Қазақ халық музыкалық аспаптары музейі астанада тағы біріне жатады ең танымал және ең көп баратын. Және, сонымен қатар, бар жаман емес ақпараттық сайты. Қазақ халық музыкалық аспаптары музейі 1980 жылы. Қаулы қазақ кср Министрлер Кеңесінің құру туралы шешім қабылданды, 1 тамыз 1980 жылғы. Бастапқыда бұл жай ғана халық аспаптар мұражайы. Музейдің ашылу салтанаты 24 наурыз 1981 жылғы. Басынан-мұражайы республикалық мәртебеге ие. "Энциклопедиясы "Алма-Ата" (1983) деректер келтірілген мұражай туралы өз өмірінің алғашқы жылдарында. Сонда оның қорлар саны 400-ден аса сақтау бірлігі және 40-тан астам түрлері мен сорттарын қазақ халық музыкалық аспаптары (1982) – домбыра, қобыз, дабыл, жетіген, сырнай, керей, шертер, сабызгы, адырна, сазген, дудыга, токылдак және т. б. Қазірдің өзінде алғашқы жылдарында мұражай айналыса бастады таратумен халық музыкалық мәдениет. Осы мақсатта 1981 жылы бастамасы бойынша белгілі мемлекет қайраткері Өзбекәлі Жәнібеков музей жанынан құрылған "отырар сазы" фольклорлық-этнографиялық ансамблі "Сазген". Ол бар және осы күнге дейін, бірақ деп аталатын "Сазген сазы" сияқты айтуға болады, тыс байланыс мұражайы бар.
Қазақ халқы асты өте жоғары бағалаған, әрі қастерлей білген. «Ас – адамның арқауы», «Ас қадірін білмеген аштан өледі, ат қадірін білмеген жаяу қалады» - деп халық тегін айтпаған. Ұлт тағамдарының негізі –сүт тағамдары. Сүт тағамдарын халық бір сөзбен «ақ» деп атайды. Пай - пай, сүт тағамдарының қоректік қасиеті мол, әрі денсаулыққа пайдалы ғой!
Қымыз
Япырмау, ешқандай сусын қымызбен тең келе алмайды! Құрамында дәрумендер, майлар, белоктар бай, ол талай ауруды емдеп қана қоймайды, олардың алдын да алады. Қымыз ас қорытуды жақсартады, қауіпті ісікті болдырмайды.
Бие сүтінен ашытылады. Оның алғашқы ашытқысын «қымыздың қоры» деп атайды. Кей жерлерде мұны бие сүтіне сүр қазының қабырғасын, жылқының ашыған сүр жамбасының жұлынды сүйегін не малта салып немесе ашыған тары көженің суын қосып, бөлек ашытады. Сосын сабадағы қорды сарықпай, биенің жылы сүтін саумалдап, жаңғыртып отырады. Жаңа сүт құйған сайын 20-30 минуттан піседі, жаңа сүтпен қорды араластырып, ірімтігін жазады, ашуын басып отырады. Қымызды көп сапырғанда оған таза ауа (оттегі, азон, т.б.) көп сіңеді. Беу, қымыз бір тәулікте ашуы жетіп, сапыруға жарап қалады!
Қымыз тәрізді табиғи құдіретті сусынмен былай да емдейді: қымызды алғашқыда тәулігіне 6 рет 100 грамнан (қатты науқасқа 50 гр.), кейін 250 грамға дейін береді де, ағза қымыз ішуге үйренген соң оның мөлшерін 2-3 литрге дейін көбейтеді. Қымызды тамақтың алдында 1-1,5 сағат бұрын ішеді. Жатар алдында ішпейді. Жоғарыдағы ем сырқатпен әлсіреген, жүдеген, қаны азайған, туберкулезге шалдыққандарға шипалы.
Шұбат
Түйенің сүтін ашытып жасайды, қышқыл дәмді. Оның әзірлеу тәсілі қымыз ашытуға ұқсас. Япырай, шұбатты тағам ретінде үнемі ішіп жүретіндер өкпе ауруына өте сирек ұшырайды. Дәрігерлер өкпесі, асқазаны, ішегі ауыратындарға шұбат ішуді ұсынады. Өйткені, шұбат асқазанның секреторлық қызметін жақсартады, қышқылдылығын көтереді, дәрі-дәрмектердің емдік қасиетін арттырады, адамның дертке қарсы күресу қабілетін күшейтеді.
Шұбатты ашыту: жаңа сауылған түйе сүтін сүзеді, 30-35 градусқа дейін салқындатады, сосын емен бөшкеге құяды, өндірістік ашытқы қосады; қоспаны піспекпен 20-30 минут бойы піседі, араластырады, ашуы үшін 3-4 сағат бойы тыныш қояды. Осы мерзім ішінде микрофлора әрекетінен күрделі заттар жай заттарға айналады, қышқылдығы 60-70 градусқа көтеріледі, казейн іріп, тұнбаға түседі, - дейді мамандар. Казейннің ірі түйіршіктері пайда болмауы үшін шұбатты жақсылап тұрып араластырып отыру қажет. Ашыту процесі 20-25 градус жылылықта 10-20 сағатқа созылады.
Айран. Әрі тағам, әрі сусын. Сиырдың, қой мен ешкінің піскен сүтіне мәйек, ашытқы (ескі айран) қосып ұйытады да салқындатып ішеді.
