«Қар — қыста жауатын, ақ түсті кристалдардан тұратын атмосфералық жауын-шашын».
Ақша қар — жаңа жауған таза қар.
Алақанат қар — бір аумаққа жауып, бір аумаққа жаумай, жерге ала түскен қар.
Анжыр — қардың еріп қатуы. Қарғынға аралас қатқан қарлы мұз.
Боз қырау — күзгі күні тоңазудан болатын щық.
Жапалақ қар — ірі түйіршікті жапырақтап жауған қар.
Жылбысқы қар — ери жауған қар.
Көбік қар — жерге түскенде астыңғы қабаты ери беріп, беті көпіршіген жұмсақ қар.
Күпсек қар — қалың жауған ұлпа қар.
Күртік қар — беті қатқан, жаяу жүргенде ақсақ ойылатын қалың қар.
Қасат қар — ұзақ жатқан қалың қар.
Қиыршық қар — жентектелген түйіршік қар.
Қылау — ауадағы су буынан немесе салқын тұман тамшыларынан түрлі зат бетіне, ағаш бұтақтарына қонатын мұз қабаты.
Қырау — суық күзде тоңазыған дымқыл ауаның бір нәрсеге қар тәрізді ағарып қонған түрі.
Қырбық қар — жұқа жауған қар.
Мұздақ қар — үстін мұз торлаған, көкшіл түсті, беті жылтыр сырғанақ қар.
Омбы қар — ат бауырлайтын қалың қар.
Сонар қар — алғаш жауған қалың қар.
Сүрі қар — ерте түсіп, ерімей, қыс бойы қалыңдаған, тозаң топырақ сіңіп, беті күлгін тартқан нығыз қар.
Сіреу қар — ұзақ мезгіл мызғымай жатқан аяқ бастырмас, көлік жүрісіне бөгеу қатты қалың қар.
Ұлпа қар — түйіршіктері үлбіреген жеңіл үлпек қар.
Үйме қар — боранды жел сырғытып, бір жерге тау-төбе болып үйілген қар.
Үрме қар — жел үрлеп, жиынтықтанған тығыз қар.
Аяздың түрлері
Ақ аяз – жылы ауамен, бумен араласқан, аппақ, будақ-будақ аяз. Көк аяз – құрғақ аяз. Қақаған аяз – бет қаратпайтын қатты аяз. Құрғақ аяз – ылғалсыз, шытынаған, суық аяз. Қызыл шұнақ аяз // шұнақ сары аяз – қатты құрғақ, бет қаритын, шыңылтыр аяз. Қытымыр аяз – қатты, шымшыма аяз. Сақылдаған сары аяз // сақырлаған аяз – қаңтардың аяғы, ақпанның басында болатын сары аяздың күшіне мінген, күшейген кезі, шағы. Сары аяз – а) ұзаққа созылған қатты аяз; ә) ұзақ жылдарға созылған қиыншылық, ауыртпашылық. Түкірік жерге түспейтін аяз – ауа-райының суықтығы соншалық, адамның түкірген түкірігі жерге мұз боп түсетін, өте қатты аяз. Тымырсық аяз – желсіз күнгі шақпа аяз. Үскірік аяз – боранды, желді аяз. Шымшыма аяз – бетті қарып өтетін, шытқыл, шақпа аяз. Шыңылтыр аяз // шаңылтақ аяз // шақпа аяз – құрғақ, қатты аяз. Шытқыл аяз // шытынаған аяз – сақырлаған қатты аяз. Шытымыр аяз – қалың қар түскеннен кейінгі құрғақ, шыңылтыр аяз.
қиял - ғажайып ертегілер - халық арманын қиял-ғажайып бейнедегі кейіпкерлер арқылы тілге тиек етеді. қиял - ғажайып ертегілер алғашқы қауымдық қоғамда туа бастаған деген болжам бар. оны ертегілерде кездесетін өте ертедегі қоғамдык өмірдің қалдыктарынан байқауға болады. мысалы, матриархат заманына тән аналық ру мен көптеген әдет - ғұрыптардың көріністері (жұптық ұйым, аналық мекен, аналық неке, кувада, авункулат, т. ерте замандағы анимизм, тотемизм, магия сияқты діни нанымдар мен сенімдер, т.б. бірақ көне дәуірдің бұл көріністерін кейінгі заманда халық тек қиял деп түсінген. сол себепті ертекшілер әңгімесін ерте уақытта болған деп ескертеді. қазақтың қиял - ғажайып ертегілері жанрлық жағынан біркелкі емес. оның құрамында алғашқы қауымға тән қарапайым миф, хикая, әңгімелермен бірге батырлық ертегілер кездеседі, сондай-ақ, тұрмыс-салтқа байланысты шығармалар ұшырасады. демек, біздің қиял - ғажайып ертегілерміз жанр жағынан синкретті, яғни дараланбаған. қазақ қиял - ғажайып ертегілердің тағы бір ерекшелігі - үнемі трансформациялық процесте болуы, яғни бір жанрдың екіншіге ауысып отыруы. осы себепті қиял - ғажайып ертегілерінің біразы жанрлық өзгеріске ұшыраған, олар қиял-ғажайып пен тұрмыс-салт ертегілерінің аралық жанры сияқты. кей жағдайда қиял - ғажайып ертегілері бүтіндей тұрмыс-салт оқиғаларын баяндап келеді. қиял - ғажайып ертегілердің сюжетіне, поэтикасы мен құрылысына батырлық жыр үлкен ықпал еткен. көптеген қиял - ғажайып ертегілердің сюжеттік желісінде батырлық жырларындағыдай тұрақты кіріспелер мен қорытындылар бар.
