Қос сөз – қосарлану немесе қайталану арқылы бір ұғым ретінде жасалған сөздер. Қос сөздер мағыналық, тұлғалық жағынан әр түрлі. Жасалу тәсіліне қарай қосарлама және қайталама қос сөз болып бөлінеді. Қосарлама қос сөз өзара мәндес немесе қайшы мәндес сөздердің қосарлануынан жасалады. Мысалы, ата-ана, салт-сана, құрт-құмырсқа, ер-тоқым (мәндес қос сөз); күні-түні, азды-көпті, үлкенді-кішілі, ертелі-кеш (қайшы мәндес қос сөз). Қайталама қос сөз бір сөздің қайталанып айтылуынан жасалады. Мысалы, сөйлей-сөйлей, төбе-төбе, қолма-қол, жекпе-жек. Бірқатар қос сөздердің екінші сыңары жеке қолданылмайтын, мағынасыз сөздер болып келеді. Мысалы, оқта-текте, анда-санда, ырың-жырың. қос сөз дефис арқылы жазылады. Сөздердің қосарлануы, қайталануы нәтижесінде жалпылау, жинақтау, топшылау, болжалдау, мөлшерлеу секілді грамматикалық мағыналар үстеледі, жаңа мағыналы сөздер туады. Сөздердің қосарланып немесе қайталанып айтылуынан жасалған сөздерді қос сөз деп атайды. Сөздерді қосарланып немесе қайталап қолдану жаңа сөз жасаудың бір долы болып табылады. Мысалы: Жан-жануар, адам-зат анталаса, Ата-анадай елжірер күннің көзі.(Абай) Бұл сөйлемде жан-жануар, ата-анадай дегендер - қос сөздер, олар жаңа мағына білдіріп тұр: жан - жануар - бүкіл айналадағы, табиғаттағы жанды заттар; ата - анадай ең жақынтуғандар ата мен анадай деген мағынада, яғни шынайы мейірімділік деген мәнде қолданылады.
Қос сөздер екі түрлі болады: қайталама қос сөздер және қосарлама қос сөздер.
Бала тәрбиесi – игiлiктi iс. Берерi де, сұрауы да, жемiсi де мол тәрбие саласының ең өзектiсi. Еліміз тәуелсіздікке қол жеткізгеніне байланысты Елбасының «2030 жылғы жолдауындағы», мақсаттар мен мұраттар мүлтіксіз жүзеге асырылса, ұрпақ тәрбиесіндегі істерде де үлкен бетбұрыстар болары сөзсіз деген еді.
Мағжан Жұмабаев: «Бала тәрбиесі – бір өнер, өнер болғанда ауыр өнер, жеке бір ғылым иесі болуды тілейтін өнер. ... бала тар ойлы ақымақ болса, бала кінәлі емес, тәрбиеші кінәлі, бала сұлулықтан ләззат ала білмейтін мылқау жынды болса, бала айыпты емес, тәрбиеші жазалы», - деп айтып кеткен ғой. Біздің данагөй халқымыз ежелден-ақ бала тәрбиесін болашақ тәрбиесі деп түсінген. Балалардың бос уақытын тиімді ұйымдастыру, олардың күш-жігерін дұрыс бағытта жұмсау және бойында тұнып тұрған туа біткен қабілетін ашу, өнерге баулу мектеп мұғалімдерінің қолында. Біздің мектебіміз балаларды жан-жақты дамыту мақсатында «Өрнек» шеберқолдар, «Жас қаламгер» болашақ тілшілер, «Мәнерлеп оқу» көркемсөз оқушылар, «Домбыра» домбыра үйренушілер үйірмесі жұмыс жасап келеді. Үйірмелер оқушылардың бос уақытты тиімді қолдануға мүмкіндік береді. «Үлгісі көптің өрнегі көп, өрнегі көптің ермегі көп» деп халық нақыл сөзінде айтылғандай бұл үйірмелердің берері көп және жеткен жетістіктері аз емес.