Пай - пай, кымыз бен шұбаттың дәмін айтсаңшы! Дәмі аузыңнан кетпиді. Әттең, қазір көп жастар ұлттық сусындардың қадірін білмей, түрлі қоспалы сусындарды ішкенді ұнатады.
"Энциклопедиясы "Алма-Ата" (1983) деректер келтірілген мұражай туралы өз өмірінің алғашқы жылдарында. Сонда оның қорлар саны 400-ден аса сақтау бірлігі және 40-тан астам түрлері мен сорттарын қазақ халық музыкалық аспаптары (1982) – домбыра, қобыз, дабыл, жетіген, сырнай, керей, шертер, сабызгы, адырна, сазген, дудыга, токылдак және т. б.
Қазірдің өзінде алғашқы жылдарында мұражай айналыса бастады таратумен халық музыкалық мәдениет. Осы мақсатта 1981 жылы бастамасы бойынша белгілі мемлекет қайраткері Өзбекәлі Жәнібеков музей жанынан құрылған "отырар сазы" фольклорлық-этнографиялық ансамблі "Сазген". Ол бар және осы күнге дейін, бірақ деп аталатын "Сазген сазы" сияқты айтуға болады, тыс байланыс мұражайы бар.
Қазақтың ұлттық сусындары
Қазақ халқы асты өте жоғары бағалаған, әрі қастерлей білген. «Ас – адамның арқауы», «Ас қадірін білмеген аштан өледі, ат қадірін білмеген жаяу қалады» - деп халық тегін айтпаған. Ұлт тағамдарының негізі –сүт тағамдары. Сүт тағамдарын халық бір сөзбен «ақ» деп атайды. Пай - пай, сүт тағамдарының қоректік қасиеті мол, әрі денсаулыққа пайдалы ғой!
Қымыз
Япырмау, ешқандай сусын қымызбен тең келе алмайды! Құрамында дәрумендер, майлар, белоктар бай, ол талай ауруды емдеп қана қоймайды, олардың алдын да алады. Қымыз ас қорытуды жақсартады, қауіпті ісікті болдырмайды.
Бие сүтінен ашытылады. Оның алғашқы ашытқысын «қымыздың қоры» деп атайды. Кей жерлерде мұны бие сүтіне сүр қазының қабырғасын, жылқының ашыған сүр жамбасының жұлынды сүйегін не малта салып немесе ашыған тары көженің суын қосып, бөлек ашытады. Сосын сабадағы қорды сарықпай, биенің жылы сүтін саумалдап, жаңғыртып отырады. Жаңа сүт құйған сайын 20-30 минуттан піседі, жаңа сүтпен қорды араластырып, ірімтігін жазады, ашуын басып отырады. Қымызды көп сапырғанда оған таза ауа (оттегі, азон, т.б.) көп сіңеді. Беу, қымыз бір тәулікте ашуы жетіп, сапыруға жарап қалады!
Қымыз тәрізді табиғи құдіретті сусынмен былай да емдейді: қымызды алғашқыда тәулігіне 6 рет 100 грамнан (қатты науқасқа 50 гр.), кейін 250 грамға дейін береді де, ағза қымыз ішуге үйренген соң оның мөлшерін 2-3 литрге дейін көбейтеді. Қымызды тамақтың алдында 1-1,5 сағат бұрын ішеді. Жатар алдында ішпейді. Жоғарыдағы ем сырқатпен әлсіреген, жүдеген, қаны азайған, туберкулезге шалдыққандарға шипалы.
Шұбат
Түйенің сүтін ашытып жасайды, қышқыл дәмді. Оның әзірлеу тәсілі қымыз ашытуға ұқсас. Япырай, шұбатты тағам ретінде үнемі ішіп жүретіндер өкпе ауруына өте сирек ұшырайды. Дәрігерлер өкпесі, асқазаны, ішегі ауыратындарға шұбат ішуді ұсынады. Өйткені, шұбат асқазанның секреторлық қызметін жақсартады, қышқылдылығын көтереді, дәрі-дәрмектердің емдік қасиетін арттырады, адамның дертке қарсы күресу қабілетін күшейтеді.
Шұбатты ашыту: жаңа сауылған түйе сүтін сүзеді, 30-35 градусқа дейін салқындатады, сосын емен бөшкеге құяды, өндірістік ашытқы қосады; қоспаны піспекпен 20-30 минут бойы піседі, араластырады, ашуы үшін 3-4 сағат бойы тыныш қояды. Осы мерзім ішінде микрофлора әрекетінен күрделі заттар жай заттарға айналады, қышқылдығы 60-70 градусқа көтеріледі, казейн іріп, тұнбаға түседі, - дейді мамандар. Казейннің ірі түйіршіктері пайда болмауы үшін шұбатты жақсылап тұрып араластырып отыру қажет. Ашыту процесі 20-25 градус жылылықта 10-20 сағатқа созылады.
Айран. Әрі тағам, әрі сусын. Сиырдың, қой мен ешкінің піскен сүтіне мәйек, ашытқы (ескі айран) қосып ұйытады да салқындатып ішеді.
Пай - пай, кымыз бен шұбаттың дәмін айтсаңшы! Дәмі аузыңнан кетпиді. Әттең, қазір көп жастар ұлттық сусындардың қадірін білмей, түрлі қоспалы сусындарды ішкенді ұнатады.