым,
Рақмет сендерге,
Балаларым болмасын деп көр-кеуде,
Қобызыңмен қосып ән мен тіл бердің,
Өмірге мен мылқау болып енгенде.
Бабаларым,
Рақмет сендерге!
Жыраулардың жазбай кеткен жырларын,
Арулардың айтпай кеткен сырларын,
Қорқытыңның қорқынышты мұң-зарын,
Қобызыңның шанағынан тыңдадым.
...Сыр ашпайды сенің құла түздерің,
Сыр ашпайды тау-тастағы іздерің.
Сенің бүкіл болмысыңның тағдырын,
Домбыраңның пернесінен іздедім,
деп ақынымыз Мұқағали атамыз бабаларына рақмет айта отырып, қобыз бен домбыраның жазылмаған дастандар мен аңыздардан күй шертетінін өз өлең жолдарында тағы да айта кетті. Қазақ халқының өзгелерден ерекшелігі ұлттық аспабының, ұлттық музыкасының болуында. Осындай киелі аспаптарды, оларда тартылатын күйлерді бізге мұра етіп тастап кеткен бабаларымызға мың тағзым жасасақ та аздық етпес. Бұл рухани байлық атадан балаға жеткен, қадірлеп көзінің қарашығындай сақталып, қымбат қазынамызға айналған. Қаймағы бұзылмай жеткен бұл өнердің бір шыңы домбыра күйлері. Домбыра күйлері уақыт өте келе халықтың өзімен бірге дамып, қалыптасып, түрленіп, жаңарып отырды. Күй бұл қазақтың екінші тілі десек те артық емес. Күй өнері – шексіз өнер. Тарихтың ұзақ көшінде қазақ халқына ғана тән, ерекше дамыған, өнердің бірі де, бірегейі – күй өнері. Ұлы дала салтында саусағынан бал тамған күйшілерді сол елдің ханымен қатар бағалаған.