«Өрнек» үйірмесіне қатысушылар Павлодар облысында Ұлы Жеңістің 70 жылдығына орай өткен «Ұлы өткен күндерге тағзым» атты байқауда «Қолтаңбалы өнер» номинациясына ие болды. Үйірме жетекшісі Рахима Қайраққызы аудандық қолөнер сайыстарына оқушыларын қатыстырып, жүлделерге ие болуда. Сондай – ақ «Жас қаламгер» үйірмесі мектеп оқушыларына арналған ай сайын мектеп газетін шығарып, үйірме мүшелері аудандық, облыстық басылымдарға мақалаларын жариялауда. Үйірме мүшесі Сансызбаев Аңсат облыстық «Абай оқулары» сайысына,
биыл мектеп түлегі, үйірме мүшесі Қабдуахит Мәди облыстық «Журналистика мамандығын таңдаймын » конкурсына жолдама алды. Мектеп оқушыларымен құрылған мектептің домбыра оркесторі аудандық сайыстарға үнемі қатысып келеді. Биылғы оқу жылында ҚР тәуелсіздігінің 25 жылдығына орай өткен аудандық «Ұлы дала дауысы» ұлттық аспаптар байқауында І орынға ие болды. Биыл ғана құрылған «Мәнерлеп оқу» үйірмесінің мүшелері жыр жаттап , аудандық оқуларға қатысып келеді. Қайролла Назым сынды оқушымыз ақындардың жырын жаттап,облыстық сайыстарға баруға дайындық үстінде.
«Бұлақ көрсең, көзін аш» демекші балаға дер кезінде бағдар беру, қабілетін анықтау, оның бойында тасып тұрған күш-қайрат, жігерін орынды жұмсауға үйрететін – алдымен ата-ананың, онан соң ұстаздардың міндетінде. Бала – біздің бауыр етіміз, бақытты болашағымыз. Халқымыз: «Ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі», - демекші, бала тәрбиесіне отбасында өмірге келген күнінен бастап айрықша мән берейік
1.Кезек-кезек, күте-күте, қырқа-қырқа.
2.Ата-баба, тау-тас, іркес-тіркес, салдыр-гүлдір.
3.Тап-таза, тып-тыныш, үп-үлкен
Қос сөз – қосарлану немесе қайталану арқылы бір ұғым ретінде жасалған сөздер. Қос сөздер мағыналық, тұлғалық жағынан әр түрлі. Жасалу тәсіліне қарай қосарлама және қайталама қос сөз болып бөлінеді. Қосарлама қос сөз өзара мәндес немесе қайшы мәндес сөздердің қосарлануынан жасалады. Мысалы, ата-ана, салт-сана, құрт-құмырсқа, ер-тоқым (мәндес қос сөз); күні-түні, азды-көпті, үлкенді-кішілі, ертелі-кеш (қайшы мәндес қос сөз). Қайталама қос сөз бір сөздің қайталанып айтылуынан жасалады. Мысалы, сөйлей-сөйлей, төбе-төбе, қолма-қол, жекпе-жек. Бірқатар қос сөздердің екінші сыңары жеке қолданылмайтын, мағынасыз сөздер болып келеді. Мысалы, оқта-текте, анда-санда, ырың-жырың. қос сөз дефис арқылы жазылады. Сөздердің қосарлануы, қайталануы нәтижесінде жалпылау, жинақтау, топшылау, болжалдау, мөлшерлеу секілді грамматикалық мағыналар үстеледі, жаңа мағыналы сөздер туады. Сөздердің қосарланып немесе қайталанып айтылуынан жасалған сөздерді қос сөз деп атайды. Сөздерді қосарланып немесе қайталап қолдану жаңа сөз жасаудың бір долы болып табылады. Мысалы: Жан-жануар, адам-зат анталаса, Ата-анадай елжірер күннің көзі.(Абай) Бұл сөйлемде жан-жануар, ата-анадай дегендер - қос сөздер, олар жаңа мағына білдіріп тұр: жан - жануар - бүкіл айналадағы, табиғаттағы жанды заттар; ата - анадай ең жақынтуғандар ата мен анадай деген мағынада, яғни шынайы мейірімділік деген мәнде қолданылады.
