22 наурыз-Дүниежүзілік су күні (World Water Day). Жер бетіндегі адамдардың, өсімдіктер мен жануарлардың өмірі судың сапасына тікелей байланысты екені белгілі. Адамдар үшін ішуге, тамақ дайындауға және гигиена үшін пайдаланылатын судың тазалығы ерекше маңызды.
Адамдардың ластанбаған ауыз су ресурстарына деген қажеттілігінің артуына қарамастан, адам "пайдаланған" судың көп мөлшері ешқандай тазартусыз жер асты суларына, өзендерге, көлдерге, теңіздер мен мұхиттарға түседі. Халықтың қажеттіліктері үшін пайдаланылатын суда көптеген қауіпті химиялық заттар жиі кездеседі: органикалық ластағыштар (жануарлардың нәжісіндегі вирустар, ауылшаруашылық ағынды сулардағы нитраттар мен фосфаттардың қалдықтары, тамақ қалдықтары мен ағынды сулар, мұнай өнімдері), беттік-белсенді заттар (беттік-белсенді заттар), ауыр металдар (кадмий, сынап, қорғасын), синтетикалық химиялық қосылыстардың қалдықтары (пластмассалар, пестицидтер), дәрі-дәрмектер, радиоактивті қалдықтар және т. б.
Судың әртүрлі зиянды қосылыстармен қатты ластануы күтпеген салдарға, соның ішінде көптеген су объектілерінің және оның тұрғындарының толық жойылуына әкелуі мүмкін. Экологтар арасында эвтрофикация процесі жақсы белгілі, онда ауылшаруашылық ағындары, сондай-ақ көлдер мен өзендерге түсіп, азот пен фосформен қаныққан тазартқыштар мен жуғыш заттар су өсімдіктерінің тез өсуіне әкеледі. Осы процестің нәтижесінде тоған өте тез батпаққа айналады, барлық тірі организмдер, соның ішінде балық күн мен қоректік заттардың жетіспеушілігінен өледі.
Ластанған суды қалпына келтіру немесе тазарту өте маңызды қаражат салуды қажет етуі мүмкін болғандықтан, бүкіл әлемде су ресурстарының ластануын болдырмауға арналған бағдарламалар ұсынылады.
Суды қалай ластауға болады?
Суды үнемдеңіз. Таза тұщы судың әлемдік қоры неғұрлым көп болса, су ресурстарының бір бөлігінің ластануы адамзат үшін маңызды болмайды.
Уытты тұрмыстық химикаттарды (еріткіштер, тазартқыштар) және қажетсіз заттарды құймаңыз
Назарбаев Нұрсұлтан Әбішұлы (1940) – тәуелсіз Қазақстанның тұнғыш Президенті. Туып-өскен жері-Алматы облысының Қарасай ауданына қарасты Шамалған ауылы. Днепродзержинск техникалық училищесін (1960), Қарағанды металлургия комбинатына қарасты жоғары техникалық оқу орынын (1967), Кеңес Одағы коммунистік партиясы Орталық комитетіне қарасты Жоғары партия мектебін (1976) бітірген. Экономика ғылымның докторы, академик. Еңбек жолын 1960 жылы Теміртау қаласындағы Қарағанды металлургия комбинатында қатардағы жұмысшы болып бастап, домна пешінің аға газдаушылығына дейінгі жолдан өтті. 1969 жылдан бастап комсомол және партия жұмысына ауысты. Жоғары мемлекеттік және партиялық қызметтерді 1979 жылы Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің хатшысы болып сайланған кезден атқара бастады. Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы Министрлер Кеңесінің төрағасы (1984-1989), әрі Кеңес Одағы Коммунистік партиясы Орталық Комитеті Саяси бюросының мүшесі (1990-1991), Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы Жоғарғы Кеңесінің төрағасы (1990 жылдың ақпан-сәуір айлары) болып қызмет атқарды. Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының Жоғарғы Кеңесі 1990 жылдың 24 сәуірінде Н.Ә.Назарбаевты Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының ең алғашқы Президенті етіп сайлады. Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының Президенті ретіндегі қызметінің заңға сәйкес екенін 1991 жылы 1 желтоқсанда өткен ең алғашқы бүкілхалықтық сайлау одан әрі орнықтыра түсті. Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы атауының Қазақстан Республикасы болып өзгеруіне байланысты Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің қаулысына сәйкес Н.Ә.Назарбаев 1991 жылы 10 желтоқсанда Қазақстан Республикасының Президенті лауазымымен қызметке кірісті. Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Жоғарғы Басқолбасшысы, Қазақстан халықтары Ассамблеясының Төрағасы, Қазақтардың Дүние жүзі Қауымдастығының Төрағасы. Қазақстанның, Ресейдің, Өзбекстанның және басқа да бірқатар шет елдің жоғары ордендері мен медальдарымен марапатталған. Нұрсұлтан Әбішұлы әлемнің аса ірі мемлекет басшылары мойындаған қазақ мемлекетінің ең алғашқы басшысы, дүние жүзіне әйгілі саясаткерлердің бірі. Ол ел басқару ісінде халықтың ғасырлар бойы жинақталған бай тәжірибесі мен әлемдік тәжірибені тал бойына тоғыстырған алымды да алғыр басшы. Ел өмірінің алуан салалы тіршілік-тынысын терең білу, маңдай тіреген проблемалардың ең елеулісін тап басып тани алу, ел ішіндік және әлемдік ахуалдармен санаса отырып ұрымтал әрекеттерге бару, сол жолда таңдалған бағытын табандылықпен жүзеге асыру- Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың мемлекет басшысы ретіндегі басты қасиеті. Н.