«Қар — қыста жауатын, ақ түсті кристалдардан тұратын атмосфералық жауын-шашын».
Ақша қар — жаңа жауған таза қар.
Алақанат қар — бір аумаққа жауып, бір аумаққа жаумай, жерге ала түскен қар.
Анжыр — қардың еріп қатуы. Қарғынға аралас қатқан қарлы мұз.
Боз қырау — күзгі күні тоңазудан болатын щық.
Жапалақ қар — ірі түйіршікті жапырақтап жауған қар.
Жылбысқы қар — ери жауған қар.
Көбік қар — жерге түскенде астыңғы қабаты ери беріп, беті көпіршіген жұмсақ қар.
Күпсек қар — қалың жауған ұлпа қар.
Күртік қар — беті қатқан, жаяу жүргенде ақсақ ойылатын қалың қар.
Қасат қар — ұзақ жатқан қалың қар.
Қиыршық қар — жентектелген түйіршік қар.
Қылау — ауадағы су буынан немесе салқын тұман тамшыларынан түрлі зат бетіне, ағаш бұтақтарына қонатын мұз қабаты.
Қырау — суық күзде тоңазыған дымқыл ауаның бір нәрсеге қар тәрізді ағарып қонған түрі.
Қырбық қар — жұқа жауған қар.
Мұздақ қар — үстін мұз торлаған, көкшіл түсті, беті жылтыр сырғанақ қар.
Омбы қар — ат бауырлайтын қалың қар.
Сонар қар — алғаш жауған қалың қар.
Сүрі қар — ерте түсіп, ерімей, қыс бойы қалыңдаған, тозаң топырақ сіңіп, беті күлгін тартқан нығыз қар.
Сіреу қар — ұзақ мезгіл мызғымай жатқан аяқ бастырмас, көлік жүрісіне бөгеу қатты қалың қар.
Ұлпа қар — түйіршіктері үлбіреген жеңіл үлпек қар.
Үйме қар — боранды жел сырғытып, бір жерге тау-төбе болып үйілген қар.
Үрме қар — жел үрлеп, жиынтықтанған тығыз қар.
Аяздың түрлері
Ақ аяз – жылы ауамен, бумен араласқан, аппақ, будақ-будақ аяз. Көк аяз – құрғақ аяз. Қақаған аяз – бет қаратпайтын қатты аяз. Құрғақ аяз – ылғалсыз, шытынаған, суық аяз. Қызыл шұнақ аяз // шұнақ сары аяз – қатты құрғақ, бет қаритын, шыңылтыр аяз. Қытымыр аяз – қатты, шымшыма аяз. Сақылдаған сары аяз // сақырлаған аяз – қаңтардың аяғы, ақпанның басында болатын сары аяздың күшіне мінген, күшейген кезі, шағы. Сары аяз – а) ұзаққа созылған қатты аяз; ә) ұзақ жылдарға созылған қиыншылық, ауыртпашылық. Түкірік жерге түспейтін аяз – ауа-райының суықтығы соншалық, адамның түкірген түкірігі жерге мұз боп түсетін, өте қатты аяз. Тымырсық аяз – желсіз күнгі шақпа аяз. Үскірік аяз – боранды, желді аяз. Шымшыма аяз – бетті қарып өтетін, шытқыл, шақпа аяз. Шыңылтыр аяз // шаңылтақ аяз // шақпа аяз – құрғақ, қатты аяз. Шытқыл аяз // шытынаған аяз – сақырлаған қатты аяз. Шытымыр аяз – қалың қар түскеннен кейінгі құрғақ, шыңылтыр аяз.
қиял - ғажайып ертегілер - халық арманын қиял-ғажайып бейнедегі кейіпкерлер арқылы тілге тиек етеді. қиял - ғажайып ертегілер алғашқы қауымдық қоғамда туа бастаған деген болжам бар. оны ертегілерде кездесетін өте ертедегі қоғамдык өмірдің қалдыктарынан байқауға болады. мысалы, матриархат заманына тән аналық ру мен көптеген әдет - ғұрыптардың көріністері (жұптық ұйым, аналық мекен, аналық неке, кувада, авункулат, т. ерте замандағы анимизм, тотемизм, магия сияқты діни нанымдар мен сенімдер, т.б. бірақ көне дәуірдің бұл көріністерін кейінгі заманда халық тек қиял деп түсінген. сол себепті ертекшілер әңгімесін ерте уақытта болған деп ескертеді. қазақтың қиял - ғажайып ертегілері жанрлық жағынан біркелкі емес. оның құрамында алғашқы қауымға тән қарапайым миф, хикая, әңгімелермен бірге батырлық ертегілер кездеседі, сондай-ақ, тұрмыс-салтқа байланысты шығармалар ұшырасады. демек, біздің қиял - ғажайып ертегілерміз жанр жағынан синкретті, яғни дараланбаған. қазақ қиял - ғажайып ертегілердің тағы бір ерекшелігі - үнемі трансформациялық процесте болуы, яғни бір жанрдың екіншіге ауысып отыруы. осы себепті қиял - ғажайып ертегілерінің біразы жанрлық өзгеріске ұшыраған, олар қиял-ғажайып пен тұрмыс-салт ертегілерінің аралық жанры сияқты. кей жағдайда қиял - ғажайып ертегілері бүтіндей тұрмыс-салт оқиғаларын баяндап келеді. қиял - ғажайып ертегілердің сюжетіне, поэтикасы мен құрылысына батырлық жыр үлкен ықпал еткен. көптеген қиял - ғажайып ертегілердің сюжеттік желісінде батырлық жырларындағыдай тұрақты кіріспелер мен қорытындылар бар.