Қос сөздер екі түрлі болады: қайталама қос сөздер және қосарлама қос сөздер.
Үйірменің үйретері көп
Бала тәрбиесi – игiлiктi iс. Берерi де, сұрауы да, жемiсi де мол тәрбие саласының ең өзектiсi. Еліміз тәуелсіздікке қол жеткізгеніне байланысты Елбасының «2030 жылғы жолдауындағы», мақсаттар мен мұраттар мүлтіксіз жүзеге асырылса, ұрпақ тәрбиесіндегі істерде де үлкен бетбұрыстар болары сөзсіз деген еді.
Мағжан Жұмабаев: «Бала тәрбиесі – бір өнер, өнер болғанда ауыр өнер, жеке бір ғылым иесі болуды тілейтін өнер. ... бала тар ойлы ақымақ болса, бала кінәлі емес, тәрбиеші кінәлі, бала сұлулықтан ләззат ала білмейтін мылқау жынды болса, бала айыпты емес, тәрбиеші жазалы», - деп айтып кеткен ғой. Біздің данагөй халқымыз ежелден-ақ бала тәрбиесін болашақ тәрбиесі деп түсінген. Балалардың бос уақытын тиімді ұйымдастыру, олардың күш-жігерін дұрыс бағытта жұмсау және бойында тұнып тұрған туа біткен қабілетін ашу, өнерге баулу мектеп мұғалімдерінің қолында. Біздің мектебіміз балаларды жан-жақты дамыту мақсатында «Өрнек» шеберқолдар, «Жас қаламгер» болашақ тілшілер, «Мәнерлеп оқу» көркемсөз оқушылар, «Домбыра» домбыра үйренушілер үйірмесі жұмыс жасап келеді. Үйірмелер оқушылардың бос уақытты тиімді қолдануға мүмкіндік береді. «Үлгісі көптің өрнегі көп, өрнегі көптің ермегі көп» деп халық нақыл сөзінде айтылғандай бұл үйірмелердің берері көп және жеткен жетістіктері аз емес.
«Өрнек» үйірмесіне қатысушылар Павлодар облысында Ұлы Жеңістің 70 жылдығына орай өткен «Ұлы өткен күндерге тағзым» атты байқауда «Қолтаңбалы өнер» номинациясына ие болды. Үйірме жетекшісі Рахима Қайраққызы аудандық қолөнер сайыстарына оқушыларын қатыстырып, жүлделерге ие болуда. Сондай – ақ «Жас қаламгер» үйірмесі мектеп оқушыларына арналған ай сайын мектеп газетін шығарып, үйірме мүшелері аудандық, облыстық басылымдарға мақалаларын жариялауда. Үйірме мүшесі Сансызбаев Аңсат облыстық «Абай оқулары» сайысына,
биыл мектеп түлегі, үйірме мүшесі Қабдуахит Мәди облыстық «Журналистика мамандығын таңдаймын » конкурсына жолдама алды. Мектеп оқушыларымен құрылған мектептің домбыра оркесторі аудандық сайыстарға үнемі қатысып келеді. Биылғы оқу жылында ҚР тәуелсіздігінің 25 жылдығына орай өткен аудандық «Ұлы дала дауысы» ұлттық аспаптар байқауында І орынға ие болды. Биыл ғана құрылған «Мәнерлеп оқу» үйірмесінің мүшелері жыр жаттап , аудандық оқуларға қатысып келеді. Қайролла Назым сынды оқушымыз ақындардың жырын жаттап,облыстық сайыстарға баруға дайындық үстінде.
«Бұлақ көрсең, көзін аш» демекші балаға дер кезінде бағдар беру, қабілетін анықтау, оның бойында тасып тұрған күш-қайрат, жігерін орынды жұмсауға үйрететін – алдымен ата-ананың, онан соң ұстаздардың міндетінде. Бала – біздің бауыр етіміз, бақытты болашағымыз. Халқымыз: «Ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі», - демекші, бала тәрбиесіне отбасында өмірге келген күнінен бастап айрықша мән берейік