Назарбаевтың бастамасымен тәуелсіз қазақ елінде дүниежүзілік-тарихи маңызы бар істер атқарылды. 1991 жылдың күзінде 40 жылдан астам уақыт бойы а от бүркіп, апат қауіпін төндіріп келген Семей ядролық сынақ полигоны жабылды. 459 ядролық жарылыс өткен бұл полигон енді мәңгіге тыншыды. Туған елінің тыныштығын, адамзаттың қауіпсіздігін ту еткен Н.Назарбаев Америка Құрама Штаттарының, Ресейдің, Францияның билеушілерімен ұзақ та күрделі келіссөздер жүргізіп, ядролық қаруды Қазақстаннан аластауға 1994 жылы келісті. Бұл біз үшін өтеуі қымбат келісім еді. Өйткені ядролық державалар (АҚШ, Англия, Россия, Қытай, Франция) Қазақстанның тәуелсіздігіне, егемендігіне және бүгінгі шекараларының өзгермейтініне құрметін білдірді, Қазақстанның тәуелсіздігіне территориялық біртұтастығына қарсы күш қолданбауға міндеттенді, Қазақстанға экономикалық қысым көрсетуге бармайтынын мәлімдеді. 1995 жылы соңғы ядролық қару қазақ елінен әкетілді. Осылайша адамзат тарихында тұңғыш рет жойқын қарудан ерікті түрде бас тартқан мемлекет пайда болды. Президент Н.Назарбаевтың көптеген бері қолға алып, практикаға енгізіп келе жатқан іргелі идеясы-Еуразиялық одақ құру. Бұл, әрине, бұрынғы Кеңестер Одағын тірілту емес. Еуразиялық одақ қос құрлықты мекендеген мемлекеттер мен халықтар арасындағы интеграцияны жаңа сапалы биіктікке көтеру. Алғашқы нәтижеге де қол жетті. 2000 жылдың күзінен бері бес мемлекеттің басын қосқан еуразиялық экономикалық одақ өміп сүріп келеді. ЮНЕСКО күнтізбесіне Абайдың 150 жылдық, М.Әуезов пен Қ.Сәтбаевтың 100 жылдық, Түркістанның 1500 жылдық мерейтойларының енуі, Париж бен Лондонда, Берлин мен Токиода қазақ арыстарының аттары құрметпен аталып, ән-күйлеріміз бұрынғыдай жалтаңкөзденбей, барынша еркін, қуанышты көңілде шалқуы мәдениетімізді, өнерімізді, ғылымымызды ғана түлетіп отырған жоқ, санамызды, дүниетанымымызды, мінезімізді де жаңаша қалыптастыруда. Қазақстанның тәуелсіздігі жылдарында қыруар іс атқарылды. Бірақ олардың ішінде екеуін атап өту керек. Біріншісі – 1997 жылы Президент Н.Назарбаев ұсынған «Қазақстан – 2030» даму стратегиясы, екіншісі –елорданың Алматыдан Астанаға көшірілуі.
22 наурыз-Дүниежүзілік су күні (World Water Day). Жер бетіндегі адамдардың, өсімдіктер мен жануарлардың өмірі судың сапасына тікелей байланысты екені белгілі. Адамдар үшін ішуге, тамақ дайындауға және гигиена үшін пайдаланылатын судың тазалығы ерекше маңызды.
Адамдардың ластанбаған ауыз су ресурстарына деген қажеттілігінің артуына қарамастан, адам "пайдаланған" судың көп мөлшері ешқандай тазартусыз жер асты суларына, өзендерге, көлдерге, теңіздер мен мұхиттарға түседі. Халықтың қажеттіліктері үшін пайдаланылатын суда көптеген қауіпті химиялық заттар жиі кездеседі: органикалық ластағыштар (жануарлардың нәжісіндегі вирустар, ауылшаруашылық ағынды сулардағы нитраттар мен фосфаттардың қалдықтары, тамақ қалдықтары мен ағынды сулар, мұнай өнімдері), беттік-белсенді заттар (беттік-белсенді заттар), ауыр металдар (кадмий, сынап, қорғасын), синтетикалық химиялық қосылыстардың қалдықтары (пластмассалар, пестицидтер), дәрі-дәрмектер, радиоактивті қалдықтар және т. б.
Судың әртүрлі зиянды қосылыстармен қатты ластануы күтпеген салдарға, соның ішінде көптеген су объектілерінің және оның тұрғындарының толық жойылуына әкелуі мүмкін. Экологтар арасында эвтрофикация процесі жақсы белгілі, онда ауылшаруашылық ағындары, сондай-ақ көлдер мен өзендерге түсіп, азот пен фосформен қаныққан тазартқыштар мен жуғыш заттар су өсімдіктерінің тез өсуіне әкеледі. Осы процестің нәтижесінде тоған өте тез батпаққа айналады, барлық тірі организмдер, соның ішінде балық күн мен қоректік заттардың жетіспеушілігінен өледі.
Ластанған суды қалпына келтіру немесе тазарту өте маңызды қаражат салуды қажет етуі мүмкін болғандықтан, бүкіл әлемде су ресурстарының ластануын болдырмауға арналған бағдарламалар ұсынылады.
Суды қалай ластауға болады?
Суды үнемдеңіз. Таза тұщы судың әлемдік қоры неғұрлым көп болса, су ресурстарының бір бөлігінің ластануы адамзат үшін маңызды болмайды.
Уытты тұрмыстық химикаттарды (еріткіштер, тазартқыштар) және қажетсіз заттарды құймаңыз